Microsoft Word Proqramlasd?rma dill?ri v? Informatikabenovse doc

Windows&Office 

mühitində  mövcuddur.  Hər  iki  dildə  əlavə  proqram  obyektləri 

kitabxanalarını və proqramçının özü tərəfindən yaradılmış obyekt siniflərini daxil 

etmək  imkanı  vardır.  Hər  bir  obyektlər  sinfi  özünəməxsus  xassələr,  metodlar  və 

hadisələr yığımına malikdir. Məsələn, Word –də “sənəd” obyektlər sinfi mövcud-

dur ki, bu da aşağıdakı yığımları özündə birləşdirir: 

•  xassələr: ad (Name), tam ad (FullName) və s; 

•  metodlar: sənədi: aç (Open), çap et (PrintOut), saxla (Save) və s; 

•  hadisələr: sənədin açılması (Document_New()), sənədin bağlanması (Docu-

ment

_Close()) və s.  

Sinif nüsxələri. Obyekt sinifləri şablonu üzrə yaradılmış obyekt sinif nüsxəsi 

adlanır  və  verilmiş  sinfə  aid  bütün  xassə,  metod  və  hadisə  yığınlarına  varis  olur. 

Hər  bir  nüsxə  verilmiş  sinif  üzrə  unikal  (təkrar  olunmayan)  ada  malik  olur. 

Məsələn, Document (“Azər.doc”). 

Obyekt  ailələri.  Bir  sinfə  aid  olan  açılmış  obyektlər  bir  ailə  yaradır.  Ailə 

Documents

  ()  kimi  işarə  edilir.  Ailədəki  obyektə  müraciət  ad  və  ya  indeks 

vasitəsilə həyata keçirilir. Adla müraciət: Documents (“Azər.doc”) 

Sənədin  ayrılmış  fraqmentinə  daxil  olan  bütün  simvollar  (Selektion  obyekti) 

Characters

 () ailəsinə daxildir. Simvola müraciət onun indeksi vasitəsi ilə həyata 

keçirilir: Characters (7). 

 

23.  dentifikator və verilənlərin tipləri 

Proqramda bir obyekti başqasından ayırmaq üçün ona ad qoyulur. Bu adlar 

idenfikatorlar  adlanır.  Paskal  proqramlaşdırma  dilində  identifikatorlar  1  –  8 

simvoldan təşkil olunur, Əgər ad 8 simvoldan çox olarsa, maşın birinci 8 simvolu 

saxlayır. Birinci simvol hərf, sonrakılar isə rəqəm ola bilər. 

 Paskal  proqramlaşdırma  dilində  verilənlərin  4  standart  növü  vardır:  INTEGER, 

REAL, BOOLEAN, CHAR.  

 

Proqramın  bütün  iş  dövründə  qiyməti  dəyişməyən  kəmiyyətlər  sabit 

kəmiyyətlər adlanır. Standart və standart olmayan sabitlər vardır. 

....

,e

π

 və fizikada  

istifasdə olunan sabitlər standart sabitlərdir. Sabitlərin identifikatoru, tam və həqiqi 

sabitlərdir. Həqiqi ədədlər qeyd olunmuş və sürüşən vergüllü formada yazılır. 

 

Dəyişən – proqramın icra dövründə müxtəlif qiymətlər alan kəmiyyətlərdir. 

N  bir  hesablamada  10,  başqa hesablamada  20  və  s.  qiymət  alırsa,  onu sabit  kimi 

deyil,  dəyişən  kimi  elan  etmək  lazımdır.  Dəyişənin  standart  növləri  tam 

(INTEGER), həqiqi (REAL), Bul (BOOLEAN), simvol (CHAR), mətn (STRING) 

tipli olur. Kəsr hissəsi olmayan ədədlər tam növlüdür, yəni tam ədədlərdir. EHM-

də tam ədədlərin sayı məhduddur, hər bir EHM üçün elə bir maxint ədədi var ki, - 

int

max

int

max

≤

≤ N

  şərti  ödənilməlidir.  Paskal  proqramlaşdırma  dilində  tam 

ə

dədlər üzərində toplama, çıxma, vurma, bölmə, tam bölmə və tam qalıq əməlləri 

icra olunur. DIV bölmə nəticəsində tam hissənin alınması, MOD bölmə nəticəsində 

qalığın alınması əməlidir. 

