Microsoft Word yadigar 55 4267227 yadigar- ?l?sg?r doc
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ələsgər Mirzəzadə 90 xanlığına tabe edilmişdir. Azərbaycanın Rusiyanın tərki- binə qatılmasından sonra çarizmin köçürmə siyasəti ilə əlaqədar Cavada xeyli rus əhalisi köçürülmüşdür. 1988-ci ildə rayon Petropavlovka adlandırılmışdı. Petropavlovka Bakı quberniyası Cavad qəzasının tərkib hissəsi idi. Azərbaycanın yenidən Rusiyanın tərkibinə qatılmasın- dan sonra 1920-ci il may ayının 1-dən Petropablovka Salyan qəzası dairə inqilab komitəsinin yeni dövlət hakimiyyəti orqanı kimi ilk dəfə fəaliyyətə başladı. 1921-ci il may ayının 1-dən 1929-cu il aprel ayının 8-ə kimi Sabirabad rayonu Salyan qəzasının Petropavlovka dairəsi kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1929-cu il aprel ayını 8-də VI ümumazərbaycan sovetlər qurultayının qəzaları ilə bura Muğan mahalının Petropavlovka dairəsi adlandırılmışdır. 1930-cu il avqust ayının 8-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 476 №-li qərarına əsasən mahal sistemi ləğv edilmiş və Peropavlovka müstəqil rayon olmuşdur. 1931-ci il oktyabrın 7-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə Peropavlovskaya Azərbaycanın böyük şairi klassik ədəbiyyatımızda ictimai satiranın banisi M.Ə Sabirin adı verilmişdir. 1959-cu ildən Sabira- bad şəhəri adlandırılmışdır. Ərazisi - 1,47 min kv. km, əhalinin sayı - 151,1 min nəfər, əhalinin sıxlığı – 1 kv. km-də 103 nəfər (1 yanvar 2009-cu il). Şəhər 1, kəndlərin sayı – 74, inzibati-ərazi dairəsi – 25, bələdiyyə - 25, iri və orta müəssisələrin sayı – 42, məktəbəqədər uşaq müəssisələrinin sayı – 22, ümum- təhsil məktəblərinin sayı – 84, texniki, orta ixtisas və peşə məktəblərinin sayı – 2, xəstəxanalar və tibb müəssisələrinin Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 91 sayı – 17, mədəniyyət ocaqlarının sayı – 131-dir. Sabirabad rayonu ilə Bakı arasında olan məsafə - 170 km-dir. SAATLI rayonu. Bərəkətli Muğan düzünün əsas şəhərlərindən biri də bu düzün şimalında, Araz çayının sağ və sol sahillərində yerləşən, respublikamızın inzibati rayonlarından olan Saatlıdır. Bu rayon 25 may 1943-cü ildə rayon statusu alıb, iyirmi il ərzində müstəqil inzibati ərazi kimi fəaliyyət göstərdikdən sonra 1963-cü ildə ləğv edilə- rək qonşu Sabirabad rayonunun tərkibinə qatılıb. 1965-ci ildən yenidən müstəqil rayon kimi fəaliyyətini davam etdirir. "Saatlı” etnonimi XIV əsrin sonunda Arpaçayın aşağı axarı və Araz çayının sağ sahilində yerləşən Çuxur-- Səəd adlı tarixi əyalətdə yaranıb. Əvvəllər Arpaçayın aşağı axarı və Arazın sağ sahilində yaşayan saatlıların xeyli hissəsi XV əsrin 30-cu illərindən qonşu ərazilərə köçüblər. Saatlıların bir qismi Qazax zonasında, 1795-1798-ci illərdə isə bir qismi Qarabağda məskunlaşıb- lar. Saatlı tayfasının adı Çuxur-Səəddə yaşayan tayfanın, yaxud Əmir Səədin adını daşıyan və qədimdən Ağrıdağ vadisində yaşamış Azərbaycan türklərinin - Saadlı tayfasının etnik adıdır . Coğrafi mövqeyi. Antropogen çöküntüləri yayıl- mışdır. Yayı quraq keçən