65
Burada “Üçüncü sektor işlərini itirən insanların tələblərini ödəyə biləcək qədər
inkişaf edə və möhkəmlənə biləcəkmi?” sualı meydana çıxır.
nternet şəbəkəsində formalaşan azad kommunikasiya mühiti və insanlar
arasında təmənnasız informasiya mübadiləsi yeni istehlakçı dəyərinin formalaşdığı
mühitə çevrilir. nformasiya cəmiyyəti bu və ya digər formada ekspert
informasiyasını əldə etmək üçün əlverişli şəbəkə mühiti yaradır. Ekspert
qiymətləndirməsi müasir iqtisadiyyatı dərk etmək üçün zəruri olan anlayış kimi
klassik bazar münasibətlərindən getdikcə daha çox uzaqlaşmaqdadır.
Bütün bu imkanlar hesabına iqtisadiyyatda bazar münasibətlərinin payı tədricən
azalmaqdadır. Kommunikasiya mühitinin inkişafı cəmiyyətin qeyri-bazar
funksiyalarını (ətraf mühitin sosial dəstəyi və qorunması, korrupsiya ilə mübarizə və
s.) öz üzərinə götürərək sosiallaşmasına imkan verir. Həmçinin istehlakçı dəyərinin
formalaşmasının bazar mexanizmi biznesin qloballaşması və genişlənməsi hesabına
özəl sektordan sıxışdırılıb çıxarılır. Rəqabət aparan şirkətlər ümumi mülkiyyətçilər
taparaq primitiv bazar davranışlarından daha səmərəli strategiyalar quraraq, yeni
tərəfdaşlıq münasibətləri formalaşdırırlar. Qlobal kommunikasiyalar dövründə
transmilli şirkətlər başqa taktika tətbiq edirlər: “total reklam və tərəfdaşlıq
şə
bəkələrinin hesabına öz əmtəə və xidmətlərinin istehlakçı dəyərini alıcıların
təsəvvürlərində yüksəldərək onlar üçün əlavə imic formalaşdırırlar”.
Məlumdur ki, əmtəə-pul münasibətlərinin şəbəkə münasibətləri ilə əvəz
olunması tədricən baş verir. Cəmiyyətin idarə edilməsinin yeni sistemi, yeni
iqtisadiyyat da daxil olmaqla, kommunikasiya mühitinin təkmilləşməsi, dünyanın
bütün sakinlərinin informasiyaya sərbəst daxil olma imkanının yaranması ilə eyni
zamanda inkişaf etməlidir.
Hazırda brend, marka və məhsulların sosial şəbəkə vasitəsi ilə tanıdılması və
reytinqinin qaldırılması tendensiyası müşahidə olunur. qtisadiyyatın müxtəlif
sahələrini təmsil edən şirkətlər müştəriləri ilə sosial şəbəkələr vasitəsi ilə işləməyə
üstünlük verirlər. Sosial şəbəkələr şirkətlərə maraqlı istifadəçilərlə əlaqə qurmağa,
onlarla uzunmüddətli əlaqə yaratmağa, şirkətin reputasiyasını idarə etməyə, satış
66
həcmini artırmağa və digər biznes məsələlərini daha yüksək səviyyədə həll etməyə
imkan verir.
Statistik məlumatlara görə, bütün nternet istifadəçilərinin 95%-i hər gün sosial
şə
bəkələrdən istifadə edir və xidmətlər, mallar, şirkətlər haqqında məlumstlar
toplayır, öz fikir və təəssüratlarını bölüşürlər. Bunun nəticəsində də hətta bir
istifadəçinin müsbət və ya mənfi rəyi çoxmilyonlu dövriyyəsi olan şirkətin
reputasiyasına ciddi təsir göstərə bilər. Aparılan sorğuların nəticələrinə görə, sosial
şə
bəkə iştirakçılarının 87%-i buradakı istifadəçilərin rəylərinə rəsmi mənbələrdən
verilən informasiyaya nisbətən [12] daha çox inanırlar.
3.3. Assimmetrik informasiyalı bazarların problemlə rinin hə lli yolları
nformasiyanın assimmetriyalılığı aradan qaldırıla bilərmi?
Müasir dövrdə bir çox ölkələrin maliyyə və iqtisadi sistemləri kifayət qədər
təhlilə və natamam informasiyanın mümkün nəticələrindən xəbərdar olmağa hazırdır.
