“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium
396
11, sayı 10, s.1454 vd., Uyuşmazlık Mahkemesi,
23.10.2000, E.No:2000/24, K.No:2000/41, RG ,
10.11.2000, sayı 24226.
[23]
Düren, Akın, s.55.
[24]
Gülan, Aydın, s.600-601.
[25]
Gülan, Aydın, s.602.
[26]
Fransa Konstitusiya Şurasının 21.7.1994 tarixində
vermiş olduğu bu qərar üçün bax. De Laubadère,
André- Gaudemet, Yves, s.124.
[27]
Gözler, Kemal, s.795-796.
[28]
Konstitusiya Məhkəməsinin 22-ci referansda göstə-
rilən qərarı.
[29]
Anayasa Mahkemesi, 17.3.2004, E. No:2003/100, K
No:2004/33, RG , 18.5.2005, sayı 25819.
[30]
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, 22.9.1994, E.No: 1994/
7516,
K.No:1994/10267,
Yargıtay
Kararları
Dergisi, cilt 20, sayı 12, s.1927 vd.
[31]
Danıştay 6. Daire, 6.5.1983, E.No:1980/413, K.No:
1983/2098, Danıştay Dergisi, sayı 52-53, s. 225 vd.
[32]
Danıştay 10. Daire, 6.4.1994, E.No:1992/3368, K.No:
1994/1464, Danıştay Dergisi, sayı 90, s. 1107 vd.
[33]
4070 saylı Xəzinəyə Aid Ərazilərin Satışı Haqqında
Qanunun 14-cü maddəsində sayılan daşınmazlar satış
müddəalarından xaric tutulmuşdur. 4071 Saylı "3
Mart 1340 (1924) Tarixli və 431 Saylı Qanunla Xə-
zinəyə Qalan Daşınmaz Əmlaklardan Bəzilərinin
Sahiblərinə Verilməsi Haqqında Qanunun” 4-cü mad-
dəsində verilməyəcək daşınmazlar göstərilmişdir.
[34]
Gülan, Aydın, s.606, Gözler, Kemal, s.809.
[35]
Yayla, Yıldızhan, "Kamu Malı Üzerinde Đrtifak
Tesisis", Đdare Hukuku ve Đlimleri Dergisi, yıl 9,
sayı 1-3, 1988, s.359.
[36]
Gülan, Aydın, s.607-609.
[37]
Yayla, Yıldızhan, s. 363.
[38]
Gözübüyük, A. Şeref-Tan, Turgut, s. 1011.
[39]
Danıştay 10. Daire, 28.4.1994, E.No:1992/3614, K.
No:1994/1901, Danıştay Dergisi, sayı 90, s. 1074 vd.
[40]
Gülan, Aydın, s. 609.
[41]
Gözler, Kemal, s.811-812.
[42]
Danıştay 8. Daire, 12.10.2000, E.No:1998/5794, K.
No:2000/6257, Danıştay Dergisi, sayı 105, s. 432 vd.
[43]
Danıştay 6. Daire, 23.12.1983, E.No:1980/300, K.No:
1983/4259, Danıştay Dergisi, sayı 54-55, s. 214 vd.
əlavə olaraq bax. Danıştay 8. Daire, 14.12.1992,
E.No:1992/3452, K.No:1992/3497, Danıştay Dergisi,
sayı 87, s. 384 vd.
11, sayı 10, s.1454 vd., Uyuşmazlık Mahkemesi,
23.10.2000, E.No:2000/24, K.No:2000 /41, RG ,
10.11.2000, sayı 24226.
[23]
Düren, Akın, s.55.
[24]
Gülan, Aydın, s.600-601.
[25]
Gülan, Aydın, s.602.
[26]
Fransız Anayasa Konseyinin 21.7.1994 tarihinde
vermiş olduğu bu karar için bkz. De Laubadère,
André- Gaudemet, Yves, s.124.
[27]
Gözler, Kemal, s.795-796.
[28]
Anayasa Mahkemesi'nin 22. dipnotta belirtilen kararı.
[29]
Anayasa Mahkemesi, 17.3.2004, E. No:2003/100, K
No:2004/33, RG , 18.5.2005, sayı 25819.
