34
arasında üretilen pişmiş toprak Klazomenai lahitleri, resim sanatına yakın olarak kabul
edilmektedir. Lahitler küresel formlu vazolardan farklı olarak panel şeklinde bir yüzey
sağlamaları sayesinde resim sanatına yaklaşmaktadırlar. Gerçek resim sanatı örneği
olarak kabul edilen ürünler ahşap plakalar üzerine yapılan resimler ve freskolardır.
Sanatçı istenilen resmi, iki boyutlu yüzeye yorumlayarak aktarabileceği, geniş bir
yüzeye sahiptir. Burada sanatçı planladığı resmi herhangi bir kısıtlamaya gitmeden
oluşturabilmektedir. Özellikle ağaç üzerine resim konusunda orijinal eser yok
denebilecek kadar azdır. Antik Dönem’de seyyar ayaklar üzerinde yer alan tablolar
pinakothek
(sergi salonu) adı verilen yerlerde sergilenmekteydi. Ünlü ressamların
resimlerinin sergilendiği pinakothekler, diğer sanat ürünlerini etkilemesi bakımından
oldukça önemli yerlerdir. Günümüze kadar kalabilmiş olan mozaik, fresko ve pinaks
gibi sanat ürünlerinde resim sanatının en yakın yansımalarını görebilmek mümkündür.
Geniş bir kesimin beğenisini kazanmış resimlerin söz konusu malzemeler üzerine ne
kadar başarılı ve aslına sadık kalınarak aktarıldığı kesin olmayan bir durumdur. Bu
durum aynı şekilde klasik çalışmalara adanmış vazo resimleri için de geçerlidir. ki
boyutlu düz bir yüzeye çok renkli olarak yapılmış resimlerin, küresel formlu olan
vazoların üzerine üç ya da en fazla dört renkle yapılmış kopyalarının aslı ile yakınlığı
tartışmalıdır. Bu açıdan M.Ö. 640 yıllarına tarihlenen Chigi olpesi çok iyi bir örnek
oluşturmaktadır. Erika Simon’un saptadığı üzere burada büyük bir tablodan kopya
edilmiş bir sahne yer almaktadır.
1
Ancak vazo üzerine kopyalayan sanatçı bir hata
yapmıştır. Hoplitlerin gövde sayısı ile ayak sayısı birbirine uymamaktadır. Buna rağmen
diğer sanat dalları ile karşılaştırdığımızda en fazla bilgiye yine de seramik resminde
sahibiz. Vazo ressamlığı ile gerçek ressamlığın, resim tekniği açısından ve ikonografik
açıdan aralarında az fark vardır. Seramik resmi, temel olarak çizgiseldir. Buna karşın
büyük duvar resminin gelişiminde özellikle renkler öne çıkmasına karşın, temelde o da
çizgiseldir. Resimde, renk ve çizgi birlikte ya da tek tek kullanılarak temel ifade
unsurları yaratılır. Hangi çağ ya da hangi üslupta olursa olsun resimde temel unsurlar
çizgi ve renktir. Bazı resim üsluplarında çizgi bazılarında renk öne çıkabilir. Çizgi,
nesnenin yüzey üzerinde ilk dış sınırlandırılması olduğu için renkten önce gelmektedir.
1
Simon 1981.
35
Eski çağlarda çizgi, resme egemenken ancak M. S. 9. yüzyılın Avrupa’sında renk,
resme egemen olmaya başlamıştır.
2
Hellen dünyasında duvar resimlerinin ilk örneklerini Myken Dönem’ine ait olan
Knossos ve Thera’da görmekteyiz. Daha sonra ise şimdi Atina Milli Müzesi’nde
korunan Pitsa pinaksları gelmektedir. talya’da bulunan Etrüsk mezarları diğer önemli
resim içeren merkezlerdendir. Anadolu’da da Arkaik Dönem’e tarihlenen duvar
resimleri tespit edilmiştir (Lev. 1). Bunlardan Lydia Bölgesi’nde Harta ve Aktepe,
Lykia Bölgesi’nde Kızılbel ve Elmalı ve Phrygia Bölgesi’nde Tatarlı mezar yapılarıdır.
Sadece, Gordion’da açığa çıkartılmış olan “Boyalı Ev”, mezar yapısı değildir. Aynı
zamanda burada ortaya çıkartılan resimler, Anadolu’da Arkaik Dönem’e tarihlenen ilk
örnekleri oluşturmaktadır. Ne yazık ki çökmüş olan yapı, büyük ölçüde tahrip olmuş ve
yağmalanmıştır. Resimli olan diğer tümülüsler de kaçak kazılarla soyulmuş ve tahrip
edilmiştir. Lydia Bölgesi’ndeki Aktepe ve Harta tümülüsleri, soyulmalarının yanı sıra
resimleri de yerlerinden sökülerek kaçırılmıştır.
