Microsoft Word turkiston qaygusi ziyouz com doc
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
| www.ziyouz.com kutubxonasi
22 qo‘ndiq. Ertasi bu yerdan otlanib, shu yurganimizcha yuz chaqirim kelgudek Oyoq, Chanaq, Azg‘an cho‘llaridan o‘tib, kun bota Og‘u kentining to‘shiga keldik. Yo‘l usti bo‘lmagach, u joyni oralab o‘tish bizga to‘g‘ri kelmadi. Bu yerdan o‘tib, bir oz yurganimizdan so‘ngra yiroqdan quyuq qora daraxtlar ichida ko‘ringan Ostinortish yurtining eng boshidagi Chitolcha kentiga kirdik. Biriga biri tutashgan kentlarni oralab yurib, tun o‘rtasi bilan yo‘ldoshimiz Qo‘shmoq hojim uyiga yetdik. Koshg‘ar, Yorkent, Xo‘tan shaharlari va Xitoy tuprog‘idan Gansu o‘lkasi ham, 95 96chi hijriyda xalifa tomonidan yuborilgan islom mujohidlaridan Qutayba ibn Muslim qo‘lida fath bo‘lib, islom diniga kirmish edilar. Lekin islom dini hali Oltishahar o‘lkasida butunlay o‘rnashmay turib, islom askari teskari qaytishga majbur bo‘ldi, chunki Bag‘doddagi ibn Abdul Malik xalifa bilan Qutayba ibn Muslim oralari buzilmish edi. Shuning natijasida qaytgan askar Farg‘onaga kelgach, urush boshlanib Andijon shahridan 25 chaqirim kun chiqish tomondagi So‘pi qishloq yaqinida, ilgarigi Farg‘ona markazi Xalich shahri oldida, o‘z askari tomonidan Qutayba ibn Muslim o‘ldiriladi. Shu kunlarda ham yerlik kishilar Xalichni Qutayba mozori (Qilich mozori) deb ataydilar. Rasululloh tomonidan Sayfulloh Alloh Qilichi nomini ko‘targan islom qo‘mondonlarining eng birinchisi mashhur Holid ibn Validdan so‘ngra birinchi darajali atoqlik fotih Xuroson, Buxoro, Samarqand, Farg‘ona, Koshg‘ar, Xo‘tan, Gansu, to Chin markazigacha islom futuxotini yetkazgan shundayin qahramon qo‘mondon Qutayba, ittifoqsizlik shumligidan shu kabi fojiaga uchradi. Muso ibn Nasr, Toriq ibn Ziyod (Milodiy 710 yilda bu buyuk islom qo‘mondonlari o‘z askarlari bilan Gibraltar bo‘g‘ozi orqali o‘tib Ispaniya, Portugaliya va Janubiy Frantsiyani zabt etadilar. Keyinchalik bu ikki qo‘mondon o‘zaro hasadlashib qolib ittifoqlari buzilishi natijasida g‘arbdagi islom futuxoti to‘xtab qoladi) 6u qo‘mondonlarning hasaddan chiqqan ixtiloflari, g‘arbdagi islom futuxotlariga qanday to‘siqlik qilgan bo‘lsa, bularning ham o‘zaro hasadlik yog‘iy bo‘lishlari sharqda islom dini tarqalishiga undan ham ortiqroq zarba yetkazgan edi. Uning natijasida markaziy shaharlarda yangidan tarqalmoqda bo‘lgan islom dini to‘sqinlikka uchrab, bir ikki asr orqaga chekindi. Bu orada Movarounnahr o‘lkasida adolatli Somoniylar davlati qurilib, bu muborak davrda ilm madaniyat, islomiya yangidan rivojga kirishib, buning soyasida Forobiy, Beruniy, Ibn Sino kabi asarlari butun dunyoga tarqalgan olimlar vujudga chiqdilar. Ana shu davrda Erondagi islomdan ilgarigi Qiyoniy podshohlaridan Kaykovuz, Xisrovlar zamondoshi Do‘kuxon naslidan Sotuq Bo‘g‘roxon Koshg‘ar, Bolosog‘un va umumiy Turkistonga xon bo‘lmish edi. Somoniylarga, ya’ni ulardan Nasr Somoniy davlatiga chegaradosh bo‘lganlikdan, u otasidan yoshirincha islom diniga kiradi. So‘ngra Xo‘tan o‘lkasi atrofi bilan butun Uyg‘uriston xalqi, bu xonning himmati orqalik islom dinini qaytadan qabul qiladilar. Birinchi islom ochgan Qutayba ibn Muslim bo‘lsa ham, ikkinchi islom ochib, uni o‘rnatuvchi Sotuq Bo‘g‘roxon bo‘ldi. Tarix hijriyaning taxminan 380 yillarida vafot topib Ostinortishda ko‘milmishdir. Yana o‘z so‘zimizga kelaylik. Shunday qilib, Ostinortishda yo‘ldoshimiz Qo‘shmoq hojim uyida ikki kun dam olgandan keyin Koshg‘ar shahriga tushmoqchi bo‘lib yo‘lga chiqdik. Kun issig‘i ustiga chang tuproq ichida qirq besh chaqirimcha yo‘l yurib, shahar ichiga kirib bordik. Bu yerlik kishilardan To‘qmoqka qatnab turgan savdogarlar ko‘p bo‘lganligidan tanish bilishlarimiz ko‘p bo‘lsa ham, ular uyiga tushmasdan Yorbog‘ darvozasi saroyida bizni kutishib turgan To‘qmoqlik yo‘ldoshlarimiz ustilariga tushdik. Shu kunlarda, ya’ni 1920 milodiy yili, ichki, tashqi dahriylar birlashib, chirigan amir davlatiny ag‘darib, Buxoroni bosib olmish edilar. Farg‘ona shaharlarining har birida butun qishloq xalqlari qo‘zg‘alib, «bosmachi»lar nomidagi qo‘zg‘olonchilar bosh ko‘tardilar. Natijada begunoh xalq boshiga qiyomat qo‘pmish edi. Bulardan vatanparvar, |