Microsoft Word informasiya iqtisadiyyatinin inkisafinda qeyri-s?Lis informasiya texnologiyalarinin ?Sas xususiyy?TL?RI. docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
Məlumatların işlənmə sistemlərində informasıyanın saxlanması, axtarışı və verilməsi məqsədilə ən primitiv üsul və vasitələrdən başlayaraq ən mütərəqqi üsul və vasıtələrin çoxsaylı variantları tətbiq edilir. qtisadı informasıyanın avtomatlaşdırılmış işlənmə sistemlərinin təşkilati- texniki bazasında periferiya texnikası vasitələrinin xüsusi yeri vardır. Bu texniki vasitələrə identifıkatorları dərk edən və maşına daxil edən qurğular, fakt və hadisələri, təsərrüfat əməliyyatlarını ölçmək və hesablamaq üçün qurğular, pul- hesablaşma əməliyyatlarını avtomatlaşdıran qurğular, müxtəlif istehsal qeydediciləri və s. aiddır. dentifıkatorların dərk edilməsi və maşına daxil edilməsi proseslərinin avtomatlaşdırılması üsullarını nəzərdən keçirərkən daha geniş yayılmış ştrixli kodlaşdırma və kodların maqnit yazılışı üsullarına xüsusi dıqqət yetirmək lazımdır. Ş trix kodlaşdırma üsulunun geniş yayılması onun bir sira üstünlüklərə və vasitələrə malik olması ilə əlaqədardir: qrafikanın sadəliyi, təsvirlərin və eləcə də, informasıya daşıyıcılarının keyfıyyətinə qarşı ciddi tələblərin qoyulması; informasıyanı oxuyan qurğuların sadəliyi və ucuz başa gəlməsi. Ştrixli kodlaşdırma vasitələrinin qeyd edılən üstünlükləri onların tətbiq dairəsini daha da genişləndirır (ticarət sahəsində, sənaye müəssisələrində, malların və əmək cisimlərinin hərəkəti zamanı istifadə olunan ştrixli kodlar, identifikatorlar qeydiyyat nömrələrini özündə birləşdirir). Bu məqsədlə xüsusi proqram vasitələrindən və cihazlardan istifadə edilir. Maqnit kartları plastmas lövhədən ibarət olmaqla onun üst səthində identifikasıyaedici yazılar və identifıkasiyanın maqnit yazısı olan ferro-maqnit örtük vardır. Maqnit kartı informasıyanı oxuyan qurğunun qəbuledicisinə qoyulur və ötürücü mexanizm vasitəsilə maqnit başlığın yanından keçir. Bu zaman maqnit kartında olan isarələr oxunaraq tələb olunan xəbər formasına çevrilir. Maqnit kartlarının da tətbiq edildiyi sahələri çoxdur. Fakt və hadisələrin əməliyyatların ölçülməsi və hesablanması məqsədilə istifadə edilən qurğulara elektron tərəziləri, müxtəlif sayğacları, xammal və material sərfini və axınlarını ölcən cihazları və s. aid etmək olar. Elektron tərəziləri
48
ə n çox iri ərzaq malları satışı mağazalarında, malların çəkilməsi və qablaşdırılması tələb olunan yerlərdə istifadə olunur. Konstruksiyasına görə elektron tərəziləri çəki mexanızmi ilə çəkinin nəticələrini rəqəm formasına çevirən qurğunun birləşməsi, elektron bloku, klaviaturalı idarəetmə paneli və zəruri indikatordan ibarətdir. Bu tərəzilər aşağıdakı ə məliyyatları yerinə yetirə bilir: qablaşdırılmış malın çəkilməsi; çəkinin malın qiymətinə vurulması (qiymət elektron blokun yaddaşında saxlanılır), qablaşdırılmış malın etiketinin çap edilməsi, xəbərin malların hərəkətinin uçotunu həyata keçirən kompüterə verilməsi, malların nomenklaturası və qiymətlərindəki dəyişmələr haqqındakı məlumatların kompüterdən qəbul edilməsi, aparılmış çəkilər haqqındakı məlumatların yığılması, saxlanması. Belə tərəzilər həm ayrılıqda