Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
265 
durumunda  bu  caizdir.  Ebû  Hanîfe’ye  göre  ise  mutlak  olarak  caizdir.  bn  Ruşd’un 
tesbitine  göre,  Şâfiî  bu  konuda  mürsel  hadîsi,  Ebû  Hanîfe  de  kaideyi  tercih 
etmiştir
1202
. 
Burada  Muzenî’nin  yaklaşımı  ise  dikkat  çekicidir.  Ona  göre  şâyet  Hz. 
Peygamberden hadîs sabit olmamış olsaydı, kıyasa göre bu caiz olurdu. Zira her ikisi 
de  kesilmiş  halde  olsaydı  caiz  olmazdı.  Çünkü  bu  durumda  ancak  eşit  olarak 
değişimi caizdir. Ancak burada durum farklıdır. Biri et, diğeri de canlı hayvan olup 
ikisinin  cinsi  de  farklıdır,  dolayısıyla  bunun  değişiminde  kıyasa  göre  bir  sakınca 
yoktur.  Fakat  Rasûlullah’tan  hadîs  sabit  olunca,  artık  Rasûlullah’ın  dediği 
geçerlidir
1203
.  
Bu da gösteriyor ki, Şâfiîlerde hadîslere tam bir teslimiyetle yaklaşılmakta, 
ilke  olarak  hadîs  bulunan  konuda  kıyasa  başvurulmamakta,  kıyasa  göre  doğru  olan 
bir şey alınmamaktadır. Ancak  mam Malik ve Ebû Hanîfe’nin olaya akıl ve kıyasla 
yaklaştıkları ve ilgili hadîsle amel etmedikleri anlaşılmaktadır.  
3. Kesilen Hayvandan Çıkan Ceninin Durumu  
Haber-i  vâhidin,  kıyasla  çatışması  durumunda,  hangisinin  tercih  edileceği 
hususundaki  örneklerden  birisi  de,  kesilen  hayvandan  çıkan  ceninin,  annesinin 
boğazlanmasıyla,  boğazlanmış  sayılıp  sayılmayacağı  ve  bunu  yemenin  caiz  olup 
olmadığıdır.  
Ş
âfiî’ye  göre,  kesilmiş  hayvanın  karnından  çıkan  cenin  de  temizdir 
(helâldır). Ana karnındaki yavrunun boğazlanması, anasının boğazlanmasıdır. Zira o, 
ondan yaratılmıştır, hükmü de, anasının hükmü gibidir
1204
. Şâfiî’nin kendi eserlerinde 
yer almasa da, bu hususta, şu rivâyeti delil olarak aldığı belirtilmiştir
1205
: Ebû Saîd el-
Hudrî’nin  rivâyetine  göre,  Hz.  Peygambere  kesilen  hayvanın  karnından  çıkan  ölü 
yavrunun durumu sorulduğunda, Hz. Peygamber 
(
 
 
 
 
 
)
 “Onu yiyiniz, 
                         
1202
   bn Ruşd, Bidâyetu’l- Muctehid, III. 166-167.  
1203
   Muzenî,, Muhtasaru’l-Muzenî, IX. 88. 
1204
   Şâfiî,  Umm, II.  366,  368. Tirmizî’nin  nakline  göre, Şâfiî’nin  yanısıra  Sufyân es-Sevrî,  bnu’l-
Mubârek, Ahmed b. Hanbel ve  shâk b. Râhuye da aynı görüştedir. Tirmizî, Sunen, 16, Sayd 10, 
h. no: 1476 (IV. 72-73).  
1205
   Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 364.  