 

a

  div 

b

  əməli  icra  olunduqda 

a

  ədədi 

b

-yə  bölünür  və  qismətdə  alınan 

yazılır, qalıq atılır: 

---

19 div4=4;       27 div 5=5 

 

a

 mod 

b

 əməli icra olunduqda 

a

 ədədi 

b

-yə bölünür və qalıq yazılır: 

16 mod 3=1;    31 mod 13=5 

 

Həqiqi  növ  Paskal  proqramlaşdırma  dilində  qeyd  olunmuş  və  sürüşən 

vergüllü  ədədlər  şəklində  yazıla  bilər.Qeyd  olunmuş  vergüllü  yazılış  həqiqi 

ə

dədlərin hesabdakı təbii yazılışıdır. Ancaq tam hissəni kəsr hissədən ayıran işarə 

nöqtədir;  32.  464  qeyd  olunmuş  vergüllü  yazılışdır.  Sürüşən  vergüllü  yazılış  isə 

n

mg

±

±

  eksponensial  göstərilmişdir.  g    say  sisteminin  əsasıdır.  Onluq  say 

sistemində 

10

=

g

-dur.  Tutaq  ki,  müsbət  a  ədədinin  tam  hissəsindəki  rəqəmlər 

,

,...,

,

,

2

1

0

n

a

a

a

a

 kəsr hissəsindəki rəqəmlər 

k

b

b

b

b

,...,

,

,

2

1

0

-dir. Onda həqiqi ədəd 

(

)

=

=

g

k

n

b

b

b

a

a

a

a

,...

,...,

,

,

,...,

,

2

1

1

0

+

⋅

+

⋅

−1

1

0

n

n

g

a

g

a

 

...

...

...

2

2

1

1

0

1

1

+

⋅

+

+

⋅

+

⋅

+

⋅

+

⋅

+

+

−

−

−

−

k

k

n

n

g

b

g

b

g

b

g

a

g

a

 

göstərilişi  ilə ifadə olunur.  Burada 

,...

,...,

,

,

,...,

,

,

2

1

2

1

0

k

n

b

b

b

a

a

a

a

g

-əsaslı  say  sisteminin 

rəqəmləridir.  Onluqda  0-dan  9-a  kimi  qiymət  alır. 

n

m

a

10

⋅

=

  yazılışında 

1

0

<

≤ m

 

olsa ədəd normal, 

10

1

<

≤ m

 olsa, ədəd standart yazılışlı adlanır. 

 

2

10

38562

.

0

562

,

38

⋅

=

- normal, 

 

1

10

8562

.

3

562

,

38

⋅

=

-standart yazılışdır. 

 

EHM-də  belə  yazılış  E  yazılışı  adlanır,  burada  10  əsası  yazılmır,  əvəzində 

boşluq qoyulur və üst öz işarəsi ilə yazılır. 

 

18

10

4562

,

3

18

4562

.

3

⋅

=

E

 deməkdir. 

 

Məntiqi  növ.  Məntiqi  növlü  dəyişənlər  proqramda  əsasən  əməliyyatlar 

ardıcıllığını idarə etmək üçün istifadə edilir. Ingilis riyaziyyatçısı Bulun adı ilə Bul 

tipli  verilənlər  də  adlanır.  Məntiqi  dəyişən  doğru  (TRUE)    və  yalan  (FALSE) 

qiymətlərindən  birini  ala  bilər  və  təsvir  bölmədə  dəyişənin  tipi  (BOOLEAN) 

yazılır. 

 

3

5 >

-də nəticə TRUE, 5=3-də nəticə FALSE-dir. Məntiqi verilənlər üzərində 

məntiqi  toplama  (OR),  məntiqi  vurma  (AND),  inkar  (NOT)  əməlləri  icra  olunur. 

Məntiqi verilənlər üzərində əməllərin nəticələri cədvəli aşağıdakı kimidir: 

 

A 

 

B 

NOT A 

A OR B 

A  AND 

B 

 

TRUE 

 

 

TRUE 

 

FALSE 

 

TRUE 

 

TRUE 

 

TRUE 

 

 

FALSE 

 

FALSE 

 

TRUE 

 

FALSE 

 

FALSE 

 

 

TRUE 

 

TRUE 

 

TRUE 

 

FALSE 

 

FALSE 

 

 

FALSE 

 

TRUE 

 

FALSE 

 

FALSE 

---