3
Büyük çabalarla yurda getirilen resim
parçaları, kompozisyonun tamamının küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Soygunlar
nedeniyle, resimlerin tarihlendirilmesine yardımcı olacak buluntu ele geçmemiştir. Bu
nedenle tarihlendirme için yapılan karşılaştırmalarda vazo resimleri, mimari elemanlar,
steller gibi resim sanatı ile yakın ilişkide olan eserlerden yararlanılmıştır.
lk yayınlanan resim örnekleri, Tatarlı Tümülüsü’nün müze kurtarma kazıları sonucunda
ele geçirilmiş/kurtarılmış olan güney duvarıdır. Ancak bu resimler Anadolu’da ortaya
çıkartılan ahşap üzerine yapılmış ilk resim örneği olmalarına karşın fazla yankı
bulmamıştır.
4
Bunun birinci nedeni resimlerin korunma durumlarının kötü olmasıdır.
Ayrıca bu ilk yayınların resimlerinin, siyah-beyaz ve baskı kalitesinin düşük olması
ilgiyi azaltmıştır. Daha sonra sevindirici bir gelişme ile Tatarlı mezar odasının yurt
dışına kaçırılan diğer parçaları bulunmuştur. Summerer, Almanya’nın Münih kentindeki
2
Tansuğ 1999, 9.
3
Özgen - Öztürk 1996, 103-105.
4
Uçankuş 1979, 305-334, lev. 189-198.
36
Staatliche Antikensammlung koleksiyonunda yer alan resimli iki kalasın Tatarlı mezar
odasının doğu duvarına ait olduğunu tespit etmiştir.
5
Mellink, 1969-70 yıllarında başlattığı kazılarda Lykia Bölgesi’ndeki Kızılbel ve
Karaburun II tümülüslerini arkeoloji dünyasına tanıtmıştır.
6
Mellink’in titiz bir çalışma
ile ortaya koyduğu Kızılbel, günümüze kadar ortaya çıkartılan en çok resme sahip
mezar olması ile önem kazanmaktadır.
7
Anadolu resim sanatı üzerine bilgilerimizi kat
kat arttıran bu yapı ayrıca Lykia inanışları ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler de
vermektedir.
Tez kapsamında ele aldığımız örnekler, zengin bir resim sanatı geçmişine sahip olan
Anadolu’nun Arkaik Dönem’den ele geçmiş nadir örnekleridir. Öncelikle bu çalışmanın
amacı bu örneklerden yola çıkarak Batı Anadolu’nun Arkaik Dönem resim sanatına bir
ışık tutmaktır. Yayınlanmış malzeme üzerine yapılan bu çalışmada bazı sorunlarla
karşılaşılmıştır. Her bir resim birden fazla yayınlanmış olmasına karşın fotoğrafların
kalitesi oldukça düşüktür. En küçük bir çizginin bile çok önemli olduğu böyle bir
çalışmada, bu nedenle bazı resimli parçalar tez kapsamı dışında bırakılmak zorunda
kalınmıştır.
8
Yukarıda da değindiğimiz üzere bazı resimler in situ,
9
bazıları düşmüş sıva parçaları
olarak ele geçmiştir.
10
Bazı resim parçaları ise yurt dışına kaçırılmış, çok büyük
çabalarla yurda geri getirilmiştir.
11
Bu nedenle bir katalog sistemi oluşturmak mümkün
olamamıştır. Bunun yerine tez içerisinde Arkaik Dönem Batı Anadolu Resim Sanatı adlı
6. bölümde ait oldukları yapı başlıkları altında resimlerin tanımlanmaları yapılmıştır.
Ayrıca yapılarla ilgili bilgilere de yer verilmiştir.
5
Summerer - Kienlin 2007, 74-83.
6
Mellink 1970; 1971; 1972; 1973.
7
Mellink 1998.
8
Harta mezar odasında kaçak kazılardan sonra Manisa Müzesi Müdürlüğü tarafından yapılan kurtarma
kazılarından üzerinde kadın ve erkeklerden oluşan prosession sahnesine ait bazı resim parçaları ele
geçmiştir. Harta resimlerinin yorumuna farklı katkı taşımayan bu parçalar tez kapsamı dışında
bırakılmıştır. Dedeoğlu 1996, fig. 11-13.
9
Kızılbel ve Karaburun II.
10
Gordion Boyalı Ev.
11
Harta ve Aktepe tümülüslerinin resimleri.
Dostları ilə paylaş: |