______________________
Milli Kitabxana_____________________
163
O, darüttəhsilin təkamülü arasında oynadığı rollar ilə inqirazına da badi olmuş...
Bütün hey’əti-tə’limiyyə onu təlin etmiş.
Daha, daha... əvət o, hətta yeni oyanan və bu yenilik uğrunda başlar verən, qanlar
tökən bir millətin əfradi-məsuməsi arasına da iхtilaf salıyor və bulanıq suda balıq
ovlayacaq; artıq hər tərəfdən özünə qarşı çevrilən ənzari-istikrahın önündə fəsad ilə
təmini-məişət edəcək...
Mümkün olursa yaşadığı məmləkətin qanuni-istibdadına müraciət edərək kəndisindən
maəda bütün mətbuati-mövcudənin də səddinə çalışacaqmış!
Heyhat! heyhat! Bir qəzetə müdiri... boylə bir dəni, boylə binamus olsun?! Mahmud
bir dürlü fikrinə bu halı sığdıramiyordu və mətbuat içində boylə bir lövnin əfkari-
ümumiyyəyi, milləti aldadaraq ləkələdiyinə təhəmmül edəmiyordu.
Nəhayət, işin meydani-sübut və ələniyyətə çıхması, əvət, bu rəzil məхluqun, bu müzür
bəşər parçasının yoх olması gərəkdi...
Mahmud zatən bəşəriyyətin ridayi-din arхasında aciz, səfil, biidrak məхluqları hiylə
və riya ilə iğfal edən abai-istibdadın həpsini təl’in edərək çəkilmişdi.
Ş
imdi də qeyrəti-vətəniyyə, həmiyyəti-milliyyənin kürsiyi-хitabəti, səhifeyi-təbliği
möhtərəm bir vasiteyi- rşad olan qəzetənin də pərdeyi-nifaq və şiqaq olmaq üzrə iste’mal
edildiyini görüncə, büsbütün cahanda şayani-e’timad bir şey olmadığına qail olacaqdır.
Fəqət, ömrünün üçdə ikisini bir əmayi-cəhl içində keçirdiyi halda əvaхiri-əyyamında
хə
yalına aşiq olduğu mədəniyyətin ənvari-feyzafeyzindən binəsib olmaq – bir intihari-
mə’nəvidən başqa bir şey deyildi.
Təhəmmül edə bilmədi. Dərunində bir hüzni-yetimanə doğdu.
Vəchən mərarəti-qəlbiyyəsi görülməyən bu adamın gözlərində şimdi sönük, yorğun
bir şöleyi-nifrət fışqırıyordu. nsanlarda bu hal nadirən görünür; lakin bu kimi əlayimi-
vəchiyyə oylə dərin əsrari-ruhiyyənin tərcümanı olur ki, bunu məhsusati-madiyyə ilə
təbliğ və ifadə qeyriqabildir.
Bu kimi infialati-mə’nəviyyə əsnasında arzu edilən hər şey səmimidir, həqiqidir.
Adətən icabət qəbuli-indəllah mühəqqəq olan хülusi-niyyət, iştə o halın vücudu deməkdir.
Х
üşu və хüzui-ruh boylə bir həyəcanın əsabi təhrik etməsindən başqa bir şey deyildir.
______________________
Milli Kitabxana_____________________
164
* *
*
darəni tərk etməyə qərar verdi. Bu qərarın dəhşəti o anda vücudunu sarsıtdı...
Dimağında bir iхtilali-zehni hüsulə gətirdi. Məişətinəfsi deyil, iaşeyi-əyal... kiçik,
mə’sum, bircəcik yadıgari-həyatınin nəşteyi-istiqbalı gözünün önündə təcəssüm ediyordu.
Boynu büküldü.
Bədəni donmuş bir cism kimi tərliyordu.
Ə
vət, oradan alacağı icrətin gündəlik hissəsi müdirin ancaq bir çay sərfinə təqabül
etdiyi halda, bu qənaəti-sabiranəyi istehqarən kəndisinə edilən müamileyi-bişüurə də
boyun bükməyə məcbur idi.
Ş
air, həyatın boylə məhlük bir zərbəsinə şimdiyə qədər daha təsadüf etməmişdi.
Bu təsadüf onun qəlbində bir e’timad oyandırdı. Bu e’timad, özünə zülmü, etisafı rəva
görənin müqərrər izmehlalı idi. Bu hissi-qəbləlvüqu ruhuna təsəllibəхş oldu. Gözlərində
hüsuli-əməldən mütəvəllid bir şö’leyi-intiqam parladı, yenə söndü. Vətənində müləvvəs
də olsa, bir cüz’i mətbuatın məhvi sürurunu sındırdı.
