Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
64 
 
vardır  və  insanların  bu  hüquqlardan  istifadələri  üçün  dövlətlər 
şərait yaratmaqda borcludurlar.  
Vətəndaşların  təhlükəsizliyinin  qorunması,  müharibə-
lərin qarşısının alınması-dövlət başqa bir dövlət tərəfindən öz 
vətəndaşlarının  təhlükəsizliyini  qorumaq  və  təmin  etmək 
məqsədilə  (məsələn,  müharibələrin  qarşısının  alınması)  xarici 
siyasət  həyata  keçirir.  İstər  öz  qonşuları  olan  dövlətlər,  istərsə 
də  kənar  dövlətlərlə  səmimi  və  dostluq  xarakterinə  malik 
münasibətlər  yaratmaq  məcburiyyətində  olur.  Bu  yolla 
xaricdən  gələn  təhlükələrin  qarşısını  almağa  çalışır.  Dövlətin 
tərbiyəli  davranışı  (burada  ədalətin  ifadə  olunduğu  beynəlxalq 
hüquq  normalarına  uyğun  davranmaq  əsas  götürülür)  onu 
xarici  təhlükələrdən  qoruyur.  Xaricdən  gələn  təhlükələrin 
qarşısını almaq üçün müvafiq strukturlar arasında koordinasiya 
olunmuş siyasəti həyata keçirmək məqsədilə əlaqələr yaradılır, 
müəyyən  qaydaları  özündə  əks  etdirən  normalar  qəbul  edilir. 
Təhlükəsizliyin  təmin  olunması  sahəsində  siyasətin  həyata 
keçirilməsi vacib amilə çevrilir.  
Ə
razi  bütövlüyünün  qorunması  –  məlumdur  ki,  dövlət 
müəyyən  sərhədlər  çərçivəsində  əraziyə  malik  olur.  Həmin 
ərazilərin  qorunması,  başqa  dövlətlərin  işğalına  imkan 
verməmək  və  ərazidə  yaşayan  vətəndaşların  yaşayış  yerlərini 
itirərək məcburi köçkünə çevrilməməsi məqsədilə xarici siyasət 
aparır.  Bu  istiqamətdə  ümumi  beynəlxalq  konvensiyalara 
qoşulur və ikitərəfli və çoxtərəfli formatda əlaqələri təşkil edir. 
Qaçqın  və  məcburi  köçkün  problemləri,  eləcə  də  ərazilərin 
işğal  altındaq  qalması  təbii  ki,  ziyan  çəkmiş  dövlət  üçün  çox 
gərgin  daxili  rejimi  yaradır.  Tarazlı  məskunlaşma  pozulur  və 
sənayenin  tarazlı  əsaslarla  təşkili  dağılır,  cəmiyyətin  tarazlı 
quruluşu  (burada  məkanlar  üzrə  yaşayış  məskənlərinin 
paylanması  nəzərdə  tutulmalıdır)  öz  formasını  itirir.  Ölkə 
daxilində  demoqrafik  proseslərin  tarazlanması  proseslərində 
problemlər  yaşanır  və  ölkənin  daxili  yeklənir.  İşğal  altında 

---

 
65 
 
qalmış  sənaye  sahələri  və  ərazilər  ölkədə  resurs  çatışmazlığını 
yaradır.  
Vətəndaşlarının  digər  dövlətlərdə  mövcud  olan  terrorist 
qruplardan  qorunması  -  Bu,  ümumi  müdafiənin  tərkib 
strategiyası  və  taktikasıdır.  Başqa  dövlətlərdə  mövcud  olan 
terrorçu  qruplaşmanın  fəliyyətinin  geniş  yayılaraq  digər 
dövlətə keçməsinin qarşısının alınması məqsədilə xarici siyasət 
həyata keçirilir. Bu da təhlükəsizlik amili ilə bağlıdır.  
Silah  qaçaqmalçılığı,  narkotik  vasitələrin  və  digər 
qadağan  olunmuş  maddələrin  (əşyaların)  mübadiləsi,  adam 
oğurluğu  və  başqa  ölkələrə  satılması,  cinayətkar  dəstələrin 
bir  dövlətdən  başqa  dövlətin  ərazisinə  keçməsi,  iqtisadi 
sahələri  əhatə  edən  cinayətkarlığın  qarşısının  alınması 
(qeyri-qanuni  pulların  xarici  banklarda  yatırılması  və 
dövriyyəsi)  və  bu  kimi  digər  mənfi  amillərin  qarşısını  almaq 
məqsədilə xarici siyasət həyata keçirilir.  
Qlobal  müharibələrə  gətirib  çıxaracaq  və  yer  kürəsində 
həyatın  məhvinə  regional  və  qlobal  miqyasda  səbəb  ola 
biləcək  kütləvi  qırğın  silahlarıının  geniş  yayılmasının 
qarşısını almaq məqsədilə, eləcə də qlobal radiasiya problem-
ləri  ilə  rastlaşmamaq  üçün  xarici  siyasət  həyata  keçirilir.  Bu 
məqsədlə  də  beynəlxalq  hüquq  normaları  qəbul  edilir  və 
icrasına əməl olunur.  
Ekoloji problemlərin həllinə birgə yanaşma, qlobal ərzaq 
təhlükəsizliyinin  təmin  olunması,  ərzaq  çatışmazlığının 
aradan  qaldırılması,  epidemik  və  digər  kütləvi  xəstəliklərlə 
kollektiv  olaraq  mübarizə  aparılması  məqsədilə  (çünki  bu 
problemləri həll etmək bir dövlətin tək işi deyil) xarici siyasət 
həyata keçirilir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, ərzaq, geyim 
və  dərman  preparatlarının  və  digər  ilkin  zəruri  maddələrin  və 
əşyaların  kəskin  çatışmazlığı  baş  verərsə,  dünya  sosiolo-
giyasında kəskin problemlər yaşana bilər və dünyada sabitliyin 
təmin olunmasında çox ciddi məsələlər üzə çıxar. Həm də onu 
da qeyd etmək yerinə düşər ki, bir dövlətin ekoloji probleminin 

