Microsoft Word kitab elm doc
Yüklə 332,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
Elmira Fikrətqızı 95 Hep böyle mi geçecek tutsak yıllarımız güneş dizgesinde? … Bu turuncu alev ne ölü kıtalar ötesinde Nevada çölünden Sibiryayadek bulutlar mantar mantar Belli ki Uzak Doğudan ta Uzak Batıya evrensel Bir yeni Ergenekondayız. (Türkay, 1969: 16-17) Bütün bəşəriyyətin taleyinin ölümsaçan düymələrdən asılı olma- sının təsviri ilə başlayan “Atom savaşı” başlıqlı ikinci hissədə bu müharibənin dəhşətlərini göz önündə canlandırmaqdadır. İnsan fəaliyyətinin, texniki tərəqqinin onun özünə qarşı yönəl- məsi isə çıxılmaz vəziyyəti daha da ağırlaşdırır. Şairin dediyi kimi, əgər texniki tərəqqi sahəsindəki fəaliyyət ölümə “hamilədirsə”, bə- şəriyyətin gələcəyi sual altındadır. Poemanın bu hissəsində T.S.Eliotun “Yararsız torpaq” əsərinin izlərini görmək mümkündür. Yalnız Qərb dünyasının yox, Nyu- yorkdan Pekinə qədər hər bir ölkənin varlığının XX əsrin fəlakətləri ilə üz-üzə qalması, torpağın və qadınların “dölyataqları”nın ingilis şairinin poemasında olduğu kimi rəmzi qısırlığı ölü şəhərlərdən qə- dim bir ruhun peyda olub insanlığa: Siz yıkınız yıkabileceğiniz ve usun ölçüsüz kazanları Kaynıyor bir yerlerinizde gezegenlerarası Kent oyuklarında da barınılmaz artık gidelim haydi çek Ağaç kovuklarından ölü boşluklara sayrı yurtları. (Türkay, 1969: 18) - deyə səslənməsi artıq Qərb mədəniyyətinin bir tufana tuş gəl- məsindən, uçurumun kənarına yaxınlaşmasından xəbər verir. (Tür- kay, 1993: 51) Sadəcə T. S. Eliot bu çökməni Avropa məkanına aid edirsə, Osman Türkay “böhran arealını” daha da qloballaşdırır: Güneş de çıldırdı bu kan cümbüşünde Mağara havalarıyla kıvırıyor da. Osman Türkayın poetik irsi 96 New York Londra Moskova Pekin Düştü birer birer en eski yıldızlar da Boşlukta kayan kaldırımlara. (Türkay, 1969: 18) Lakin ikinci şeir nikbin sonluqla bitir. Poemanın üçüncü hissəsi həm də “İşıq çocuqlarının savaşı” adlanır və bu müharibə əvvəlki bölümdə bəhs edilən savaşa qarşı yönəlmişdir. Şair əsərin üçüncü hissəsi ilə səsləşən eyniadlı məqaləsində ürək ağrısı ilə dünya əhali- sinin yarısının yarıac vəziyyətdə, digər yarısının da tam ac olduğu- nu yazır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 55 ölkədə aclıqdan qurtulma həftəsi təşkil etmiş, insanlığın bu ən “önəmli” düşməninə qarşı aksiya keçirmişdir. Londonda Müqəddəs Paul katedralında tələbələr ac insanlığın acısını paylaşmaq üçün oruc tutmuşlar. Tələbələrin başqasının dərdini, yoxsulluğunu könüllü paylaşmaq kimi bu insani hərəkətləri şairi riqqətə gətirmişdir. Məqalədə və şeirdə ədibin yeni dünya üçün verdiyi model də diqqəti cəlb edir. O, hal-hazırda yalnız aclıq-toxluq təzadında deyil, yüksək inkişaf və gerilik, texnika və texniki inkişafdan geri qalma və digər bu kimi qütblər oxunda ikiyə bölünmüş dünyanı tarazlıq halına gətirmək üçün vahid dünya dövləti ideyasını irəli sürür. Sülh və müharibə mövzusunda yazılmış əsərlərdən biri də “Dün- yamızın portreti – 1990” poemasıdır. 1990-cı ildə Altun Zürafə mü- kafatına layiq görülən bu poema həm qədim zamanlardan indiyə qədər fəlsəfənin və digər elmlərin mövzusu olan insan və dünya münasibətlərindən, həm də yaşadığımız çağın bəzi qlobal prob- lemlərindən bəhs edir. Bu şeir Türkayın fəlsəfi əsərlərindəndir. M.Heydeqqerin “Alimin dünyası xalis obyektivlik, şairin dünyası isə obyektivliklə subyektivliyin vəhdətidir” (İsmayılov, 1994: 49) fikrinə istinad edərək deyə bilərik ki, Türkay bu poemasında dünya- mızın, kainatın həqiqi, obyektiv mənzərəsini və görmək istədiyi, arzuladığı, fikrində qurduğu modelini yaratmışdır. Əsər dörd hissə- dən ibarətdir. Şair dünyamızın ilk həqiqi mənzərəsini “aklın değişik Elmira Fikrətqızı 97 boyutlarında bir gözlem kulesi” adlandırdığı Nyu-Yorkda vaxtı ilə yerləşən məşhur Dünya Ticarət Mərkəzinin ən üst mərtəbəsindən seyr edib anlatmaqdadır. Poemada simvolik bir qağayı təsviri vardır. Bu quşun şairə həs- rətlə baxması və şeir oxuyan bir insandan ona zərər toxunmayacağı- nı anlaması istər-istəməz bir şairin yaşadığı ölkədə olmasa belə, ha- radasa uzaqlarda təbiətin harmoniyasının pozulmasından xəbər ve- rir. Bəhs etdiyimiz hissənin “Gök dizgelerinin anlamlı mantığı: uyum ve devinim...” misrası ilə bitməsi də bu simvolizmi təsdiqlə- miş olur. Yer üzündə yalnız təbiətin deyil, onun bir parçası olan insanın, insan yaşamının da harmoniyası pozulmuşdur. Bioloji varlıq kimi bir-birindən fərqsiz olan insan dünyası birinci, ikinci, üçüncü səviy- yədə dünyalara bölünmüşdür. Göy üzünün maviliklərindən üçüncü dünya ölkələrinə enən şair qələmi bu dünyanın ən gerçək və ən acı cizgilərini təsvir etməyə çalışır: İşte bakınız şu göğsü kurumuş ve açlıktan salt iskelet olmuş Hintli annenin kucağındakı çocuğa ırmaktan su içmiş diye ömrü boyunca kör yaşayacak kör gidiyor gençliğine geleceğe. (Türkay, 1990: 333) Çətin ekoloji şəraitdə yaşayan bu insanlar çör-çöp və palçıqdan tikilmiş miskin evlərinin açar dəliklərindən Amerika və digər inki- şaf etmiş ölkələrə baxırlarsa və öz məskənlərini radio, televiziya sə- sinə, elektrik işığına qərq etməyi xəyallarında belə təsəvvür etmir- Yüklə 332,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|