116
orta çəkili relevantlıq dərəcəsini müəyyən etmək üçün
,
qeyri-səlis üstünlük münasibətlərini istifadə
etmək olar.
Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə alaraq,
r informasiya
ehtiyatının
P mövzu sahəsinə relevantlıq dərəcəsini aşa-
ğıdakı düsturun köməyi ilə müəyyən etmək olar:
( ) =
,
,
,
,
= 1, , = 1, ,
≠
.
(3.11)
Əgər
∈ 0,1 olarsa, onda ( ) > şərtini ödəyən
bütün
mövzu sahələri informasiya ehtiyatına rele-
vant kimi qəbul edilə bilər.
3.9. Fərdin bir mövzu sahəsi üzrə informasiya
tələbatının müəyyən edilməsi
Beləliklə, qeyd olunanlar nəzərə alınaraq, subyek-
tinin mövzu sahəsi üzrə informasiya tələbatını müəy-
yənləşdirmək üçün və
çoxluqlarının kəsişməsini
tapmaq lazımdır:
=
∩
, = 1, , = 1, , = 1, , (3.12)
Burada
–
çoxluğunun tamamlayıcısıdır. Onun
mənsubiyyət funksiyası aşağıdakı kimi hesablanır:
( ) = 1 −
( ).
(3.13)
117
Əgər
=
,
( )
∈ , = 1, , = 1, ,
= 1, ,
(3.14)
olarsa, onda qeyri-səlis çoxluqların kəsişməsi qaydala-
rına uyğun olaraq
( ) =
,
( ), 1 −
( ) , = 1, ,
= 1,
(3.15)
yazmaq olar. Burada
( ): → 0,1 –
çoxluğunun
mənsubiyyət funksiyası olub, subyektinin mövzu sa-
həsinə aid olan informasiya ehtiyatına tələbatını göstərir.
Hər hansı çox kiçik
> 0 sərhəd qiyməti üçün
( ) > şərtini ödəyən bütün m informasiya ehtiyat-
ları çoxluğu
subyektinin
mövzu sahəsi üzrə
tələbatına uyğun informasiya ehtiyatları kimi qəbul oluna
və ona təqdim edilə bilər.
3.10. Fərdin fəaliyyətinə aid olan bütün mövzu
sahələri üzrə informasiya tələbatının müəyyən
edilməsi
subyektinin məşğul olduğu bütün mövzu sahələri üzrə
ümumi informasiya tələbatını müəyyənləşdirmək üçün onun
ayrı-ayrı mövzu sahələri üzrə informasiya tələbatlarını
özündə saxlayan
, = 1, çoxluqlarının birləşməsini
tapmaq lazımdır:
= ⋃
, = 1, .
(3.16)
118
Əgər
=
,
( )
∈ , = 1, , = 1, ,
olarsa, onda
çoxluğunun mənsubiyyət funksiyasının
( ): → 0,1 qiymətlərini
( ) =
,
( ) , = 1, ,
yəni
( ) =
,
,
( ), 1 −
( ) ,
= 1,
(3.17)
kimi hesablamaq olar.
Əgər çox kiçik müsbət
∈ 0,1 sərhəd qiyməti verilmiş-
dirsə, onda ( )
> şərtini ödəyən bütün r informasiya
ehtiyatları çoxluğunu
s subyektinin informasiya tələbatına
uyğun informasiya ehtiyatları kimi ona təqdim etmək olar.
3.11. Bir mövzu sahəsi üzrə fəaliyyət göstərən bütün
fərdlərin informasiya tələbatının
məzmununun müəyyən edilməsi
Eyni
p mövzu sahəsi üzrə ümumi informasiya tələba-
tını, başqa sözlə, bu sahədə məşğul olan bütün
, = 1,
subyektlərinin ümumi informasiya tələbatını müəyyən-
ləşdirmək üçün ayrı-ayrı subyektlərin həmin mövzu
sahəsi üzrə informasiya tələbatlarını özündə saxlayan
, = 1, çoxluqlarının birləşməsini tapmaq kifayətdir:
=
, = 1, .
(3.18)
119
Onda
=
,
( )
∈ , = 1, , = 1, (3.19)
çoxluğunun
( ): → 0,1 mənsubiyyət funksiyasının
qiymətlərini hesablamaq üçün
( ) =
,
( ) , = 1, ,
(3.20)
yəni
( ) =
,
,
( ), 1 −
( ) ,
= 1,
(3.21)
yazmaq olar.
Hər hansı çox kiçik müsbət
∈ 0,1 sərhəd qiyməti
üçün
( ) > şərtini ödəyən bütün məlumatları çoxlu-
ğu
p mövzu sahəsi üzrə ümumi informasiya tələbatına
uyğun məlumatlar çoxluğu olar. Bu tələbat informasiya xid-
mətinin, o cümlədən müvafiq mövzu sahəsi üzrə informasi-
ya təminatının təşkili zamanı nəzərə alına bilər.
3.12. Kollektiv informasiya tələbatının müəyyən
edilməsi
Təşkilatda bütün mövzu sahələri üzrə fəaliyyət göstə-
rən subyektlərin hamısının birlikdə ümumi informasiya
tələbatını (kollektiv informasiya tələbatını)
=
, ( )
∈ , = 1, müəyyənləşdirmək məqsədilə
= 1, üçün
və ya
= 1, üçün
çoxluqlarının
birləşməsini tapmaq lazımdır:
120
=
, (3.22)
yəni
( ) =
,
( ) (3.23)
və ya
=
, (3.24)
yəni
( ) =
,
( ) . (3.25)
Burada
çoxluğunun mənsubiyyət funksiyası
( ): → 0,1 kimi təyin olunur və onun hesablanması
üçün yekun ifadə
( ) =
,
,
,
( ), 1 −
( ) (3.26)
olar.
Hər hansı çox kiçik müsbət
∈ 0,1 sərhəd qiyməti
üçün ( )
> şərtini ödəyən bütün məlumatları çoxluğu
təşkilatın ümumi informasiya tələbatına (kollektiv tələbata)
uyğun məlumatlar çoxluğu olar. Bu, təşkilatın rəhbərliyi
tərəfindən ümumi informasiyaya olan tələbat kimi qəbul
edilir, ayrı-ayrılıqda subyektlərin fərdi, kollektiv və bütöv-
lükdə təşkilatın fəaliyyətinin informasiya təminatı üçün əsas
kimi götürülə bilər.
IV FƏSİL
İNFORMASİYA AXTARIŞININ NƏZƏRİ
ƏSASLARI
İnformasiya axtarışının əsas anlayışları
İnformasiya-axtarış dili
İnformasiya axtarışının nəticəsinin
qiymətləndirilməsinin əsas meyarları
Dostları ilə paylaş: |