mülayim isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi var. Orta temperatur yanvarda 1,4 °C, iyulda 26,2 °C-dir. İllik Saatlı rayonunun ərazisi düzənlikdir və dəniz səviyyəsindən 28 metr aşağıdır. yağıntı 300 mm-dir. Ərazisindən Araz çayı, şimal sərhədindən Kür çayı, Sabir adına və Aşağı Muğan suvarma kanalları, Mil-Muğan Ələsgər Mirzəzadə 92 kollektoru keçir. Sarısu gölünün bir hissəsi rayonun ərazisindədir. Rayonda boz-çəmən, boz, şorakət, bataqlıq-çəmən torpaqları yayılmışdır. Bitkiləri, əsasən, yarımsəhra və səhra tiplidir. Heyvanları: çöl donüzü, qumsiçanı, su qunduzu, canavar, tülkü, dovşan, ilan, çaqqal və s. Quşları: bəzgək, turac, dovdaq və s. Saatlı, əsasən, kənd təsərrüfatı rayonudur, təsərrüfatla- rında pambıqçılıq, taxılçılıq, heyvandarlıq, tərəvəzçilik və s. mühüm yer tutur. "Saatlı Pambıq" ATSC-nin emal zavodu, "Şəki İpək" ASC-nin pambıqçılıq idarəsi və pambıq qəbulu məntəqəsi, "Pambıq" kiçik müəssisəsi, şirə emalı müəssisə- ləri, 16 un dəyirmanı, 2 üzlük plitə sexi, quşçuluq-broyler sexi və s. var Tarixi və memarlıq abidələri. Azərbaycan Respub- likası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş, 9 arxeoloji abidə qeydə alınıb: Cəfərxan nekropolu – antik dövrü əhatə edir, Sarıcalar kəndi ərazisindədir. Keçiqıran küp qəbirləri nekropolu – e. ə. I minilliyi əhatə edir, Azadkənd kəndi yaxınlığındadır. Azadkənd nekropolu – e. ə. II-I əsrləri əhatə edir, Azadkənd kəndi ərazisindədir. I Qaralar nekropolu – e. ə. III-I əsrləri əhatə edir, Qaralar kəndi ərazisindədir II Qaralar nekropolu – e. ə. III-II əsrləri əhatə edir, Qaralar kəndi ərazisindədir. Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 93 III Qaralar nekropolu – e. ə. IX-XVII əsrləri əhatə edir, Qaralar kəndi ərazisindədir. Muğan nekropolu – e. ə. VI-I əsrləri əhatə edir, Muğan kanalının yaxınlığındadır. Abasbəyli nekropolu – e. ə. II-III əsrləri əhatə edir, Sarısuçay-Cərgəlana çay töküldüyü yerdədir. Məmmədabad nekropolu – e. ə. II-III əsrləri əhatə edir, Məmmədabad kəndi ərazisində yerləşir. Qədim yaşayış yerləri. Araz düşərgəsi – Araz çayının sahillərində indiki Qıraqlı kəndi yaxınlığında daş dövrünə aid edilən düşərgə izi olmaqla neolit dövrünə aid edilir. Qaralar tunc dövrü yaşayış yeri – Qaralar kəndi yaxınlığında aşkar edilməklə e. ə. III-II minilliklərə aid edilir. Abasbəyli yaşayış yeri – indiki Nərimankəndin şərq tərəfində aşkar edilmişdir – bu abidə XI-XIII əsrlərə aid edilir. Muğan yaşayış yeri – rayonun Azadkənd kəndi ərazisində aşkar edilməklə insanlar tərəfindən əsrlər boyu qışlaq kimi istifadə olunmuşdur. Məmmədabad yaşayış yeri – buradan tapılmış materiallar əsasında yaşayış yerini X-XVI əsrlərə aid edirlər. Sarısu yaşayış yeri – buradan tapılmış saxsı qablar IX-XII əsrlər üçün səciyyəvidir. Əlisoltanlı və Bəylər orta əsr yaşayış yerləri – tapılmış məişət əşyaları XII-XVI əsrlərə aid edilir. SALYAN şəhəri. Muganın inkişaf etmiş orta əsr və müasir şəhərlərindən biri də Salyan şəhəridir. Salyan adının Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|