Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc
Yüklə 2,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
137
daha az məruz qaldığını göstərən çox əhatəli məlumat- lar vardır. Buna görə də balıq müalicəvi bir qida kimi də tövsiyə edilir. Omeqa-3 yağ turşuları ürək xəstəliyi üçün sübut edilmiş faydaları ilə müasir dövrümüzdə də qidalanma üzrə mütəxəssislərin tövsiyə etdiyi əsas maddələrdən biri kimi hesab edilir. Balığın ümumi şəkildə göstərdiyimiz faydalı cəhətlərinə hər ötən gün yeniləri əlavə olunur. Balığın faydalarını ortaya çıxarmaq alimlərin inkişaf etmiş texnoloji imkanlarla təchiz olunmuş tədqiqat mərkəz- lərindən istifadə etməsi ilə mümkün olub. Bu cür dəyərli qida mənbəyinə Quranda işarə edilməsi və «Kəhf» surəsində yorğunluğu aradan qaldıran bir qida kimi təqdim olunması da, əlbəttə, çox hikmətlidir. Balıqdan əldə edilən bütün faydalar Rəbbimizin bizə verdiyi böyük nemətdir. Bütün qidalarda olduğu kimi, balıqdakı üstün quruluşu da bizim üçün yaradan aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.
Nə üçün təptəzə balıq? Olmaz ki soyudulmuş, dondurulmuş, duzlu və başqa üsullarla konservləşdiril- miş balıq olsun? Bunların arasında olan əsl fərqi ancaq Allah bilir. Biz Allahın icazəsi ilə bu suala cavabın cü- zi dərəcədə anlaşılmasına səy göstərmək arzusundayıq. Balıq sudan çıxdıqdan sonra tez bir vaxtda orqa- nizmə oksigenin az daxil olmasından boğulur (asfik- siya), əsəb sistemi iflic olur və ölür. Oksigenin çatma- masından balığın qanında və bədənində həddən artıq süd turşusu və maddələr mübadiləsində oksidləşməmiş başqa maddələrin yığılması nəticəsində balıq ölür. Balıq öləndən sonra onun bədənində mühüm
138
fiziki-kimyəvi və biokimyəvi dəyişikliklər gedir. Ilk növbədə, balığın səthində həddən artıq selikli maddə yığılır, sonradan balığın bədəni quruyur, əti yumşalır və nəhayət, balıq çürüyərək xarab olur. Selikli maddənin əhəmiyyəti böyükdür. Ilk növ- bədə, selikli maddə balığın bədəninə bakteriya, göbə- ləklər və parazitlərin daxil olmasının qarşısını alır; ba- lığın dərisinin zədələnmiş sahəsində qanın laxtalanma- sında iştirak edir; balığın dərisindən suyun, duzların və başqa maddələrin keçməsinin osmotənzimləmə prose- sində iştirak edir; balığın bədənindən maddələr müba- diləsi sonunda alınan müxtəlif metobolitlərin xaric olunmasında iştirak edir; selikli maddə balığın suda sürtünmə müqavimətini azaldır və hərəkətini sürət- ləndirir. Balıq sudan çıxdıqdan və öləndən sonra bir müd- dət selik ayrılması davam edir və həmin maddə balığın səthində yığılır. Ayrılmış seliyin miqdarı balığın nö- vündən və saxlama şəraitindən (temperatur, müddət, yığılmış balıqların hündürlüyü və s.) asılı olaraq müxtəlifdir. Onun miqdarı Azərbaycan sularında ovlanan pulcuqlu balıqlar üçün orta hesabla 2%-dən çoxdur. Pulcuqsuz balıqlarda (naqqa, ilanbalığı) selikli maddə daha çox ayrılır. Selikli maddənin 85-90%-ni su və 10- 15%-ni quru maddələr təşkil edir. Quru maddələrin tərkibinin 60-75%-ni kükürd və fosfor tərkibli nukleoproteidlər, 15-25%-ni xolesterin, lipofosfatidlər və 10-15%-ni mineral duzlar təşkil edir. Göründüyü kimi, selikli maddə mikroblar üçün yaxşı qida mühitidir. Ümumiyyətlə, balığın səthində 40 formadan çox aerob mikrobların olması qeydə 139
alınmışdır. Ə lverişli şəraitdə selikli maddədə intensiv bakte- rioloji əməliyyat keçir. Nəticədə selikli maddə çürük iyə malik olur. Özü-özlüyündə balığın səthində selikli maddənin yığılması balığın keyfiyyətsizliyinə sübut ol- masa da, bu lazımsız əməliyyatdır. Çünki selikli mad- dədə külli miqdarda toplanmış mikroblar balığın anus dəliyindən və qəlsəmələrindən onun daxilinə keçirlər. Balığın bədəninin quruması. Balıq öldükdən sonra onun tərkibində mürəkkəb biokimyəvi dəyişik- liklər gedir və əzələlərin yığılması və gərginliyindən balığın bədəni bərkiyir (quruyur). Məlum olduğu kimi, balıqda enerji mənbəyi qlikogendir. Qlikogen əzələ- lərin tərkibinə daxil olan azotsuz birləşmələr arasında xüsusi yer tutur. Onun ehtiyatı qida hesabına olur. Qlikogenin orqanizmdə dəyişməsi belədir. Ferment fosforilazanın təsirindən qlikogen süd turşusuna çev- rilir və bu əməliyyatda enerji alınır. Həmin enerji orqanizmin həyati funksiyalarına sərf olunur. Tənəffüs ilə orqanizmə daxil olan oksigen, süd turşusunun bir hissəsini karbon qazına və suya çevirir. Bu əməliyyatda əmələ gəlmiş enerji isə orqanizmdə qalmış süd turşusunu yenidən qlikogenə çevirir. Yuxarıda göstərildiyi kimi, sudan çıxmış balıq oksigen çatışmamazlığından ölür. Oksigenin olmama- sından əmələ gəlmiş süd turşusu oksidləşmir və enerji yaranmır. Beləliklə, orqanizmdə qlikogen sintez olun- mur. Qlikogen ancaq fermentativ parçalanmaya uğra- yır, yəni süd turşusu və enerji alınır. Balıqda gedən bu əməliyyatlar nəticəsində ətin tərkibində iki zülal-aktin və miozin birləşərək yeni zülal-aktomiozin əmələ gətirir. Qlikogenin fermentativ Yüklə 2,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|