159
başkalarının acılarıyla ilişkilendirmektir.”
412
Dolayısıyla entelektüelin söylemi ve
sorumluluğu evrensel olmalıdır denebilir.
Entelektüel kavramın etimolojisine baktığımızda, karşılığını “
intellect
(anlama
yetisi) teriminde bulan bu kavram, kendi eylemini sahip olduğu teorik bilgiden
hareketle kuran kişiye işaret eden bir kavramdır. Bu anlamda entelektüel, karmaşık
zihinsel ya da yaratıcı, sanatsal etkinlikleri uğraşı yapmış kişileri niteleyen bir
kavramdır.”
413
İnsanın zihinsel yanı, ayırıcı özelliklerinden biri ise ortalama herkes
entelektüel olabilir, fakat bunun böyle olmadığını Marksist cephede aydın üstüne en
etkili düşünceleri üretmiş olan Gramsci, “bütün insanlar entelektüeldir, ama toplumda
herkes entelektüel işlevini görmez”
414
sözleriyle ortaya koyar. Bu durumda kapalı
odalarda, masa başında entelektüel olmanın mümkün olmadığı, entelektüelin düşünsel
ve eylemsel (prakxis) olarak kendini sahneye çıkarması gerektiği söylenebilir (örneğin
Chomsky, Said, vd).
Sosyal olaylar bakımından entelektüel(ler) kavramı, on dokuzuncu yüzyılın ikinci
yarısında Rusya’da, “ bir yandan Çarlığın despotizmine öbür yandan Ortodoks
Kilisesine karşı çıkan okumuşlar kümesini imlemek için kullanılmış” olan entelijansiya
kavramıyla ilişkilidir.
415
Ama aynı yüzyılın sonunda bu kavram, Fransa’daki Dreyfus
Davası’ ile daha net bir hale gelmiştir. Rusya’daki entelijansiya kavramı,
özelde eğitimli
muhalif grubu tanımlamasına rağmen, Dreyfus Davasındaki entelektüel(ler) tekil insanı
gösterir. Bu kişilerin gazeteciler, yazarlar gibi toplumda belirli yer edinmiş oldukları
görülmektedir (dava kısaca bir askerin haksız yere yargılanması ile ilgilidir ve dönemin
yazarları, gazetecileri bu davayı kamusal alana taşıyarak askerin suçsuzluğunu ortaya
çıkarmak için davaya kamuoyu oluşturmuşlardır. Bu grubun içinde Fransız realist edebi
akımından olan ünlü yazar Emile Zola önü çekenlerden biri olmuştur). Tarihe mal
olmuş bu dava ile beraber entelektüelin sosyal tipinin belirginleştiği ileri sürülebilir.
Yapısı ve eylem tarzı olarak sosyal bilimlere yakın olan entelektüel(ler), bilim adamı,
sanatçı, düşünür gibi kişilerden farklı olarak iktidara karşı politik güncel hareketler
412
Edward Said,
Entelektüel: Sürgün, Marjinal, Yabancı
, (3. Baskı), (Çev.: Tuncay Birkan), Ayrıntı
Yayınları, İstanbul 2007, s.51
413
Nilgün Toker Kılınç
, “
Entelektüel”,
Felsefe Ansiklopedisi
5. cilt (Ed. Ahmet Cevizci), Ebabil
Yayınları, Ankara 2007, ss. 500-503.
414
A.Gramsci’den Akt. Edward Said,
Entelektüel: Sürgün, Marjinal, Yabancı
, (3. Baskı), (Çev.: Tuncay
Birkan), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2007, s.21.
415
Oğuz Demiralp,
Dostları ilə paylaş: