Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beşincisi
- Yeddincisi
- Səkkizincisi
- Doqquzuncusu
- Onuncusu
- Onüçüncüsü
- RTİ-CASCUB
147
buraxılmayan Türkiyə Rusiya ilə yaxınlıq edərsə, böyük ərazisi və iqtisadi potensialı olan, lakin az sayda əhaliyə malik olan Rusiyada Türkiyə vətəndaşları üçün böyük imkanlar yaranar. Rusiya ərazisinə sərbəst gediş-gəliş imkanları artar. Bir məsələni unutmaq lazım deyil ki, öz ərazisində 20 milyondan çox müsəlmanın yaşadığı Rusiyada müsəlman dininə böyük hörmət göstərilir. Ümumiyyətlə, katolik xristianlardan fərqli olaraq, pravoslav xristianlarla müsəlmanlar arasında bir qədər yaxınlıq mövcuddur. Bu baxımdan da Türkiyənin Rusiya ilə əməkdaşlığı mümkün olar. Eləcə də İranla Rusiyanın da əməkdaşlığı hərbi- siyasi və iqtisadi ittifaq çərçivəsində reallığa çevrilər.
türk dünyasına inteqrasiyasına çox kömək edər. Qəbul etmək lazımdır ki, Türkiyənin bugünki zəif gücü, texniki, iqtisadi və siyasi imkanlarının məhdudluğu və eləcə də dünya siyasətində geniş iştirak edə bilmək imkanlarının olmamasına görə, bu dövlət türk dünyasının siyasi cəhətdən bütövləşməsini həyata keçirə bilmir. Bu baxımdan da Türkiyənin gələcək hərbi-siyasi və iqtisadi qüdrəti ABŞ və Qərbi Avropa ilə yaxınlıqdan asılı ola bilməz. Əksinə, Türkiyə çox şeyləri itirir.
birliyin yaradılması və bu birlikdə Azərbaycanın iştirakı ilə islam dininin Avrasiyada daha da güclənməsinə gətirib çıxara bilər. Belə ki, katoliklər tərəfindən soyuq qarşılanan pravoslavlar (xüsusilə ruslar) da öz arxalarında daha çox müsəlmanları görə bilərlər. Bir də tarix sübut edir ki, slavyanlarla türklər uzun əsrlər boyu qonşuluqda yaşayıblar. Düzdür, tarixən türklərlə slavyanlar arasında müharibələr olsa da, onlar arasında sıx əlaqələr də mövcud olubdur. Rusiya ilə Türkiyə arasında siyasi birliyin mövcudluğundan Türkiyə ehtiyat edə bilməz. Belə ki, Rusiya əhalisi az olduğundan bu amil gələcəkdə artan əhalisi olan Türkiyə üçün qorxulu amilə çevrilə bilməz. Rusiya Türkiyəni özündən əhali baxımından asılı edə bilməz. Bir məsələni unutmaq olmaz. Türkiyə ilə Rusiya arasındakı yaxınlıq bir neçə onillikdən sonra Rusiya ərazisində türkkökənli xalqların nüfuzunun həddən
148
artıq artmasına gətirib çıxara bilər. Türklərlə ruslar arasında geniş qohumluq yaranar ki, bu da nəticədə Rusiya ərazisində türklərin təsirlərini daha çox artırar. Türkiyə-Rusiya ittifaqı həm də Rusiyaya Çindən gözlənilə biləcək təsirlərin qarşısını ala bilər. Türkiyə vətəndaşları Rusiya qədər heç bir Avropa və ya dünya ölkəsində böyük nüfuzlar əldə edə bilməzlər. Rusların da qərbi avropalılara nisbətən türklərə böyük rəğbətləri vardır. Ruslar gələcəkdə öz ərazilərində çinlilər və ingilisləri görməkdənsə, türkləri görməyə üstünlük verərlər. Türkiyə bir neçə onillikdən sonra əhalisi azalan Rusiyada böyük təsirlər əldə edə bilər. Azərbaycan Türkiyə-Rusiya ittifaqında birləşdirici məkan, güc rolunu oynaya bilər. Yeddincisi, Regionda hərbi-siyasi ittifaq yaranarsa, böyük bir coğrafi məkanda iqtisadi məkan da formalaşar. Hətta bir neçə müddətdən sonra vahid pul siyasəti də həyata keçirilə bilər ki, Türkiyə bu imkanlardan geniş faydalana bilər. Səkkizincisi, ittifaqın yaradlıması Rusiya üçün də xeyirli olar. Rusiya hesab edər ki, onun cənub sərhədlərində İran və Türkiyə kimi onunla bir ittifaqda olan böyük dövlətlər vardır. ABŞ-dan olan təhlükə tamamilə azalar. İttifaqın yaradılması ilə ABŞ-ın Ön Asiyaya, Cənubi Qafqaz və Xəzər regionuna girişinin qarşısı qismən alınar. Doqquzuncusu, belə bir ittifaqın yaradılması ilə NATO-ya alternativ olan, hətta ondan hərbi cəhətdən cox güclü ola bilən, keçmiş SSRİ-dən də böyük potensiala malik olan yeni bir hərbi- siyasi qurumun yaranmasına səbəb olar. Bu quruma sonra Çin də dəstək verə bilər. Qurum yaranarsa, NATO yalnız ABŞ, Kanada və Qərbi Avropa məkanında qala bilər, yəni öz əvvəlki sərhəd- lərinə çəkilər. Nəticəsi də Rusiya, İran və Çin üçün əlverişli olar.
əldə edər və iqtisadi cəhətdən güclənər. Onbirincisi, İttifaq dünya enerji mənbələri üzərində geniş nüfuza sahib olar, neftin qiymətinə təsir imkanları əldə edər, Rusiyanın Qərbə enerji təzyiqləri artar. Nəticəsi də Rusiyanın xeyrinə olar. 149
Onikincisi, İrana ABŞ-ın təzyiqləri tamamilə minimuma enər. Təhlükə aradan qalxar və İran da iqtisadi cəhətdən güclənər və tez bir zamanda nüvə dövlətinə çevrilər (regionda qarşılıqlı balans yaratmaq naminə). Onüçüncüsü, Cənubi Qafqaz bögəsində sabitlik əldə olunar, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin olunar. Ondördüncüsü, ABŞ-ın Qara dənizə girişinin qarşısı alınar. ABŞ-ın beynəlxalq münasibətlərdə mövqeyi zəifləyər və dünya siyasətində aparıcı təsirləri aşağı enər. İttifaqın yaradılması çox böyük zaman, siyasi iradə və böyük zəhmətlər hesabına əldə oluna bilər. İttifaqın yaradılmasının mümkünlüyünü zəruri edən amillər içərisində coğrafi yaxınlıq, tarixi bağlılıq, adət-ənənə oxşarlıqları, dil oxşarlıqları, dini amillər, dövlətlərin bir-birindən inkişafına görə kəskin fərqlənməyən cəmiyyətləri, avrasiyaçılıq (xüsusilə, asiyalılıq, şə rqlilik) kimi amilləri göstərmək olar. Cənubi Qafqazın da daxil olduğu hərbi, iqtisadi və siyasi ittifaqı 1+2+3+5+2 formatı əsasında formalaşdırmaq olar. Burada 1- Rusiya, 2-Türkiyə və İran, 3-Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan, 5-Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Qırğızıstan, Tacikistan, 2-Ukrayna və Belorusu göstərmək olar. Hərbi, iqtisadi və siyasi ittifaqın adını RTİ-CASCUB adlandırmaq olar. Eləcə də ittifaqa “Böyük” adını vermək olar. İttifaq bir böyük güc mərkəzi, iki regional orta güc mərkəzlərinin iştirakı ilə yaradıla bilər. İttifaqdakı format belə də adlana bilər: 1+2+10. İttifaqın ümumi pul vahidini də gələcəkdə buraxmaq olar. İlkin mərhələdə iqtisadi və mədəni məsələlər bu ittifaqda öz həllini tapar. Sonra isə ittifaq hərbi-siyasi quruma çevrilə bilər.
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|