Milliy iqtisodiyotni tahlil

Ijara haqi (R₁), xususan bu iqtisodiyotni mulk resurslari bilan ta‘minlovchi uy xo‘jaliklarining daromadlari (masalan, ijaraga berilgan turarjoylar, binolar, asbob- uskunalar, er va boshqalardan olinadigan daromadlar).

Foiz stavkalari yoki foizli daromadlar (R₂) – pul kapitalini etkazib beruvchilarga xususiy biznes daromadidan pul to‘lovlari.

Individual mulkdan keladigan daromad (P₁).

Korporasiya foydasi (P₂).

Korporasiyalarning foydasi quyidagilarga bo‘linadi:

1. 
   Korporasiya foydasiga soliq yoki foyda soligi(P_2.1);
   
2. 
   Hissadorlar o‘rtasida taqsimlanadigan dividendlar(P_2.2);
   
3. 
   Taqsimlanmagan foyda(P_2.3).
   

Yoqoridagi ko‘rsatgichlar yig‘indisidan daromadlar (taqsimot) usulida YAIMni hisoblash formulasini keltirib chiqaramiz:
Xarajatlar va daromadlar kо’rinishida hisoblab topilgan YAIM hajmi о’zaro mos
keladi. Chunki milliy iqtisodiyot doirasida bir subyekt tomonidan qilingan har qanday xarajat ikkinchi subyekt uchun daromad bо’lib tushadi.

MHTdagi boshqa kо‘rsatgichlar va ular о‘rtasidagi nisbat

Milliy hisobchilik tizimiga kо’ra milliy iqtisodiyot rivojlanishini tahlil etish uchun YAIM kо’rsatkichidan boshqa yana bir qator kо’rsatkichlardan foydalaniladi. Bu kо’rsatkichlar jumlasiga Yalpi milliy daromad (YAMD), Yalpi milliy mahsulot (YAMM), SIM, SMM, SMD, Shd, ShTD (ID) va boshqa kо’rsatkichlar ham kiradi. Quyida bu kо’rsatkichlarning mohiyati o‘rganib, hisoblanishiga to‘xtalib o‘tamiz.

YAMD - mamlakat rezidentlari tomonidan, mamlakatda va mamlakat tashqarisida, ishlab chiqarishda ishtirok etish va mulkdan olingan boshlang‘ich daromadlari yig‘indisidir.

YAIM va YAMD kо’rsatkichlari о’rtasidagi farqni quyidagi formula kо’rinishida tasavvur etish mumkin:
YAIM va YAMDning asosiy farqi shundaki ulardan birinchisi mamlakat
rezidentlari tomonidan ishlab chiqarilgan yakuniy tovarlar va xizmatlar oqimini о’lchasa, ikkinchisi ular olgan boshlang’ich daromadlarni о’lchaydi.



Sof ichki mahsulot (SIM), Sof milliy mahsulot va Sof milliy daromad (SMD) kо’rsatkichlari YAIM va YAMD kо’rsatkichlaridan amortizatsiya (iste‘mol qilingan asosiy kapital) summasi miqdoriga farq qiladi. Ya‘ni:
Makroiqtisodiy tahlilda shuningdek MHTga kirmagan Shaxsiy daromad (SHD)

kо’rsakichi ham qо’laniladi:
Foizlar kо’rinishida aholi olgan daromadga davlat qarzlari bо’yicha olingan foiz daromadlari ham kiritiladi. Shaxsiy daromaddan aholi tо’laydigan daromad solig’i, mulk solig’i va ayrim nosoliq tо’lovlarini ayirib tashlab shaxsiy tasarrufdagi daromad (ShTD) kо’rsatkichi topiladi. ShTD uy xо’jaliklari tomonidan iste’mol (C) va jamg‘arish (S) uchun ishlatiladi:
Makroiqtisodiy tahlilda uy xо’jaliklarining SHTD va Yalpi milliy tasarrufdagi daromad (YAMTD) kо’rsatkichlari о’zaro farqlanadi.



Yalpi milliy tasarrufidagi daromad yakuniy iste‘mol va milliy jamg’armish uchun ishlatiladi, ya‘ni:
Yakuniy iste‘mol uy xо’jaliklarining iste‘mol xarajatlaridan tashqari hukumatning
iste‘molga xarajatlarini ham о’z ichiga oladi.