Microsoft Word humbatova xadica docx

52 
 
Yumşaq pul siyasəti inflyasiya tempinin artım tempini sürətləndirməklə yanaşı, 
həm  də  inflyasiya  səviyyəsinin  dəyişkən  xarakterli  olmasına  səbəb  olur.  Eləcə  də, 
inflyasiya  səviyyəsinin  gözlənilməz  artımı  borc  verənlərinə  əleyhinə  işləyir  və 
nəticədə  bazarda  borc  vasitələrinin  də  azalması  baş  verir.  nflyasiya  səviyyəsindəki 
gözlənilməz azalmalar isə əksinə borc verənlərin lehinə işləyən faktordur. Bununla da 
bankların  borc  portfelinin  keyfiyyəti  aşağı  düşür,  onların  fəaliyyətinə  mənfi  təsir 
göstərir və hətta iflaslara da səbəb ola bilər[ 82, səh.5]. 
Sərt pul siyasəti inflyasiyanın azalmasına və uyğun olaraq faiz dərəcələrinin də 
aşağı  düşməsinə  səbəb  olur.  Nəticədə  depozitlərin  səviyyəsində  azalma  müşahidə 
olunur ki, bu da başqa bir maliyyə qeyri-sabitliyinə yol aça bilər. Sərt pul siyasətinin 
işə yaramadığı və real faizlərin davamlı olaraq artmağa davam etdiyi bir vəziyyətdə 
maliyyə  qeyri-sabitlliyi  qaçınılmazdır.  Sərt  və  yumşaq  pul  siyasətlərindən  birinin 
seçilməsini təmin edəcək dəqiq şərtlər mövcud deyildir. Ona görə də pul siyasəti və 
maliyyə  stabilliyi  arasında  əlaqənin  dəqiq  şəkildə  analiz  edilməsi  vacibdir[87, 
səh.97]. 
Mərkəzi  banklar  pul  siyasətinin  iki  formada  həyata  keçirirlər:  tənzimləyici 
funksiyasını istifadə edərək birbaşa və ya pul yaratma funksiyasından istifadə edərək 
isə  dolayı  yolla  pul  bazarındakı  vəziyyətə  təsir  edir. Birbaşa  pul  siyasəti  alətləri  ilə 
mərkəzi banklar faiz dərəcələrinə və ya depozit və kredit səviyyəsinə məhdudiyyətlər 
qoyaraq müdaxilə edir və maliyyə institutlarının balanslarını hədəf alır.  
Dolayı  pul  siyasəti  alətləri  bazarda  tələb-təklif  səviyyəsinə  təsir  etməyə  çalışır 
və  əsas  hədəf  mərkəzi  bankların  balanslarıdır.  Mərkəzi  banklar  iqtisadiyyatı 
tənzimləmək üçün birbaşa pul siyasətindən çox nadir hallarda istifadə edir. Daha çox 
istifadə  etdiyi  isə  dolayı  pul  siyasətidir.  Dolayı  pul  siyasəti  vaistələri  birbaşa  pul 
siyasəti vaistələrinə nəzərən, biraz daha yumşaq bir siyasətdir.  
AMB valyuta kursunun tənzimlənməsində də bazar əməliyyatından istifadə edir. 
Bunun  üçün  onun  zəruri  valyuta  ehtiyatına  malik  olması  lazımdır.  Əgər  xarici 
valyutanın  təklifi  artırsa,  bu  milli  valyutanın  möhkəmlənməsi,  milli  valyutanın 
möhkəmlənməsi  isə  ölkənin  ixrac  potensialına  mənfi  təsir  ilə  nəticələnir.  Belə  olan 

---

53 
 
halda,  AMB  valyuta  alışını  həyata  keçirərək  bazardakı  nisbəti  birincinin  xeyrinə 
dəyişməyə  çalışır.  Əks  proses  baş  verdikdə,  yəni  xarici  valyutanın  təklifi  azaldıqda 
milli  valyutanın  ucuzlaşması,  bununla  da  ölkədə  maliyyə  sabitliyinin  pozulması, 
ə
halinin real gəlirlərinin azalması, inflyasiya təhlükəsi meydana gəlir. Buna görə də 
AMB bazara xarici valuta çıxarmağa başlayır.  
2005-2013  illər  ərzində  manatın  məzənnəsinin  dəyişməsi  aşağıdakı  cədvəldə 
göstərilmişdir.  Bu  cədvələ  əsasən  həyata  keçirilən  pul-kredit  siyasətinin  manatın 
sabitliyinə təsirini təhlil edək.  
   
       Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankında manatın məzənnəsi   
                            (ilin axırına, milli valyutaya düşən, manat) 
 
 
  
 
 
 
 
         
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
          MƏNBƏ: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi 
                                                       (stat.gov.az) 
 
Xarici valyuta 
2005  2006  2007  2008  2009  2010  2011  2012  2013 
1ABŞ dolları 
0,92  0,87  0,84 
0,8 
0,8 
0,8 
0,79 
0,78 
0,78 
1Avstraliya 
dolları 
0,67  0,69  0,74 
0,55  0,71  0,81  0,80 
0,81 
0,69 
1Avro (yuro) 
1,09  1,14  1,23 
1,13  1,15  1,06  1,02 
1,03 
1,08 
100  ran rialı 
0,01  0,01  0,01 
0,01  0,01  0,01  0,01 
0,01 
0,01 
1  sveç kronu 
0,12  0,13  0,13 
0,1 
0,11  0,12  0,11 
0,12 
0,12 
1 Kanada dolları  0,79  0,75  0,86  0,66  0,76  0,8  0,77  0,78  0,73 
1 Kuveyt dinarı 
3,10  3,01  3,09 
2,90  2,8 
2,83  2,82 
2,78 
2,78 
1 Norvec kronu 
0,14  0,14  0,15 
0,11  0,14  0,14  0,13 
0,14 
0,13 
1Yeni Türk lirəsi  0,68  0,61  0,72  0,53  0,53  0,51  0,41  0,44  0,36 
100 Belarus 
rublu 
0,04  0,04  0,04 
0,04  0,03  0,03  0,01 
0,01 
0,01 
1 Qırğız somu 
0,02  0,02  0,02 
0,02  0,02  0,02  0,02 
0,01 
0,02 
100Qazaxıstan 
tengesi 
0,69  0,70  0,70 
0,66  0,54  0,54  0,54 
0,51 
0,01 
1 Gürcü larisi 
0,52  0,51  0,53 
0,48  0,47  0,45  0,47 
0,47 
0,45 
1 Moldova leyi 
0,07  0,07  0,07 
0,08  0,07  0,07  0,07 
0,06 
0,06 
100 Rusıya rublu  3,19  3,30  3,44  2,72  2,66  2,63  2,45  2,58  2,41 
1Ukrayna 
qrivnası 
0,18  0,17  0,17 
0,11  0,1 
0,1 
0,1 
0,09 
0,1 

---

54 
 
Göründüyü  kimi  2005-ci  ildən  2008-ci  ilədək  manat  məzənnəsi  ABŞ  dollarına 
nəzərən  artmışdır,  2008-2010-cu  illər  arası  isə  manatın  məzənnəsi  ABŞ  dollarına 
nəzərən sabit qalmışdır.  
2014 ci ilin axırına və 2015-ci ilin əvvəlinə manatın məzənnəsi aşağıdakı kimi 
olmuşdur. 
 Tarix: 2014-12-22 
Manat 
 1 Avro 
0.9602 
1 ABŞ dolları 
0.7844 
 1 Rusiya rublu 
0.0135 
 Tarix: 2015-02-23 
Manat 
1 Avro 
1.1950 
1 ABŞ dolları 
1.0500 
1 Rusiya rublu 
0.0170 
MƏNBƏ :  www.cbar.az 
 
2012,  2013  və  2014-  ci  illərdə  də  manatın  məzənnəsi  ABŞ  dollarına  nəzərən 
sabit  qalmışdır,  2014-  ci  ildə  də  1  ABŞ  dolları    0,78  AZN  olmuşdur.  2013-cü  ildə 
AMB  milli  valyutanın  məzənnəsini  qorumaq  üçün  valyuta  bazarında  $2  mlrd.  457 
mln.  məbləğində  xarici  valyuta  alıb.  2013-cü  ildə  manat  ABŞ  dollarına  nisbətdə 
0,06% möhkəmlənib. 
Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) milli valyutanın məzənnəsini qorumaq üçün 
2014-cü ilin I yarısında valyuta bazarında $967,4 mln. məbləğində xarici valyuta alıb 
ki, bu da ötən ilin birinci yarısının göstəricisi ilə müqayisədə 20% azdır. Bu barədə 
AMB-nin 2014-cü ilin yanvar-iyun ayları üzrə pul siyasəti icmalında deyilir. 
Sənəddə vurğulanır ki, bu tədbirlər nəticəsində hesabat dövründə manatın ABŞ 
dollarına qarşı məzənnəsi cəmi 0,03% möhkəmlənib. Milli valyutanın məzənnəsinin 
sabitliyi ölkədə makroiqtisadi mühitə və maliyyə sektorunun sabitliyinə müsbət təsir 
göstərib. 

---