[30]
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, 22.9.1994, E.No:1994/
7516,
K.No:1994/10267,
Yargıtay
Kararları
Dergisi, cilt 20, sayı 12, s.1927 vd.
[31]
Danıştay 6. Daire, 6.5.1983, E.No:1980/413, K.No:
1983/2098, Danıştay Dergisi, sayı 52-53, s. 225 vd.
[32]
Danıştay 10. Daire, 6.4.1994, E.No:1992/3368, K.
No:1994/1464, Danıştay Dergisi, sayı 90, s. 1107 vd.
[33]
4070 sayılı Hazineye Ait Arazilerin Satışı Hakkında
Kanunun 14. maddesinde sayılan taşınmazlar satış
hükümleri dışında tutulmuşlardır. Yine 4071 Sayılı "3
Mart 1340 (1924) Tarihli ve 431 Sayılı Kanunla
Hazineye Kalan Taşınmaz Mallardan Bazılarının
Zilyedlerine Devri Hakkında Kanun"un 4. madde-
sinde devredilmeyecek taşınmazlara yer verilmiştir.
[34]
Gülan, Aydın, s.606, Gözler, Kemal, s.809.
[35]
Yayla, Yıldızhan, "Kamu Malı Üzerinde Đrtifak
Tesisis", Đdare Hukuku ve Đlimleri Dergisi, yıl 9,
sayı 1-3, 1988, s.359.
[36]
Gülan, Aydın, s.607-609.
[37]
Yayla, Yıldızhan, s. 363.
[38]
Gözübüyük, A. Şeref-Tan, Turgut, s. 1011.
[39]
Danıştay 10. Daire, 28.4.1994, E.No:1992/3614, K.
No:1994/1901, Danıştay Dergisi, sayı 90, s. 1074 vd.
[40]
Gülan, Aydın, s. 609.
[41]
Gözler, Kemal, s.811-812.
[42]
Danıştay 8. Daire, 12.10.2000, E.No:1998/5794, K. No:
2000/6257, Danıştay Dergisi, sayı 105, s. 432 vd.
[43]
Danıştay 6. Daire, 23.12.1983, E.No:1980/300, K.No:
1983/4259, Danıştay Dergisi, sayı 54-55, s. 214 vd.
ayrıca bkz. Danıştay 8. Daire, 14.12.1992, E.No:
1992/3452, K.No:1992/3497, Danıştay Dergisi, sayı
87, s. 384 vd.
397
TĐCARĐ (ĐQTĐS ADĐ) MƏHKƏMƏ
PROS ES Đ
Mübariz YO LÇ ĐYEV
Qafqaz Üniversiteti
Hüquq Fakültəsi Müəllimi
GĐRĐŞ
T icarət həyatının (sahibkarlığın) sürətlə inkişafı
və dəyişməsi, ticarət münasibətlərindən irəli
gələn məhkəmə işlərinin ixtisaslaşmış məhkə-
mələrdə, mütəxəssis hakimlər tərəfindən həll
edilməsi ehtiyacını meydana gətirmişdir. Bu
ehtiyac səbəbi ilə, “ticari məhkəmə prosesi” və
“ticarət məhkəməsi”, “ticari mübahisə” kimi
anlayışlar yaranmışdır.
Özəl mülkiyyət və sahibkarlıq fəaliyyəti kimi
anlayışların yeni olduğu Azərbaycanda, ticari
(iqtisad) məhkəmə prosesi də, kifayət dərəcədə
bilinmir.
Məqalədə, Azərbaycan hüququnda tənzimlənən
“ticari (iqtisadi) mübahisə”, “ticarət (iqtisad)
məhkəməsi”, başqa bir ifadə ilə, “ ticari (iqtisa-
di) məhkəmə prosesi” kimi anlayışlar T ürkiyə
hüququndakı eyni anlayışlar ilə müqayisəli təh-
lil ediləcək, bu sahadə mövcud olan problemlər
qeyd ediləcəyi kimi, problemlərdən çıxiş yol-
ları göstəriləcək və müxtəlif təkliflər də irəli
sürüləcəkdir.
