Microsoft Word dissertasiya docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
92 4. Biznes strukturlarının iqtisadi, ticari, nəqliyyat, maliyyə, elm, infоrmasiya və başqa sazişlərdə kоnkret layihələrə cəlb edilməsi ilə əməkdaşlığın priоritet istiqamətlərində ixtisaslaşmış оrqanların yaradılması. 92 Müasir dövrdə Azərbaycanın iqtisadi və siyasi strategiyası dünyada baş verən qlobal iqtisadi proseslərlə bilavasitə bağlıdır. Respublikanın bazar iqtisadiyyatına keçməsi onun dünya siyasətində və beynəlxalq aləmdə bir subyekt kimi tanınması ilə yanaşı cəmiyyətin iqtisadi, siyasi və demoqrafik strukturunu bütövlükdə dəyişmişdir. Respublikada mövcud stabil şəraitin hesabına iqtisadiyyatın əsas prioritetləri müəyyən edilmiş, bazar iqtisadiyyatında yeniləşməni həyata keçirmək məqsədi ilə müvafiq maliyyə strukturları və milli iqtisadiyyatın inkişafı, xarici və yerli kapitalın cəlb olunması üçün şərait yaradılmışdır. Beynəlxalq münasibətlərin müasir sisteminin ə sas fərqli cəhəti ümumi iqtisadi, mədəni, sivil, siyasi və hərbi maraqlara malik möhkəm əməkdaşlığın formalaşması və inkişafından ibarətdir. Bu əməkdaşlıqda dünya iqtisadiyyatı bir tərəfdən beynəlxalq maliyyə korporasiyaları, digər tərəfdən isə milli iqtisadi sistemlərin rəqabətinə tabedir. Dünyada yaranmış “intizam” hər bir ölkədən xüsusi ilə, yeni müstəqillik əldə etmiş respublikalardan milli təhlükəsizliyin və iqtisadi müstəqilliyin qorunması üçün xarici və daxili amillərin təsirinin özünəməxsus kombinasiyasını tələb edir. Bu baxımdan beynəlxalq rəqabət dövlətin qarşısında müəyyən qaydaların yerinə yetirilməsi zərurətini yaradır. Yəni dövlət, milli iqtisadiyyatın rəqabət aparma qabiliyyətini təmin etmək üçün təbii sərvətlərin və iqtisadiyyatın mühüm sahələrinə, ölkə vətəndaşlarının və iş adamlarının mənafelərinin, eləcə də milli nəzarətin qorunmasına yönəlmiş qaydaları ölkəsinə uyğunlaşdırmalıdır. qtisadi və siyasi baxımdan aparıcı ölkələr sırasına daxil olduğundan Azərbaycan apardığı iqtisadi siyasətin ayrılmaz hissəsi kimi bu ölkələrin maraqları ilə manevr etmək qabiliyyətinə malik olmalıdır. Dünya təsərrüfat əlaqələrinin qloballaşmasının yüksək səviyyəyə çatdığı bir dövrdə heç bir ölkə öz siyasəti və iqtisadiyyatını təklikdə inkişaf etdirə bilməz. Ölkənin yaşamasının əsasını təşkil edən və iqtisadi fəaliyyətinin nisbi azadlığını təmin edən strateji xammal ehtiyatlarına 92 Vahid Ömərov, “Azərbaycan-GUAM əməkdaşlığının perspektivi”, Səs qəzeti, Bakı, 2013 93 malik olan Azərbaycan rəqabətdə üstünlüyündən istifadə edərək, beynəlxalq əmək bölgüsünü və qlobal rəqabəti öz xeyrinə dəyişmək imkanına malikdir. Burada respublikanın iqtisadi və siyasi stabilliyinin qarantı kimi çıxış edən dövlətin rolunun güclənməsi şübhəsiz ki, onun qarşısında da bir nömrəli vəzifə kimi dövlətlərarası münasibətlərin tənzimlənməsi məsələlərini qoyur. Bu məsələnin həll olunmamsı halında respublika iqtisadiyyatı qeyri sabit, sıçrayış şəklində inkişaf edəcək və xüsusən maliyyə sahəsində böhran amillərinə ciddi məruz qalacaqdır. Öz xüsusiyyətlərinə görə xarici amillərə daha çox məruz qalan neft sənayesi ölkənin iqtisadi siyasətinə böyük təsir göstərir və bundan sonra da göstərəcəkdir. Bu sahə xarici sərmayələrdən və xarici-regional coğrafiyadan asılı olduğundan nisbətən “beynəlmiləl” xarakter daşıyır. Xüsusi ilə qeyd etmək lazımdır ki, ölkənin xarici neft amilinin rolu uzun müddət hələ mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. Azərbaycan iqtisadi və eləcə də siyasi