---

 
266 
yavrunun  kesilmesi,  annesin  kesilmesidir”
1206
  cevabını  vermiştir.  Rivâyetin  zâhirî 
anlamına  göre,  anasının  kesilmesiyle,  karnından  çıkan  yavru  ister  canlı  ister  ölü 
olsun,  yenilmesi  helâldır
1207
.  Kesilen  hayvanın  yavrusu,  anasından  bir  parça  olarak 
görüldüğü  için,  gebe  hayvanı  kesmenin,  yavrusu  için  de  kesim  sayıldığı  kabul 
edilmiştir
1208
. 
Ancak  bu  hadîs,  asıllara  yapılan  kıyasla  çelişmektedir.  Çünkü  eğer  yavru 
canlanmış  ise  -annesi  boğazlanırken-  boğularak  ölür.  Boğularak  ölen  hayvanın  ise 
haram  olduğu  nassen  bildirilmiştir
1209
.  Bu  nedenle  Hanefîlere  göre,  dinin  asıllarına 
yapılan  kıyasın  habere  tercih  edilmesi  nedeniyle,  annesinin  boğazlanmasıyla  yavru 
boğazlanmış olmaz. Kıyasa aykırı yöne gelince, şeriatta aslolan pis olan şeyin haram 
olmasıdır.  Dolayısıyla  içinde  pis  kan  toplanıp  duran  her  şey  haramdır.  Şu  halde, 
annesinin  karnındaki  ölü  yavru  da  böyledir
1210
.  Ebû  Hanife,  bu  konuda  meytenin 
haram  olduğunu  bildiren  âyete  binâen  bu  kanaate  ulaşmıştır  ki  bu  da  âmmın  hassa 
tercih edilmesi sebebiyledir
1211
.  mam Serahsî, yavrunun, annesinin kesilmesiyle mi, 
yoksa  nefes  alamaması  nedeniyle  boğularak  mı  öldüğü  şüphesinden  dolayı,  onu 
yemenin haram olduğunu belirtmektedir
1212
.  
Ş
u halde Ebû Hanîfe bir konuda Kur’an’ın açık bir ilkesi varsa bunu esas 
almakta,  ve  haber-i  vahide  tercih  etmektedir.  Şâfiî  ise,  mümkün  olduğunca  kıyasa 
aykırı da olsa, zahirî anlamını esas alarak her hadîsle amel etmeyi tercih etmektedir. 
Bizim için önemli olan, bu meselede hangisinin görüşünün isabetli ve doğru olduğu 
                         
1206
   Ebû Davud, Sunen, 16, Edâhî 17-18, h. no: 2827-2828 (III. 252-253); Tirmizî, Sunen, 16, Sayd 
10,  h.  no:  1476  (IV.  72);  bn  Mâce,  Sunen,  27,  Zebâih  15,  h.  no:  3199  (II.  1067);  Ahmed  b. 
Hanbel, Musned, III. 29, 45.  
1207
  Hattâbî, Maâlimu’s-Sunen, III. 252-253; Şevkânî, Neylu’l- Evtâr, IX. 23.  
1208
   bn Ruşd, Bidâyetu’l- Muctehid, II. 345-346; Zurkânî, Şerhu’z-Zurkânî, III. 111. Şâtıbî de şu 
değerlendirmeyi  yapmaktadır:  “Allah  Tealâ  meyteyi  yani  usûlüne  göre  boğazlanmadan  ölmüş 
hayvanı haram, usûlüne göre boğazlanmış hayvanı da helâl kılmıştır. Boğazlanmış bir hayvanın 
karnından ölü olarak çıkan yavrunun hükmü, bu iki esas arasında kalmakta ve her iki tarafın da 
hükmünü alabilecek  durumdadır. Vaziyet  böyle  iken Resûlullah (s):  “Yavrunun  boğazlanması, 
annesinin boğazlanmasıdır” buyurmuş ve yavrunun annesinin bir parçası sayılması tarafını, onun 
müstakil bir varlık olduğu tarafına tercih etmiştir”. Şâtıbî, Muvâfakât, III. 36. 
1209
   bn Ruşd, A.g.e., II. 345.  
1210
   Zencânî, A.g.e., s. 364-365.  
1211
   Kâsânî, Bedâiu’s- Sanâi‘, V. 42; Şevkânî, Neylu’l- Evtâr, IX. 23. 
1212
   Serahsî,  el-Mebsût,  XII.  6.  Serahsî,  ayrıca  brahim  en-Nahaî’nin  “Bir  canı  kesmekle,  iki  can 
kesilmiş  olmaz”
  dediğini  nakletmektedir.  el-Mebsût,  XII.  7.  Ayrıca  bn  Ebî  Şeybe  de,  Ebû 
Hanîfe’nin annenin boğazlanmasının, yavrunun da boğazlanması anlamına gelmediği şeklindeki 
görüşüne yer vermektedir. Bkz.  bn Ebî Şeybe, Musannef, VII. 288 (no. 36150). 

---