I. TER MĐN VƏ ANLAYIŞ
A. Ticari Mübahisə Te rmini
Azərbaycan hüququnda daha yeni qəbul edil-
məyə başlanılan “ticari
[1]
(iqtisadi) məhkəmə
prosesi”, T ürkiyə hüququnda “ ticari yargi” ter-
mini ilə adlandırılıb. Ümumiyyətlə, “ticari
yargı” ifadəsi ilə nəzərdə tutulan, sahibkarların
həyata keçirdikləri sahibkarlıq fəaliyyətindən
meydana gələn “ticari (sahibkarlıq) mübahisə-
lərə” “T icarət Məhkəməsində” baxılmasıdır.
Azərbaycan qanunvericiliyində “ticari müba-
hisə”, “Ticarət Məhkəməsi” kimi anlayışlar açıq
norma ilə tənzimlənməyib. Amma, sahibkarla-
rın, sahibkarlıq fəliyyətindən irəli gələn “ticari
(sahibkarlıq) xarakterli mübahisələri”ni də öz
çətiri altında toplayan “ iqtisadi mübahisələr”
və bu mübahisələrə baxan “ Đqtisad Məhkəmə-
si” Mülki Prosessual Məcəllədə və Məhkəmə-
lər və Hakimlər haqqında Qanunda tənzim-
lənib. Bu, o deməkdir ki, ölkəmizdə “ticari mü-
bahisələr” “ iqtisadi mübahisələrin” bir hissəsi
TĐCARĐ YARGI
Mübariz YO LCUYEV
Qafqaz Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Öğretim Görevlisi
GĐRĐŞ
T icari hayatın suratla gelişmesi ve değişmesi
ticari ilişkilerden doğan davaların ihtisas mah-
kemelerinde uzaman kişilerce çözümlenmesi
ihtiyacını doğurmuştur. Bu gereksinim sebe-
biyle ticari yargı ve buna bağlı olarak da ticaret
mahkemesi kavramaları ortaya çıkmıştır.
Daha yeni yeni özel mülkiyeti ve özel teşeb-
büsü kabul eden Azerbaycan’da ticari yargı
kavramı da yenidir. Tebliğimizde Azerbaycan
hukukunda düzenlenmiş ticari dava, ticaret
mahkemesi, değişik bir ifade ile ticari yargı
kavramını T ürk hukukundaki aynı kavramlar
ile mukayese edilerek incelenmiştir.
I. TĐC ARĐ YARGI TER ĐMĐ V E KAVRAMI
A. Te rim
Azerbaycan hukunda daha yeni yeni kabül
edilen “ticari
[1]
(iktisadi) mahkeme prosesi”,
T ürkiye hukuknunda “ticari yargi” termi ile
adlandırılmıştır. Genel olark “ticari yargı” ifa-
desi ile kasdedilen, tacirlerin ticari ilşkile-
rinden doğan “ticari davaların” “T icaret Mah-
kemesinde” görülmesidir.
Azerbaycan mevzuatında “ticari dava” “T icaret
Mahkemesi” gibi kavramlar açık hükümle dü-
zenlenmemiştir. Ama, tacirin, taciri ilşkilerin-
den ileri gelen “ticari davaları” da şemsiyyesi
altında toplayan “ iktisadi davalar” ve bu da-
vaları yargılayan “ Đktisad Mahkemesi” Mülki
Pressual Mecellede ve Mahkmeler ve Hakimler
Kanunda düzenlenmiştir. Anlaşıldığı gibi,
ülkemizde “ticari davalar” “ iktisadi davaların”
bir koludur ve “ Đktisad Mahkemesi” de mev-
zuatda açık olarak düzenlenmese bile aslinde
bir “T icaret Mahkemesidir”, fakat, idari (vergi)
davalarını da yargılayan bir T icaret Mahkeme-
sidir. Bu bakımdan, çalışmamızda, “ iktiasadi
dava” yerine, “ticari dava”, “Đktisad Mahke-
mesi” yerine ise, “T icaret Mahkmesi” ifadesi
ve dolayısıyla her iki kavramaı da kapsayan
“ticari yargı (ticari mahkeme prosesi)” ifadesi
kullanılmıştır.