istiqamətlərdə Amerika və Qərb ölkələrinin geostrateji maraqları dairəsindədir. Hal-hazırda o, MDB ölkələrindən başqa Şimali Atlantika bloku ilə “Sülh naminə tərəfdaşlıq” proqramı çərçivəsində əməkdaşlıq edir. qtisadiyyatın təkamüllü inkişafı üçün iki-qarşılıqlı əlaqəli olan amil vacibdir: sabit siyasi vəziyyət və iqtisadi artıma imkan verən sərmayələr. Bununla əlaqədar, yerli kapitalın cəlb olunmasının, onun artmasının vacibliyini də qeyd etmək zəruridir. Bu da kapitalın respublikadan çıxarılmasının qarşısının alınmasına kömək edəcəkdir. Son nəticədə kapital öz iqtisadi mahiyyətini və istiqamətini tapmalıdır. Bu kimi tendensiyalar dünyada artıq mövcuddur və “nəzarətsiz bazar” mühitində iqtisadiyyatın qloballaşması prosesi nəticəsində daha da dərinləşməkdədir. Azərbaycan dövlətinin inkişafı baxımından geoiqtisadi strategiyanın seçilməsi sözsüz ən vacib məsələlərdən biridir. Bu baxımdan xarici iqtisadi siyasətdə dövlət prioritetləri sistemini formalaşdırmaq lazımdır. Onun formalaşması zamanı real iqtisadi proseslərin təhlilinə istinad etmək, mövcud balanslar arasında dünya ölkələrinin və ən başlıcası isə Azərbaycan dövlətçiliyi maraqlarından çıxış etmək lazımdır. 94 Azərbaycanın açıq iqtisadiyyatının formalaşmasının geoiqtisadi səmtlərinin müəyyən edilməsi müstəqillik əldə olunduqdan sonra dövlətin inkişafının mühüm məsələlərindən birinə çevrilmişdir. Qeyd edək ki, Azərbaycan üçün imkanlar dairəsini şərti olaraq potensial dörd prinsipial zonaya bölmək olar. Bu, Amerika və Avropa daxil olmaqla Qərb dünyası; Şə rq yaxud Rusiya yönümlü zona; Ərəb dünyası və Asiya dövlətləri. Fikrimizcə, burada iqtisadi, siyasi, hərbi, ərazi aspektlərinin nəzərə alınması zəruridir və bizim dövlətin maraqları nöqteyi nəzərdən proseslərə yanaşmaq lazımdır. Hərçənd ki, hazırkı mərhələdə bu istiqamətdə konkret həll tapılmayıb. Keçmiş ttifaq respublikaları üzrə təsir gücünə malik olan dövlətlərin maraqlarını qruplaşdırmaqla bu məsələnin həllində bizim ölkənin potensial imkanlarından düşünülmüş formada istifadə etmək lazımdır. Beləliklə, zəngin ehtiyatlara, elmi potensiala, əlverişli coğrafi şəraitə və başlıca olaraq stabilliyə malik olan keçmiş ittifaq ölkələri dünya dövlətlərinin maraq dairəsində olmaqla bərabər, eyni zamanda balanslaşdırılmayan iqtisadiyyata və ixracdan yüksək asılılıq səviyyəsinə malikdirlər ki, bu da onların dünya sisteminə cəlb olunması üçün maneə rolunu oynayır. Bir halda ki, dünya dövlətləri keçmiş respublikaları iqtisadi intervensiya yolu ilə blokadaya almaq imkanlarına malikdirlər, onda ölkəmiz üçün dövlət maraqları nöqteyi nəzərdən inteqrasiyanın müxtəlif istiqamətlərinə mərhələ-mərhələ öz şərtlərini müəyyən etmək daha düzgün olacaqdır. 93 Hazırkı dövrdə Azərbaycan dünya iqtisadi sisteminə kifayət qədər inteqrasiya etmişdir. Buna aydın misal kimi “Əsrin müqaviləsi” – Bakı-Tbilisi-Ceyhan transmilli neft kəmərini göstərmək olar. Bu enerji dəhlizi çərçivəsində qlobal əməkdaşlığın inkişafı üçün güclü impuls rolunu oynayır. Bundan başqa Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin işlənib hazırlanması və Azərbaycandan Avropaya təbii qazın təchiz edilməsini də göstərmək olar (regionda 200 milyard barrel neft və 640 trilyon kub.fut 93 Alıyev sa Hüseyn oğlu, “Qloballaşma müstəvisində yeni iqtisadi təfəkkürün formalaşması zəruriliyi və onun nəzəri- metodoloji əsasları haqqında”, elmi məqalə / http://hieb.science.gov.az/index.php?mod=7&view=item&id=395 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|