73
Azərbaycanın neft sənayesində fəaliyyət göstərən MM formatlı müəssisələr
şəbəkəsi böyüklü və kiçikli olması zəminində onlarla hesablanır. Bu MM-lər başlı-
ca olaraq neft sənayesinin hasilat sektorunda daha miqyaslı təmsil olunmuşlar.
Bunlar içərisində də sırf yataqların istismarını həyata keçirən MM-lər daha çoxdur.
Bununla belə milli neft sənayesində qazma, təchizat və digər xidmət-servis yönüm-
lü MM-lər də mövcuddur. Lakin bu dairədə aparıcı mövqedə dayanan və infor-
masiya təminatlığı yüksək olan neft-qaz hasilatına cəlb edilmiş MM-lərdə müvafıq
təhlil işinin aparılması fikrimizcə daha münasibdir. Bu baxımdan respublikanın
neft-qaz kompleksində istismarı həyata keçirən MM-lərin yaranış, quruluş və
fəaliyyət prinsiplərini nəzərdən keçirək.
Azərbaycanın neft sənayesində Sovetlər ttifaqı dövründən başlayaraq hasilatı
Neftqazçıxarma darələri (NQÇ -lər) realaşdırırlar. ndinin özündə də Azneft B
çərçivəsində köhnə dəniz yataqlarında tam və quru ərazidə orta qismən bölgüdə
hasilatı bu tip təşkilatlar təmin edirlər. Status oxşarlığı ilə seçilən NQÇ -lər müasir
dövrdə öz ənənəvi möhtəşəmliyini itirsələr də, yenə də müvafıq ritmli iş rejimində
fəaliyyətlərini davam etdirirlər. Bununla yanaşı bu kompleksdə NQÇ -lərlə paralel
qeyd olunduğu kimi MM-lər də fəaliyyət göstərirlər.
NQÇ -lərdən fərqli olaraq bazar prinsipli yeni neftqazçıxarma təşkilatları olan
MM-lər isə həm də ayrı-ayrı struktur və menecment sisteminə malikdirlər. Bu
təsnifat beynəlxal neft kontraktları çərçivəsində NPB tipli, operatoru olan «əməliy-
yat şirkətli» və sadə quruluşlu MM-lər qrupunu əhatə edir.
Köhnə yataqlar kompleksində neft-qaz hasilatını təmin etmədən öncə MM-
lərin sayı 9-dur. Bunlar aşağıdakılardır:
l. «Qarasu» Əməliyyat şirkəti;
2. «Anşad-Petrol» Müştərək Müəssisəsi;
3. «Azgerneft» Müştərək Müəssisəsi;
4. «BMB OYL» Neft kompaniyası
5. «Şirvanoyl» Məhdud Məsuliyyətli Müəssisə;
6. «Muradxanlı» Neft kompaniyası;
7. «Səlyanoyl» Məhdud Məsuliyyətli Müəssisə;
74
8. «Qobustan» Məhdud Məsuliyyətli Müəssisə.
Bu MM-lərin 3-ü «Qarasu» ƏS, «Muradxanlı» Ko, «Qobustan» LTD və 24
neft kontraktları silsiləsinə aid olaraq müvafıq əməliyyat şirkətləridir.
Azərbaycanın neft sektorunda MM-lər yaradılarkən aşağıdakı konkret vəzifə-
lərin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
– milli təsərrüfatçılığa qabaqcıl texnika və texnologiyanı, idarəetmə təcrübə-
sini, əlavə maliyyə və material ehtiyatlarını cəlb etmək;
– istehsal mədəniyyətini yüksəltmək;
– qeyri-məhsuldar və istehsaldan kənar xərcləri minimuma endirmək;
– respublikanın ixrac balansını yaxşılaşdırmaq və onun strukturunu təkmil-
ləşdirmək.
MM-lər milli müəssisələrə nisbətən bir sıra üstünlüklərə malikdirlər. Belə bir
hal onların yaradılmasına və inkişaf etdirilməsinə təsisçilərin marağını artırır.
Fəaliyyət statusuna görə isə Azərbaycanın neft sektorundakı müvafiq MM-lər
Məhdud Məsuliyyətli Müəssisə və sadə tipli MM-lər qrupuna aiddirlər. Aşağıda
Azərbaycanın neft-qaz hasilatı kompleksində yaradılan MM-lərin fəaliyyət tarix-
ləri, təsisçiləri və pay bölgüsünü xarakterizə edən cədvəl verilmişdir.
75
Cədvəl 5.
AZƏRBAYCANIN NEFT-QAZ HAS LATI KOMPLEKS NDƏ YARADILMIŞ XAR C
KAP TALLI MÜŞTƏRƏK MÜƏSS SƏLƏR N TƏS SAT XARAKTER ST KASI
S
/№
M
M
-i
n
a
dı
ST SMAR
ZONASI
HAZIRKI PAYÇILAR (%-lə)
FƏ
A
L
Y
Y
Ə
TƏ
B
A
ŞL
A
M
A
TA
R
X
(i
l)
A
R
D
N
Ş,
A
zə
rb
ay
ca
n
"N
at
io
ns
En
er
gy
",
K
an
ad
a
"A
til
D
oq
an
P
et
ro
l"
, T
ür
ki
yə
"Q
ru
nv
al
d
nt
er
ne
şn
l"
L
TD
,
A
lm
an
iy
a
U
ni
on
T
ex
as
L
oc
B
at
an
L
td
.
A
B
Ş
"
nt
er
ne
yş
nl
T
re
yd
er
",
B
öy
ük
B
rit
an
iy
a
"R
am
ko
",
B
öy
ük
B
rit
an
iy
a
H
es
s D
el
ta
, A
B
Ş
C
N
O
D
S
və
C
N
PC
H
K
, Ç
in
Y
un
io
n
Te
xa
s,
A
B
Ş
K
om
on
ve
ls
, A
B
Ş
"S
he
ng
L
ee
",
Ç
in
Pa
yç
ıla
r t
əy
in
e
di
lm
əm
iş
di
r
1
Qarasu
ƏŞ
Kəlamətdin
Mişovdağ
yataqları
20
80
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2003
2
Anşad -
PetrolMM
"Neftçalaneft"
NQÇ -nin
bazasında
"Neftçala",
"Xıllı" yataqları
51
-
49
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1994
3
Azgerneft
MM
"Balaxanıneft"
NQÇ -nin 7-ci
mədəninin
bazasında
40
-
-
60
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1994
4
BMB OYL
NK
"Qaradağ"
"Umbakı"
"Korgöz"
yataqları
25
-
-
-
75
-
-
-
-
-
-
-
-
1994
5
Şirvanoyl
MMM
"Şirvanneft"
NQÇ -nin
bazasında
51
-
-
-
49
-
-
-
-
-
-
-
1997
6
Muradxanlı
Ko
"Muradxanlı"
"Cəfərli",
"Zərdab" neft
yataqları bloku
50
-
-
-
-
-
50
-
-
-
-
-
-
1998
7
Səlyanoyl
LTD
Kürsəngi-
Qarabağlı yatağı
50
-
-
-
-
-
20 30
-
-
-
-
2000
8
Qobustan
LTD
"Cənubi-Qərbi
Qobustan" bloku
20
-
-
-
-
-
-
-
-
40 40
-
-
1998
Dostları ilə paylaş: |