və həm də malların hərəkətinin uçotu sisteminin tərkibində istifadə edilə bilər. Əgər tərəzi mağazanın informasıya sisteminin tərkibinə daxil olarsa, tərəzinin sayğac göstəricisi dövri olaraq, yaxud da iş növbəsinin sonunda malların hərəkətinin ümumi uçotunu aparan mərkəzi kompüterə verilir. Beləliklə, mağazanın rəhbəri çeşidlər üzrə malların hərəkətini operativ surətdə izləmək və mal axınlarının tənzimlənməsi üçün vaxtında tədbir görmək imkanı əldə edir. Sayğaclardan iri seriyalı və axınlı xarakter daşıyan istehsal obycktlərində və ə l üsulları ilə malların, məhsulların hesablanması məqsədəuyğun və etibarlı olmayan sahələrdə istifadə edilir. Bir qayda olaraq sayğac məmulatların və ya detalların hazırlanması texnoloji prosesinin başa çatdığı yerlərdə və əsas texnoloji avadanlıqların üzərində quraşdırılır. Xammal və material sərfini və axınlarını ölçən cihazlardan maye və qaz şə klində olan obyektlərin ölçülməsində istifadə olunur. Hazırda periferiya texnikası vasitələri kimi elektron kassa aparatlarından və banknotları hesablayan cihazlardan da geniş istifadə edilir. Elektron kassa aparatları kassa əməliyyatlarının sürətini artırmaq və məlumatların dəqiqliyini təminin etməklə yanaşı, malların hərəkətinin uçot 49
sistemini əsaslı surətdə təkmilləşdırməyə imkan verır. Elektron kassa aparatları kassir əməyinin yüksək səviyyədə avtomatlaşdırılması üçün, alıcılara xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi və yekun məlumatların rabitə kanallarına və texniki- informasıya daşıyıcılarına cıxarılması ücün əlverışli sərait yaradır. Banknotların, müxtəlif pul nişanlarının və məbləğlərin hesablanması prosesində tətbıq edılən cihazlar əvəzsizdir. Bu cür sayğacların konsrtuksiyası ixtiyari valyuta nümunələrini yüksək sürət və dəqiqliklə hesablayır (saniyədə təqribən 100 vərəq besablama sürətinə malikdir). Qalınlığı 0,1 mm-ə bərabər olan bərk kağız vərəqələri 100% dəqiqliklə hesablaya bilir. nformasiyanın işlənmə texnologiyalarının proqram təminatı dedikdə, müasir hesablama texnikası vasitələrinin köməyilə məlumatların işlənmə sistemlərinin yaradılması məqsədləri üçün istifadə edilən proqram vasitələrinin və sənədlərin məcmusu başa düşülür. Proqram təminati vasitələrinin yerinə yetirdiyi funksiyalardan asılı olaraq onu iki yerə ayırmaq olar: a) baza və ya sistem proqram təminatı; b) tətbiqı proqram təminatı. Baza və ya sistem proqram təminatı iqtisadi informasıyanın kompüterdə işlənməsi prosesini təşkıl etməklə yanaşı tətbiqi proqram vasitələri üçün normal iş mühitini də təmin edir. Baza proqram təminatı sistemin aparat vasitələri ilə o dərəcədə bağlıdır ki, bəzən onu kompüterin bir hissəsi hesab edirlər. Tətbiqi proqram təminatı istifadəçinin konkret məsələlərinin həlli və bütövlükdə informasıya sisteminin hesablama prosesinin təşkil edilməsini nəzərdə tutur.
Baza proqram təminatının tərkibinə aşağıdakılar daxildir: - əməliyyat sistemləri; - servis proqramları; - proqramlaşdırma dillərinın translyatorları; - texniki xidmət proqramları. Ə məliyyat sistemləri (ƏS) informasıyanın işləmə proseslərinin idarə edilməsini və aparat vasitələri istifadəçilərin qarşılıqlı fəaliyyətini təmin edir. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|