Młoda Polska wprowadzenie do epoki

Młoda Polska

• wprowadzenie do epoki

Wprowadzenie

• Periodyzacja

• Nazwy epoki

• Sytuacja polityczna w Polsce

• Przedstawiciele

• Sztuka

Periodyzacja

• 1 etap: 1890-1900

• nadal trwa pozytywizm

• spory pokoleniowe

• tworzy się program MP

• 2 etap: 1901-1918

• literatura zaangażowana

• rozrachunek z epoką

Nazwy epoki

• Młoda Polska

• modernizm

• neoromantyzm

• dekadentyzm

• fin de siecle

• symbolizm

Modernizm = modernizm

• nazwa nowatorskich tendencji 1880–1910, wprowadzona przez wiedeńskiego krytyka H. Bahra;

• w polskim literaturoznawstwie traktowana:

• jako synonim Młodej Polski,

• jako określenie przygotowawczej fazy Młodej Polaski (1887–1903; K. Wyka Modernizm polski).

Modernizm ≠ modernizm

• W krytyce anglosaskiej [angielskie modernism] okres w sztuce i literaturze XX w. rozciągający się między końcem XIX w. a 1940.

• Tak szerokie ujęcie modernizmu przejęło współczesne literaturoznawstwo po ukształtowaniu się (lata 60. XX w.) postmodernizmu.

Zabory

Wóz Drzymały

• Michał Drzymała, chłop wielkopolski

• nie uzyskawszy zezwolenia władz pruskich na budowę domu na ziemi zakupionej od osadnika niemieckiego, w 1904 zamieszkał w wozie cyrkowym (do 1909)

• wóz Drzymały stał się symbolem walki pol. chłopów z germanizacją.

„Rota” (1910)

• Nie rzucim ziemi skąd nasz ród! Nie damy pogrześć mowy. Polski my naród, polski lud, Królewski szczep Piastowy. Nie damy, by nas zgnębił wróg! Tak nam dopomóż Bóg! […] Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz Ni dzieci nam germanił, Orężny stanie hufiec nasz, Duch będzie nam hetmanił. Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg! Tak nam dopomóż Bóg!

Twórcy modernistyczni

Przedstawiciele - symbolizm

• Charles Baudelaire, inspirator tendencji symbolistycznej

• (Jean) Arthur Rimbaud

• Paul Verlaine

• Stéphane Mallarmé (twórca teorii odrębności struktury języka poetyckiego)

Charles Baudelaire (1821-1867)

• francuski poeta i pisarz

• zaliczany do parnasistów, prekursor dekadentyzmu

• poezje Kwiaty zła

„Całkowite zaćmienie”

• Opowieść o burzliwej i niejednoznacznej przyjaźni dwóch słynnych francuskich poetów: Artura Rimbauda i Paula Verlaine'a. Rimbaud jest młodym buntownikiem poszukującym natchnienia w ekstremalnych doznaniach, zaś Verlaine to człowiek dojrzały, mieszczanin wiodący spokojny żywot u boku kochającej żony.

Artur Rimbaud (1854-91)

• poeta przeklęty

• zwięzłość i eliptyczność wiersza

• szaleństwo i irracjonalny bunt

• 1) liryka wierszowana z lat 1870 - 1872 (Poezje), sonety

• 2) destrukcyjna i rozliczeniowa poezja „jasnowidzącego" (To co mówimy poecie na temat kwiatów, Sezon w piekle)

• 3) fantastyczna kreatywność „jasnowidzącego" (Pijany statek, Iluminacje).

Rimbaud Arthur

• Marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia, Całunki na mórz oczy kładnące się wolno, Żółtomodre fosforów śpiewnych przebudzenia I niesłychaną skoków pogoń dookolną.

• „Statek pijany” (fragm.)

Oscar Wilde

• Oscar Wilde 1854-1900 pisarz angielski

• przedstawiciel modernistycznego estetyzmu, mistrz paradoksu;

• autor symbolistycznej powieści Portret Doriana Graya

• "Nie ma książek moralnych lub niemoralnych. Są tylko książki dobrze napisane i źle napisane"

• Dorian Gray zaprzedał duszę, by zachować młodość i urodę; jest królem życia, które uważa za najwyższą formę sztuki. Właściwym zapisem jego mrocznej egzystencji staje się portret, na którym uwidaczniają się wszystkie jego występki i zbrodnie.

Nagroda Nobla l literatura

• Proudhomme, René Sully - 1901

• Mommsen, Theodor - 1902

• Björnson, Björnstjerne - 1903

• Mistral, Frédéric - 1904

• Eisaguirre, Jose Echegaray y - 1904

• Sienkiewicz, Henryk - 1905

• Carducci, Giosué - 1906

• Kipling, Rudyard - 1907

• Eucken, Rudolph - 1908

• Lagerlöf, Selma - 1909

• Heyse, Paul von - 1910

• Maeterlinck, Maurice - 1911

• Hauptman, Gerhart - 1912

• Tagore, Rabindranath - 1913

Maurice Maeterlinck

• przedstawiciel symbolizmu w teatrze

• Pisał utwory sceniczne, przeznaczone dla marionetek. Uważał bowiem, że lalki, całkowicie bezwolne i manipulowane dłońmi aktorów, lepiej nadają się do odgrywania symboli i archetypów. Marionetki z kolei wpisywały się idealnie w konwencję bajkową.

Johan August Strindberg

• prekursor ekspresjonizmu

• Wyrastającą z naturalizmu twórczość Strindberga cechuje brutalna szczerość w odsłanianiu tajników natury ludzkiej i własnych intymnych doznań; życie pojmował jako walkę płci, w której kobieta deprawuje i niszczy mężczyznę.

• idee te ukazują m.in. najsłynniejsze dramaty Strindberga: Ojciec (1887), Panna Julia (1888), Taniec śmierci (1901)

R. M. Rilke

• Rainer (René) Maria Rilke

• 1875-1926, poeta austriacki

• wybitny przedstawiciel poezji symbolistycznej; prekursor egzystencjalizmu

• wyrafinowana formalnie liryka, poświęcona problemom egzystencjalnym, zwłaszcza tragicznemu splotowi miłości i śmierci

• najwybitniejsze osiągnięcia Rilkego to: Elegie duinejskie (1923) i Sonety do Orfeusza (1923).

Herbert George Wells

• 1895 – Wehikuł czasu (The Time Machine)

• 1896 – Wyspa doktora Moreau (The Island of Dr Moreau)

• 1897 – Niewidzialny człowiek (The Invisible Man)

• 1898 – Wojna światów (The War of the Worlds)

Jack London

• Nigdy nie dopuściłem do tego, aby szkoła przeszkadzała mi w kształceniu się.

• Próżniactwo jest zbrodnią tak wielką, jak zdrada kraju i tak samo nikczemną.

Marcel Proust

• Marcel Proust , 1871-1922, pisarz francuski;

• cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu, łączący subtelną analizę psychologiczną i obserwację życia epoki z rozważaniami estetyczno-filozoficznymi

magdalenka

• W pierwszej części powieści Marcela Prousta, W stronę Swanna (1913), znajduje się fragment opisujący reminiscencję wywołaną smakiem magdalenki zamoczonej w herbacie.