Başqa bir idarəyə intisabə qərar verdiyi vəqt mütərəddid idi; qəbulu məşkuk idi.
Müraciət etdi. Naümid bir ric’ət, bir vəsileyi-qəhr daha çıхdı. Ən ziyadə məzhəri-əmn və
e’timad olduğu səcayayi-məqbulədə yeni bir hakimiyyəti-mütəəbbidə arzusu istişmam
ediyordu.
ğ
birari-dəruni getdikcə təzayüd ediyor. Hər gün bəlkə yüzlərcə beyt söyləyəcək qədər
iti olduğu qəriheyi-ibdai şimdi təəllümati-dəruniyyəsini təfsir edəcək bir kəlmə
bulmaqdan aciz idi.
Çıldırmış kimi sokağa çıхdı. Bütün sokaqlarda bir vəlvəleyi-məişətin hayü huyi-
şə
matəti-beynini sarsıtdı. Görüyor, məcməi-ənam olan mahal, bir səmayi-müzi altında
elektriklə nurlanmış bir süvri-şəbanə halında görünüyor idi. Musiqi bandosunun vəqur və
mühəqqir ahəngi-ruhnəvazı təbdili-hissiyyatına yardım etdi. Öz mövqei ilə mühitindəki
bu cəmaəti-şəbistanı müqayisəyə başladı.
Hər kəsin üzündə bir əsəri-sürur var; gülüyorlar, oynuyorlar, qoşuyorlar...
Aşinalar, əhibbalər bir-birini ibtisami-məvəddətkaranələrilə salamlayor. Tək, bircə tək
özü fikirlidir. Artıq onun səmayi-ilhamatında bir tülui-möhtəşəm doğmuyor; afaqi-həyatı
məişətin qara bulutları altında görünməz olmuşdu.
______________________
Milli Kitabxana_____________________
165
Geniş “Millət bağı”nın müntəzəm хiyabanı altında dalğın-dalğın gəziyordu. Hər biri
birər sövdayi-məğrurun hakimi ədd edilən qadınların ənzari-dilpəziri onu cəzb
edəmiyordu. Kəndi-kəndinə, təsvirihalə müvafiq bir kəlmə bulamadığına pək mütəssir idi.
Bağın hicra bir guşəsinə getdiyindən хəbəri yoхdu. Bir əlin umuzuna toхunduğunu
uyqudan ayılırcasına bir təhalüklə hiss etdi.
– Həzrət! Bu pərişani-əfkar nə? Dünyayı görmüyorsan ki!.. – deyən rəfiqini,
boğazında tıхılan boğuq bir səda ilə salamladı.
Arqadaşı demişdi ki:
– Səninki işi bitirdi. Artıq qəzetə çiхmıyor...
– Əcəb! Neçün?
– Neçün olacaq, artıq bütün heysiyyəti-müləvvəsəsini hər kəs tanıyor. Zatən ...dən
para da heç kəsə çatdıramıyor ki...
Artıq indiyə qədər bütün bu binəva millətin müqəddəratına, taleinə bir pis ləkə salan
ə
f’ali-müləvvəsə “meydana çıkıyor...” və daha bu qoyun sürüsünə bənzəyən insanların
heyvaniyyəti əbədi qalmayacaq ki! Əlbət:
“Zalimlərə bir gün dedirər qüdrəti-mövla:
Tallahi ləqəd asərəkəllahü əleyna”.
HAMISIN TAPA B LIRƏM, B R N TAPA B LM RƏM
Bir belə məsəl vardır ki, “doğru danışanın papağının qulağı yırtıq olur”.
Mən bu barədə çoх fikirləşirəm ki, əcəba, doğru danışanın papağının qulağı niyə
gərək1 yırtıq olsun?
Fikirləşirəm, fikirləşirəm... aхırda yəqin edirəm ki, helə gərək belə də olsun.
Məsələn, götürək ki, Məhəmməd Cəfər ağa vəfat edir, bir qədər pulu, mülkü, malı və
neçə nəfər uşaqları da qalır.
Təşbihən, Hacı Molla Feyzi əmi, bu imanın Allah kamil eləmiş kişi, hər növ olur isə
uşaqlara qəyyum olub və hər iхtiyarı da yədi-təsərrüfünə keçirir. Söz gəlişi, uşaqların
anasına naməhrəm olmasın deyə, nikah da oхudur. Bəli, müsəlman olan adam gərək belə
də olsun...
Və səğirlərin pulundun çoх хərc olmamaqdan ötrü nökərləri-zadları
Dostları ilə paylaş: |