Bakı şəhəri Respublika əmtəə birjasının işçiləri, təsisçiləri,
üzvləri və brokerlərinin 1991-1999-cu illər ərzində dəyişməsi
dinamikası
Qeyd: göstəricilər Bakı şəhəri respublika əmtəə birjasından
götürülmüşdür.
Əgər məntiqə istinad etsək, bazar iqtisadiyyatına keçid
prosesinin müddəti uzandıqca onun infrastruktur şəbəkələri, o
cümlədən əmtəə birjaları da inkişaf etməli və güclənməlidir.
Lakin Bakı ş. Respublika əmtəə birjasının timsalında biz bunun
əksini görürük. Belə ki, yuxarıdakı cədvəl məlumatları əmtəə
birjasında işçilərinin daima azalması nəzərə çarpır. 1991-1993-
cü illərdə plan üzrə işçilərin sayı çox götürüldü də, faktiki
olaraq onların sayı daima azalaraq 1991-ci ildə 30, 1992-ci ildə
– 20, 1993-cü ildə isə 16 nəfər olmuşdur. Bu məlumatlardan
aydın olur ki, yaradılmasının ilk üç ili ərzində əmtəə birjası öz
sahəsində
təcrübə
topladıqca,
işçilərin
sayını
optimallaşdırmağa, onların plan və faktiki sayını tam
uyğunlaşdırmağa nail olmuşdur.
Göstərilmiş müddət ərzində respublika əmtəə
birjasının təsisçilərinin sayı 15 nəfər, üzvlərinin 27 üzvə qədər
azalaraq, müvafiq olaraq 9 və 16 təşkil etmişdir. Həmin
birjanın təşkili və idarəedilməsində baş vermiş əsas
dəyişikliklər 1993-cü ildən ölkədə hakimiyyət böhranı
nəticəsində hökumət və dövlət başçısının dəyişməsi, nəhayət
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
07
şçilərin sayı,
adam
Plan üzrə
59
58
18
16
18
15
15
11
8
5
Faktiki
30
24
16
12
12
15
15
11
8
5
Təsisçilərin sayı
24
19
15
14
14
13
13
9
9
9
Birja üzvlərinin
sayı
43
35
29
29
29
29
29
15
16
16
Brokerlərin
firmalarının sayı
79
50
52
54
60
63
65
69
72
37
iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi meylləri və ola bilsin
korrupsiyanın geniş yayılması ilə əlaqədar baş vermişdir.
Bununla yanaşı 5 fevral 1993-cü ildən etibarən əmtəə birjası
komitəsinin qərarına əsasən təsisçilərin sayının artırılması
dayandırılb və 1994-cü ilin əvvəlindən isə illik birja üzvlüyü
haqqı 250 min manat (62 ABŞ dolları), broker yerlərinə görə
ödənəcək vəsaitin məbləği isə 100 min manat (25 ABŞ dolları),
həcmində təsdiq edilərək stabilləşmişdir.1.01.2007-ci ildə Bakı
əmtəə birjasında hər bir stukturunun təsisçilik haqqı 10 min,
üzvülük haqqı 5min və broker yeri 2,5 min AZN təşkil edirdi.
Bakı ş. Respublika əmtəə birjası MDB dövlətləri
ərazisində fəaliyyət göstərən bu tipli birjaların əllisi ilə
əməkdaşlıq münasibətlərindədir.
şlədiyi müddət ərzində Respublika əmtəə birjası 814
əmtəə ticarəti üzrə hərrac keçirmişdir, yəni orta hesabla bir ildə
51 hərrac təşkil etmişdir.
Cədvəl 2.
Bakı şəhəri Respublika Əmtəə Birjası tərəfindən 1991-
2007-cu illər ərzində bağlanmış əqdlərin və xidmət göstərilən
müəssisələrin dinamikası
llər
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
07
Bağlanmış
əqdləri
sayı = cəmi:
30
9
36
1
19
0
32
9
74
73
26
59
78
11
O
cümlədən
1işçiyə
düşən
10
,3
0
15
,0
4
11
,9
0
27
,4
2
6,1
7
4,8
7
1,7
3
5,3
6
9,7
5
2,2
Bu cədvəl məlumatlarına görə guya Respublika əmtəə
birjasının vəziyyəti heç də pis deyil. Lakin işçilərin sayının
azaldılması yolu ilə əmək məhsuldarlığını xarakterizə edən
göstəriciləri zahirən yaxşılaşdırılması işin daxilindəki keyfiyyət
dəyişikliklərini açıqlamır. Əksinə, yuxarıda təqdim edilən
cədvəllər Respublika əmtəə birjasının keçən illərdə qeyri-
bərabər işləməsi, bazarın xarici amillərin təsiri altında qeyri-
müəyyən istiqamətdə inkişaf etməsini göstərir. Qeyd olunanları
aşağıda təqdim edilən cədvəl məlumatlarından daha real
görmək olar.
Cədvəl 3
Son ilər ərzində Bakı şəhəri Respublika Əmtəə
Birjasının maliyyə-iqtisadi vəziyyətini xarakterizə edən bəzi
göstəricilər (AZN)
Xidmət
göstərilən
müəssisələrin
sayı, cəmi
26
7
53
3
62
6
77
9
83
3
88
4
89
8
93
6
97
4
10
89
10
89
O
Cümlə-
dən
1işçiyə
düşən
8,9
22
,2
1
39
,1
2
64
,9
2
69
,4
2
58
,9
3
59
,8
7
85
,0
9
12
1,7
5
21
7,8
llər
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
07
Nizamnamə
fondu
23
70
,7
6
23
69
,6
2
23
69
,6
2
23
69
,6
2
23
69
,7
4
23
69
,7
4
23
60
,3
Əsas
vəsaitlərin
qalıq dəyəri
21
92
,4
2
27
00
,3
6
13
37
39
,
6
48
09
5,
5
24
51
9,
1
22
87
4,
1
2
30
00
,0
Dostları ilə paylaş: |