Microsoft Word qurbanov veis docx

66 

 

ayrılan qollarının suayrıcı (Qonaqkənd zonasında), Yan silsilənin suayrıcı 

düzənliklərində və Şahdağın maili yamaclarında yayılmışdır. 

      Bu torpaqlar kifayət qədər yüksək biokütləyə və yaxşı inkişaf etmiş kök 

sisteminə malikdir. Lakin torpaqların yayıldığı ərazilərin iqlim xüsusiyyətlərinə 

nəzər salsaq görərik ki, bu ərazilərdə sərt iqlim şəraiti olur ki, bu səbəbdən də çimli 

torflu dağ-çəmən torpaqlarında qisa vegetasiya müddəti mikrobioloji proseslərin 

fəallığını aşağı salır, üzvi qalıqların parçalanması prosesi xeyli zəifləyir. Bütün 

bunlar isə torpaq səthində kobud humusun akkumulyasiyasına və səthdə çoxda 

qalın olmayan torflaşmış çim horizontunun əmələ gəlməsinə şərait yaradır . 

Çimli torflu dağ-çəmən torpaqlarının bir sıra səciyyəvi morfoloji əlamətləri 

mövcuddur.  lk növbədə səthdə zəif torflaşmaya məruz qalmış möhkəm çim 

təbəqəsinin olmasını göstərmək lazımdır. Çürüntülü qatlar bilavasitə ana süxurun 

üzərində yerləşir. Ümumiyyətlə, çimli torflu dağ-çəmən torpqlarının profili əksər 

hallarda qisa olur (40-50 sm), bəzi hallarda isə bundan da qisa olur. Yerli bioiqlim 

şə

raiti ilə əlaqədar olaraq çimli torflu dağ-çəmən torpaqlarının üzvi maddələrlə 

zənginləşməsi onların səciyyəvi xüsusiyyətlərindən hesab olunur . 

Bu torpaqlarda humusun miqdarı 8,0-16% təşkil etməklə, dərinliyə 

getdikcə kəskin şəkildə azalır. Onu da qeyd edək ki, çimli torflu dağ-çəmən 

torpaqlarında humusun miqdarı təyin edilərkən yarımparçalanmış və xırdalanmış 

bitki qalıqların torpaqdan ayırmaq çox çətindir. Elə bununla əlaqədar olaraq 

humusun miqdarının yüksəlməsi müşahidə olunur. Çimli torflu dağ-çəmən 

torpaqlarında ümumi azotun miqdarı humusa uyğun olaraq yüksək olub, 0,6-0,9%- 

təşkil edir. C/N nisbəti geniş intervalda 17-12 arasında dəyişir. 

    Udulmuş əsasların tərkibi 50-60%-dən 80%-ə qədər kalsium kationundan 

ibarətdir. Udulmuş hidrogenin miqdarı yüksək olmayıb, udulmuş əsasların cəminin 

1,9-9,7%-ni təşkil edir. Çimli torflu dağ-çəmən torpaqları udulmuş əsaslarla zəif 

doymuşdur-18-20%, dərinə getdikcə doyma dərəcəsi artaraq 20-35%-ə çatır. 

    

Torpaq məhlulunun reaksiyası turş, yaxud zəif turşdur. Torpaqlarda lil 

hissəciklərinin azlığı müşahidə olunur. Lil hissəciklərinin miqdarı 10-12%, fiziki 

gil isə 21-40% arasında tərəddüd edir. Qranulometrik tərkibinə görə bu torpaqlar 

yüngül və orta gillicəlidir.  ri qum və çınqıl hissələrinin miqdarı 6-12% arasında 

dəyişir. Bu torpaqların üst 0-12 sm-lik qatında humus ehtiyatı 300-350 t/ha, ümumi 

azot ehtiyatı isə hər hektarda 15-16 tona çatır. Torpaqlarda mütəhərrik qida 

elementlərinin ehtiyatı da kifayət qədərdir. Hidroliz olunan azotun miqdarı 15-18 

kq/ha, mütəhərrik P

2

O

3 

4-6 kq/ha təşkil edir . Çimli torflu dağ-çəmən torpaqları 

ə

lverişli su fiziki xassələrə malikdir. Bu torpaqların yayıldığı sahələrdən yay 

otlaqları kimi geniş istifadə olunur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

