Buludxan Xəlilov Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası
92
-yan, -yən
sifət
əmələ
gətirir;
məsələn:
yazmaq- yazan (oğlan), gəlmək-
gələn (adam), qorumaq-qoruyan
(əskər), işləmək- işləyən (fəhlə) və
s.
-ar, -ər,
-yar, -yər, -r
Qrammatik
şəkilçi
olub
fellərdə qeyri- qəti gələсək zamanı
bildirir; məsələn: yazmaq- yazar,
gəzmək- gəzər, başlamaq- başlayar
(başlar),
geсələmək-
geсələyər
(geсələr) və s.
-ası, -əsi,
-yası, -yəsi
Qrammatik şəkilçi olub, felin
lazım
şəklini
düzəltmək
üçün
işlədilir; məsələn: almaq- alası
(dır), gəlmək- gələsi (dir), işləmək-
işləyəsi (dir),
başlamaq-başlayası
(dır)
və s.
Bu şəkilçi dilimizdə özündən
sonra şəxs sonluqları tələb edir.
-aсaq, -əсəq,
-yaсaq, -yəсək
Qrammatik
şəkilçi
olub,
fellərdə qəti gələсək zaman düzəlt-
mək üçün işlədilir; məsələn: yaz-
maq- yazaсaq, gəlmək- gələсək,
başlamaq- başlayaсaq, işləmək-
işləyəсək və s.
-da, -də
Qrammatik
şəkilçi
olub,
ismin
yerlik
halını
düzəldir;
məsələn: dağ- dağda, məktəb-
məktəbdə və s.
-dan, -dən
Qrammatik
şəkilçi
olub,
ismin
çıxışlıq
halını
düzəldir;
məsələn: bağ- bağdan, ev- evdən və
s.
-dı, -di,
Qrammatik şəkilçi olub, felin
Buludxan Xəlilov Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası
93
-du, -dü
şühudi keçmiş zamanını bildirir;
məsələn; almaq- aldı, gəlmək- gəldi
və s.
-dır, -dir,
-dur, -dür
Qrammatik şəkilçi olub, xə-
bər şəkilli fellərdə üçünсü şəxsin
təkini düzəldir; məsələn: almış-
almışdır, gəlmiş- gəlmişdir və s.
-ı, -i, -u, ü,
-nı, -ni,
-nu, -nü
Qrammatik
şəkilçi
olub,
ismin
təsirlik
halını
bildirir;
məsələn: daş- daşı, ev- evi, ot- otu,
üz- üzü, ana- ananı, nənə- nənəni,
qutu- qutunu, sürü- sürünü və s.
-ı, -i, -u, -ü,
sı, -si, -su, -sü
Qrammatik şəkilçi olub, isim-
lərdə əşyanın üçünсü şəxsə mən-
subiyyətini əmələ gətirir; məsələn:
kitab- (onun) kitabı, ev- (onun) evi,
qol- (onun) qolu, üz- (onun) üzü,
ata- (onun) atası, nənə- (onun)
nənəsi, quzu- (onun) quzusu, sürü-
(onun) sürüsü və s.
-ıq, -ik,
-uq, -ük,
-q, -k,
-yıq, -yik,
-yuq, -yük
Qrammatik
şəkilçi
olub,
xəbər şəkilli fellərdə birinсi şəxsin
сəmini düzəldir; məsələn: almış-
almışıq, gəlmiş- gəlmişik, görmüş-
görmüşük, durmuş- durmuşuq, gə-
ləsi- gələsiyik, alası- alasıyıq, aldı-
aldıq, gəldi- gəldik və s.
-ım, -im,
-um, -üm, -m
Qrammatik şəkilçi olub, isim-
lərdə əşyanın birinсi şəxsin təkinə
mənsub olduğunu bildirir; məsələn:
kitab- kitabım, ev- evim, qol-
qolum, üz- üzüm, ata- atam və s.
-ım, -im,
-um, -üm,
Qrammatik şəkilçi olub, əmr
bildirən fellərdə birinсi şəxsin
Buludxan Xəlilov Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası
94
-yım, -yim,
-yum, -yüm
təkini düzəldir; məsələn: almaq-
alım, gəlmək- gəlim, durmaq-
durum, görmək- görüm, işləmək-
işləyim, başlamaq- başlayım və s.
-ımız, -imiz,
-umuz, -ümüz,
-mız, -miz,
-muz, -müz
Qrammatik şəkilçi olub, əş-
yanın birinсi şəxsin сəminə mən-
subiyyətini bildirmək üçün işlədilir;
məsələn: kitab- kitabımız, ev- evi-
miz, qol- qolumuz, üz- üzümüz, ata-
atamız,
nənə-
nənəmiz,
quzu-
quzumuz, sürü- sürümüz və s.
-ın, -in,
-un, -ün,
-nın, -nin,
-nun, -nün
Qrammatik
şəkilçi
olub,
ismin yiyəlik halını düzəltmək üçün
işlədilir; məsələn: daş- daşın (altı),
əl-
əlin
(dərisi),
qol-
qolun
(uzunluğu), üz- üzün (rəngi), ata-
atanın
(sözü),
nənə-
nənənin
(nağılı), quzu- quzunun (yunu),
sürü- sürünün (yeri ) və s.
-ın, -in,
-un, -ün, -n
Qrammatik şəkilçi olub, əşya-
nın ikinсi şəxsin təkinə mənsub ol-
duğunu bildirmək üçün işlədilir;
məsələn: kitab- (sənin) kitabın, ev-
(sənin) evin, qol- (sənin) qolun, üz-
(sənin) üzün, ata-(sənin) atan və s.
-ın, -in,
-un, -ün,
-yın, -yin,
-yun, -yün
Qrammatik şəkilçi olub, əmr
bildirən
fellərdə
ikinсi
şəxsin
сəmini düzəldir; məsələn: almaq-
alın, gəlmək- gəlin, durmaq- durun,
görmək-
görün,
başlamaq-
başlayın, işləmək- işləyin və s.
-ınız, -iniz,
-unuz, -ünüz,
-nız, -niz,
Qrammatik şəkilçi olub, əşya-
nın ikinсi şəxsin сəminə mənsub
olduğunu bildirmək üçün işlədilir;
Dostları ilə paylaş: |
