Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
37 öncə çar zabiti olmuş, sonra hərbi işdən çəkilərək öz mülkünü dolandırmaqla məşğul olmuşdu. Cəlaləddin gənc yaşlarından inqilabi fəaliyyətə qo- şulub. 1906-cı ildə Sibirə sürgün edilib. 1907-ci ildə qaçaraq xaricə gedib. 1907-1912-ci illərdə Parisdə Sorbon Universitetində oxuyub. 1907-1917-ci illərdə müəyyən aralarla Fransa, Türkiyə və yenə Fransada mühacirətdə olub. 1917-ci il inqilabından sonra Rusiyaya qayıdıb. 1918-ci ildə Dağıstan Vilayət Hərbi-İnqilab Komitəsinin və Dağıstan Vilayət İcraiy- yə Komitəsinin sədri, 1919-1920-ci illərdə RK(b)P Dağıstan Vilayət Müvəqqəti Komitəsinin sədri, RK(b)P Dağıstan Vilayət Müvəqqəti Bürosunun sədri, Dağıstan Müdafiə Şurasının sədri, 1920-1921-ci illərdə Dağıstan Vilayət İnqilab Komitəsinin sədri, 1921- 1931-ci illərdə Dağıstan Xalq Komissarları Şurasının sədri (Baş naziri), 1932-1937-ci illərdə SSRİ Yeni Əlifba Mərkəzi Komitəsi sədrinin (S.Ağamalıoğ- lunun) müavini işləyən C.Qorxmazov 22 iyul 1937-də həbs edilərək 27 sentyabr 1937-ci ildə güllələnib. Doktor Bəhaəddin Şakir (1874-1922) İstanbulda doğulub. Hərbi Tibb İnstitutunu 1896-cı ildə hərbi həkim (yüzbaşı/kapitan) olaraq bitirib. 1900-cü ildə həmin məktəbin tibb müəllimi müavinliyinə təyin edilib. Eyni zamanda şahzadə Yusuf İzzəddin əfəndi ’nin özəl həkimi olub. Bu arada Əhməd Cəla- ləddin paşa ’nın məiyyətinə girib. Əhməd Rza və «İtti- had və tərəqqi” Cəmiyyətinin başçılarıyla əlaqə qurub. Əhməd Cəlaləddin paşanın müxalifətə qatılmasından sonra Ərzincana sürgünə göndərilib. Cəmiyyətə göndərdiği yardım ortaya çıxdığına görə 38 tutulub, sonra da Trab- zona sürgün edilib. 1905-ci ildə Misirə, ora- dan da Parisə qaçıb. Parisdə və bir ara gizlicə gəldiyi İstanbulda “İtti- had və tərəqqi” Cəmiy- yətinin çalışmalarının canlandırılmasında Əh- məd Rza ilə birlikdə mühüm rol oynayıb. 1908-ci ildə II Məşrutiy- yətin elanından sonra İstanbula və Hərbi Tibb İnstitutundakı keçmiş vəzifəsinə dönüb. Daha öncə Qahirə və Parisdə çıxan “Şurayi-ümmət” qəzetinin yayımını İstanbulda sürdürüb. 1909-cu ildə hərbi və mülki həkimlərin birləşdirilməsi ilə qurulan Hey- dərpaşa tibb fakültəsində tibb müəllimi olub. Ertəsi il tibb fakültəsinin ikinci rəisliyinə seçilib. Balkan savaşında Ədirnədəki xəstəxanada baş həkim olaraq çalışıb (1912). Ədirnəni bolqarlar işğal edərkən dustaq düşübsə də az sonra buraxılıb. 1913-cü ildə Təşkilati-Məxsusənin (Türkiyə Təhlü- kəsizlik Təşkilatının) siyasi bölüm rəhbəri təyin edi- lib. Həmin il Səhiyyə Müdiriyyəti-ümumiyyəsinə bağlı olaraq qurulan Təbabəti-Ədliyyə müdirliyinə və Təbabəti-Ədliyyə Əncüməni rəisliyinə gətirilib. Birinci Dünya savaşı illərində Ərzincan və yörəsində Təşkilati-Məxsusə idarəçisi olub və ermənilərin köçü- rülməsində mühüm rol oynayıb. Mudros Müqavilə- Bəhaəddin Şakir 39 sindən sonra savaş suçlusu elan edilincə 2 noyabr 1918-ci ildə Ənvər paşa və Tələt paşa ilə birlikdə bir alman hərb gəmisiylə Sevastopol üzərindən Berlinə gedib. 