---

 
66 
 
həlli  (hidrosferin  və  atmosferin  çirkləndirilməsinin  qarşısının 
alınması)  tək  onun  gücündə  deyil.  Bu  problem  böyük  bir 
regiona  təsir  etdiyindən  digər  məkanlarda  (dövlətlərdə)  də 
insanların  həyatı  üçün  təhlükə  xarakteri  kəsb  edir.  Eləcə  də 
qlobal ərzaq çatışmazlığını və epidemik xəstəlikləri də bu kimi 
qlobal  problemin  içərisində  axtarmaq  lazımdır.  Bu  baxımdan 
da  bu  kimi  problemlərin  həllində  dövlətlər  birliyinin  gücü  və 
vahid  mövqeyi  zəruri  amilə  çevrilir.  Xarici  siyasətlərin 
birləşdirilməsi zərurəti ortaya çıxır.  
Bəşəriyyətin  ümumi  inkişafı  naminə  elmi-texniki  nailiy-
yətlərin  birgə  mənimsənilməsi  və  iqtisadi  və  sosial  sahələrdə 
tətbiqi  məqsədilə  də  xarici  siyasət  həyata  keçirilir.  Elmi 
nailiyyətlər  və  yeni  biliklər  bütün  dünya  xalqları  arasında 
paylaşılır.  Bu  addım  dünyanın  vahid  şəkildə  inteqrasiya 
olunmuş formada inkişafını ortaya çıxarır.  
Savadsızlığın  aradan  qaldırılması,  elm  və  təhsilin 
inkişafı,  bu  sahədəki  yeniliklərin  mübadiləsi  məqsədilə  xarici 
siyasət  həyata  keçirilir.  Dünyanın  savadsızlıq  problemi  (xüsu-
silə  qadınların)  dünyanın  vahidləşməsinə  və  rasionallaşmasına 
imkan  vermir.  Bu  baxımdan  da  dünya  dövlətləri  çalışırlar  ki, 
savadsızlığın  aradan  qaldırılmasını  tarazlı  şəkildə  təmin 
etsinlər.  
Dünya  mədəniyyətinin  və  tarixinin  öyrənilməsi və  təbliği 
məqsədilə  xarici  siyasət  həyata  keçirilir.  Dünya  tarixinin  və 
mədəniyyətinin birgə şəkildə öyrənilməsi və biliklərin ümumi-
ləşdirilməsi  ümumi  metodologiyanı  üzərə  çıxarır  ki,  bu  da 
nəticədə  dünyanın  elmi  cəhətdən  bütövləşməsinə  və  vahid 
mövqelərdən çıxış etməsinə gətirib çıxarır. 
İ
nsan  hüquqlarının  qorunması  və  demokratiyanın 
inkişafı naminə dövlətlər arasında münasibətlər qurulur, əlaqə-
lər  yaradılır.  İnsan  hüquqları  bütün  dövlətləri  düşündürür. 
Dövlət  məhz  insan  hüquqlarının  təmini  və  qorunması 
məqsədilə  təşkil  olunur.  Bütün  dünyada  insan  hüquqlarının 
nisbi  bərbarlik  əsasında  təmin  olunması  əsas  şərtə  çevrilir. 

---