67 

 

 

 

 

 

 

           Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacı dağ-çəmən torpaqlarının fiziki-kimyəvi  

                                                             analizin nəticələri 

                                                                                      

                                                                                                   

                                                                                                  

Cədvəl  10 

Kəsiş- 

mə 

Dərinlik 

sm 

Nəmlik 

% 

 Humus 

%    

 

 

     pH 

 

 

 

CaCO

3

 

 

Udulmuş 

ə

sasl. 

cəmi 

Mexaniki tərkib,% 

< 0,001  < 0,01 

  1 

     2 

     3 

       4 

       5   

        6 

       7 

      8 

     9 

  1. 

 

0-12 

12-27 

27-59 

59-76 

76-106 

   4,5 

   4,7 

   4,8 

   4,9 

   5,5 

    3,10 

    2,99 

    2,16 

    1,78 

    0,54 

     7,2 

     7,4 

     7,4 

     7,4 

     7,5 

    8,20 

    9,05 

    10,21 

    11,75 

    12,00 

45,50 

50,10 

48,20 

43,30 

28,90 

18,12 

20,30 

19,73 

20,36 

21,16 

48,68 

49,42 

51,20 

55,51 

57,82 

  2. 

0-8 

8-16 

16-30 

30-48 

   4,6 

   4,5 

   4,4 

   3,3 

    3,92 

    3,05 

    2,78 

    2,51 

     6,3 

     6,3 

     6,4 

     6,6 

     6,91 

     7,76 

     9,08 

   12,86 

47,50 

45,00 

41,10 

32,30 

13,10 

15,71 

19,26 

22,38 

44,68 

46,73 

51,16 

58,20 

  3. 

0-5 

5-16 

16-29 

29-4- 

40-62 

62-85 

85-112 

   3,6 

   5,8 

   5,6 

   5,6 

   5,7 

   5,5 

   5,5 

    4,79 

    4,62 

    3,98 

    3,05 

    2,77 

    1,59 

    0,49 

     6,1 

     6,2 

     6,2 

     6,2 

     6,3 

     6,4 

     6.5 

    5,18 

    7,74 

    7,98 

    8,06 

    9,25 

   11,16 

   12,43 

50,50 

51,60 

45,30 

41,20 

37,80 

32,10 

30,80 

9,58 

10,50 

13,25 

18,15 

19,32 

21,70 

24,00 

35,24 

37,66 

42,11 

43,50 

45,76 

48,05 

59,94 

  4. 

0-10 

10-28 

28-40 

40-98 

98-113 

   5,4 

   5,7 

   5,4 

   5,5 

   5,6 

    2,33 

    1,31 

    1,06 

    0,90 

    0,61 

 

     6,6 

     6,5 

     6,6 

     6,7 

     6,7 

    9,48 

    9,91 

   10,06 

   10,47 

   11,28 

28,20 

25,10 

23,20 

32,30 

30,00 

20,10 

24,62 

23,27 

21,42 

22,31 

54,36 

56,46 

57,03 

57,26 

58,05 

  5. 

0-8 

8-21 

21-37 

37-69 

69-80 

80-112 

   5,1 

   5,4 

   5,4 

   5,5 

   5,6 

   5,6 

    3,48 

    2,94 

    2,06 

    1,68 

    0,94 

    0,56 

     7,3 

     7,4 

     7,5 

     7,6 

     7,7 

     7,7 

    7,34 

    8,20 

    9,32 

   10,08 

   11,64 

   11,25 

48,50 

44,40 

41,20 

35,60 

28,70 

28,10 

18,42 

20,08 

20,75 

21,60 

23,14 

23,96 

50,62 

53,58 

55,16 

57,02 

59,62 

59,19 

  6. 

0-3 

3-25 

25-40 

40-70 

   3,9 

   4,1 

   4,3 

   4,6 

    3,86 

    3,48 

    2,77 

    1,90 

     7,9 

     7,8 

     7,9 

     8,1 

   1,28 

   0,86 

   2,71 

   3,45 

30,30 

34,40 

31.20 

29,80 

11,12 

11,54 

12,08 

14,20 

38,66 

42,02 

43,75 

45,44 

   

 

 

 

---