1920-ci ilin sentyabrında Bakıda toplanan Şərq xalqları qurultayına Ənvər paşa ilə birlikdə qatılıb. 1920-ci ildə İslam İnqilab Cəmiyyətləri İttihadı’nın Bakı təmsilçisi olub. 1921-ci ilin yazında bu təşkilatın Moskvadakı qurultayına qatıldıqdan sonra Alma- niyaya dönüb. 17 aprel 1922-ci ildə Berlində erməni terrorçuları onu Camal Əzmi bəy ilə birlikdə şəhid ediblər. “1917-də Türkiyə sosialistləri məni professorlar Aqil Muxtar, Əli Hüseynzadə və Müslihlə birgə Stokholmda keçiriləcək bütün Avropa sosialistlərinin konfransına 12 gön- dərib” . AYDINLATMA. Son 60 ildə Türkiyənin 5 ən dəyərli həkimindən biri olaraq mükafata layiq görülmüş (ölü- mündən sonra; 1982) professor Aqil Muxtar Məhəmməd Muxtar oğlu Özdən (1877-1949) İstanbulda dünyaya gəlib. Hərbi tibb məktəbində oxuyub. 19 yaşındaykən Sultan Əbdülhəmid rejiminə qarşı çarpışan gənc tələbə məktəbi bitirmədən 1896-da İsveçrəyə qaçıb. 1897-ci ildə Cenevrə tibb fakültəsinə girərək 6 il orada oxuyub. Bu müddətdə tez-tez Fransaya gedərək Paris xəstəxa- nalarında ünlü tibb müəllimlərinin də dərslərinə qatılıb. 1902-ci ildə təhsilini bitirincə Parisə, Paster İnstitutuna 12 Bu, konfrans yox, qurultay idi. 40 gedərək orada məşhur pro- fessorların dərslərini din- ləyib. 1903-də yenidən Ce- nevrəyə dönən Aqil Muxtar burada dissertasiya müdafiə edərək tibb doktoru adı alıb. 1906-da privat dosent olub, 1907-1908-də praktik farma- kologiya və tibb müfrədatı fənlərindən dərs deyib. 1914-də İstanbul Universite- tinin Heydərpaşa tibb fakül- təsində müəllimliyə başla- yıb, 1916-cı ildə fakültə dekanı olub. 1919-da ikinci dəfə dekan seçilib. İstanbulu işğal edən müttəfiq güclərin tibb fakültəsini bağlama- sının qarşısını alıb. 1908-ci ildən 1943-cü ilin iyulunadək (2 ili də Avropada olmaqla) 37 il fasiləsiz müalicə klinikası və farmako- logiyadan dərs deyən Aqil Muxtar Özdən 1943-cü ildə təqaüdə çıxıb. Bundan sonra Alman xəstəxanasında baş həkim və iç xəstəlikləri uzmanı olaraq çalışıb. 1946-da CHP-dən İstanbul millət vəkili seçilib. 1947-də İsveçrəyə gedib və orada xəstələnib. 12 mart 1949-da İstanbulda Çəmbərlitaşdakı evində 72 yaşında vəfat edib. Möhtəşəm cənazə törəninə bütün tələbələri və xalq qatılıb. Aqil Muxtar Türkiyədə dənəyli (eksperimental) müalicə və farmakodinamikanın qurucusudur. Türk tibb kodeksinin hazırlanmasındakı (1930) rolu da önəmlidir. Aqil Muxtar Özdən Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|