Alman alimi Hansın fikrincə planetimizdə içməli su həyatın əsasını təşkil
edir.
Akademik A.P.Karpinski yazır : “Su ən qiymətli faydalı sərvətdir.Su
nəinki mineral xammal və kənd təsərrüfatının inkişafı üçün vasitədir. O,həm də
mədəniyyətin həqiqi göstəricisi, həyatsız yerə dirilik gətirən “canlı qandır”.
Akademik Həsən Əliyev suyun ekoloji əhəmiyyəti haqqında yazmışdır:
“Susuz təbiət də, həyat da ola bilməz.Su da çörək kimi hamıya,hər şeyə,həmişə
lazımdır.”
Dünyanın müxtəlif regionlarında su ehtiyatlarından istifadə növü olduqca
müxtəlifdir. Sudan ən çox kənd təsərrüfatında istifadə olunur. Ədəbiyyat
məlumatlarına görə kənd təsərrüfatında hər il 3500-3600 km
3
su işlədilir, bunun
70 faizi suvarmaya sərf olunur.Kənd təsərrüfatında istifadə olunan suyun
miqdarı sənayedə olduğundan 3,4-4 dəfə artıqdır. Hazırda dünyada 250 mln
hektara yaxın kənd təsərrüfatı bitkiləri və bağlar, plantasiyalar suvarılır. Hər
hektara təxminən 12-14m
3
su verilərsə, suvarmaya 2800-3000km
3
su sərf
olunur.( Nəbiyev, 2000) Dünyada suvarmaya sərf olunan suyun miqdarı 1 saylı
cədvəldə verilir. Göründüyü kimi, suvarılan torpaqların sahəsi ən çox Asiyada
yerləşir. Praktiki olaraq burada suvarma bütün ölkələrdə tətbiq edilir. Suvarılan
sahələrin əsas massivləri kontinentin cənub və şərqində yerləşir, onun çox
hissəsində çəltik becərilir.Bununla belə Asiyanın bütün suvarılan torpaqlarının
2/3-dən çoxu yalnız üç ölkənin payına düşür (Çin, Hindistan və Pakistan) və
təxminən 1000 km
3
su sərf olunur,bu dünyada suqəbuledicilərdən suvarmaya
işlədilən suyun yarısına qədərini təşkil edir. Asiyanın bütün ölkələrində
suvarmaya sərf olunan suyun miqdarı bütün digər su istehlakçılarını xeyli
ötüb keçir və təxminən 82% təşkil edir. Avropada bütövlükdə bu rəqəm 30-u
keçir.
Cədvəldən göründüyü kimi suvarma üçün şirin su ehtiyatlarının xeyli
hissəsindən istifadə olunur və ¾-ü geri qaytarılmır. Tarlalardan drenaj
şə
bəkəsilə qayıdan sular tarlalarda alaqlara və zərərverici həşəratlara qarşı
işlədilən müxtəlif maddələrlə (pestisidlər) və mineral gübrələrlə güclü
çirklənməyə məruz qalır.
Suyun kammunal-məişətdə istifadəsi. Su ehtiyatlarının sərfinin bu
növündə şəhər və kənd əhalisinin sudan istifadəsi nəzərdə tutular. Bu zaman
suyun keyfiyyətinə xüsusi tələbat sürülür. Hazırda əhali tərəfindən istifadə
olunan suyun ümumi həcmi ildə 250 km
3
-i keçmişdir. Lakin Yer kürəsi
ə
halisinin 4%-i sudan kifayət qədər,yəni adambaşına sutkadakı 300-400 litr
(onda 10%-i yaxşı keyfiyyətli içməli sudur) su işlədilir, Afrikada və Asiyada
yerləşən əhalinin 2/3-i üçün sudan istifadə 10 dəfə azdır.
Cədvəl2
. Suvarma əkinçiliyində sudan istifadə
Regionlar
Müasir vəziyyət (1998)
XXI əsrin əvvəli üçün proqnoz
Suvarılan
torpaqlar
mln.ha
Suqəbuledici
km
3
Qayıtmaz
su sərfi,
km
3
Qayıdan
sular,
km
3
Suvarılan
torpaqlar
mln.ha
Suqəbuledici
km
3
Qayıtmaz
su sərfi,
km
3
Qayıdan
sular,
km
3
Avropa
17
110
95
15
19
130
105
25
Asiya
140
1300
980
320
165
1500
1130
360
Afrika
11
120
85
35
15
165
110
50
Ş
imali
Amerika
29
330
215
115
35
390
260
140
Cə
nubi
Amerika
9
70
55
15
11
95
70
25
Avstraliya
və
Okeaniya
2
20
10
3
3
20
15
5
Keçmiş
SSR
20
260
180
80
24
300
210
95
Dünya
bütövlükdə
228
2210
1620
583
272
2600
1900
700