Bütün bunları aşağıdakı bəzi amillər şərtləndirir:
-
istehsal sistemi və şirkətlər, onların satış, qiymət, gəlir və digər
səmərəlilik göstəriciləri inkişaf etmişdir;
-
bu amilin mahiyyəti dövlətin dəstəklədiyi makroiqtisadi mühitin
stabilliyini yerindən oynadır;
-
maliyyə bazarının diversifikasiyasının yüksək səviyyəsi;
-
maliyyə və kredit resurslarının institusional inkişafı.
Bu amillər assimmetrik informasiyanın nəticələrini neytrallaşdırsa da,
informasiyanın assimmetriyasından tam müdafiəyə zəmanət vermir.
Bir çox iqtisadçılar assimmetrik informasiyaya dövlət tərəfindən tənzimlənməsi
tələb edilən bazar iflası kimi baxırlar. Xüsusi halda D.Stiqlis a.ağədakıları yazır:
«Corc Akerlof və mən 1960-cı illərin əvvəllərində Massaçuset Texnoloji nstitutunda
eyni kursda təhsil almışıq. O zaman mövcud standart iqtisadi modelləri öyrənərkən
67
biz bu modellərdə böyük məna görmürdük. Bizim təhlil göstərdi ki, «görünməz əl»
nəinki görünmür, hətta ya ümumiyyətlə yoxdur, ya vardırsa, qətiyyən gücsüzdür».
Lakin Akerlof öz həmkarı ilə heç də razı olmayaraq fərz edir ki, informasiyanın
assimmetriyalılığının azaldılması üçün əsla dövlətin müdaxiləsi gərək deyildir.
Bunun üçün yalnız zəmanət institutlarını inkişaf etirmək və reputasiyanın qayğısına
qalmaq (məsələn, brendlərin, firma mağazalarının, müqavilələrin müdafiə
olunmasının) lazımdır. Akerlofun özünün saxlanmış avtomobillərlə bağlı araşdırdığı
bir misalda alıcılaristismar prosesində ya avtomobilin köhnə sahizindən avtomobilə
xidmət haqqında sənədlər tələb edə bilərlər, ya da maşını təcrübəli avtomexanikin
mütəxəssis məsləhətinə götürməyə cəhd edərlər və yaxud dayaxşı reputasiyası olan
alıcılar vasitəsilə maşınıəldə etməyə çalışarlar.
stehlakçının müdafiə hüquqi satılan əmtəə və xidmətlərin keyfiyyəti haqqında
tam informasiyaya söykənməlidir.Lakin bu cür informasiyanı əldə etmək olarmı və
bunu kim etməlidir? Burada əsas rolu istehlakçılar cəmiyyəti, kütləvi informasiya
vasitələri (qəzetlər, radio, televizor), hökümətin qanunvericilik və icra orqanları və
eləcə də, öz məhsullarını fəal reklam edən firmaların özləri oynayırlar.
Hətta xarici iqtisadçılar və maliyyəçilər hesab edirlər ki. informasiyanın
natamamalığı probleminin həllinə yardım edə biləcək formalardan biri marketinqdir.
Onun zəruriliyi məhsul və məhsul istehsalı arasındakı ziddiyyətlər hesabına baş verir.
Məhz marketinqin köməyilə istehsal sistemi ilə cəmiyyətin tələbatları arasındakı
tarazlığa nail olmaq olar.
Hal-hazırda marketinqin aktiv rolu xarici bazar mühitinin parametrləri haqqında
informasiyanın assimmetriyasının azaldılmasından ibarətdir, bu da bazarın xarici
agentlərini bazarın cari və gələcək tələblərinin strukturunu və kəmiyyətini daha
dərindən öyrənməyə sövq edir. Yığılmış informasiya əsasında bazarın imkanlarınlın
təhlili, məqsədli bazarın seçimi, müxtəlif əsasa görə istehlakçıların kateqoriyalara
paylanması, maksimal gəlirin əldə olunması üçün bazara zəruri məhsulların
çıxarılması, izafi məsrəf və itkilərin, çatışmazlıqların aradan qaldırılması baş verir.
Yuxarıda sadalananlardan belə nəticəyə gəlmək olar ki, marketinq dəyişən xarici
Dostları ilə paylaş: |