35
(tapmaq) və «Заменить» (əvəz etmək) əmrlərindən istifadə edilir. Hər hansı elementə keçid isə
«Перейти» (keçmək) əmrindən istifadə olunur. Qeyd edək ki, redaktəyə faylların müxtəlif elementləri
arasında əlaqələrin yaradılması (menyunun «Связи» əmri) və sənəddə olan obyektlərin (şəkil, təsvir,
xüsusi qaydada yazılışlar və s.) redaktəsi («Объект») də mümkündür.
Sənədin əsas hissəsi ilə bərabər. xüsusi səhifə başlıqlarının (kolontitulların) da redaktəsi
mümkündür. Bu məqsədlə «Вид» menyusunun « Колонтитулы» əmrindən istifadə edilir. Əmr
verildikdən sonra ekrana verilən alətlər panelinin alətlərindən istifadə etməklə kolontitullar üçün ayrılmış
hissədə müxtəlif verilənlərin əlavəsi və dəyişdirilməsini ( avtomətnlərin əlavəsini, səhifə nömrəsi, sənəd
səhifələrinin cəmi sayını, cari tarixi və vaxtı və s.) yerinə yetirmək mümkündür.
Əgər sənəddə haşiyələr verilərsə onları da redaktə etmək mümkündür. Bu məqsədlə «Вид»
menyusunun «Сноски» əmrindən istifadə edilir. Bu həm mətn daxilində haşiyəyə müraciətə. həm də
haşiyənin məzmununa aid edilir.
«Вид» menyusunun digər əmrləri də sənədin redaktəsinə birbaşa da olmasa qismən aid edilə bilər.
Bu menyunun əmrləei vasitəsilə əsasən sənədin ekran və istifadə görünüşü (adi, veb-sənəd, nişanlanmış
şəkildə, oxunuş üçün və s.). onun strukturu, sxemi, sənəd üzrə hərəkət üçün əlverişli olan eskiz görünüşü
və s. verilə bilər.
Word mətn redaktorunda tərtib edilmiş və hazır olan sənədin çapının təşkili məqsədilə əvvəlcə
sənəd «Файл» menyusunun «Предварительный просмотр» əmrinin köməyi ilə baxışdan keçirilir. Bu
sənədin quruluşunun, onun obyektlərinin yerləşməsinin düzgünlüyünə əmin olmağa imkan verilir. Daha
sonra isə sənədin çapı məqsədilə «Файл» menyusunun «Печать» əmrindən istifadə edilir. Əmr
verildikdən sonra açılan pəncərədə «Имя» sahəsində sənədin çap ediləcəyi printer seçilir. Printer
seçildikdən sonra avtomatik olaraq sahədən sonrakı sətirlərdə printerin cari vəziyyəti (cari halda məşğul
olub olmaması), adı. qoşulduğu portun adı və varsa qeydlər göstərilir.
Daha sonra istifadəçi tərəfindən sənədin hansı hissəsinin çap olunacağı müəyyənləşdirilir (bütün
sənəd, kursor duran cari cəhifə, nömrələri göstərilmiş səhifələr və ya sənədin seçilmiş hissəsi). Burada
sənədin surətlərinin sayı və surətlərin çap ardıcıllığı da göstərilir. Pəncərənin xüsusi sahələri vasitəsilə
artıq müəyyən edilmiş səhifələrin bütün hamısı, cüt və ya tək nömrəli səhifələrin çap edilməsi də
müəyyənləşdirilir.
Burada təkcə sənəd deyil, sənəd haqqında məlumatlar, sənəddə edilən düzəlişlər, düzəlişlərin
siyahısı, sənədin yaradılma üslubu və sənəddə istifadə edilən avtomətnlərin elementləri də çap edilə bilər.
Çap üçün təyin edilmiş bu pəncərədə olan imkanlarla bir vərəqdə yerləşəcək maşın səhifələrinin sayını və
istifadə ediləsək səhifənin formatını (A4, A5, Letter, Legal və s.) vermək olar.
Bütün qeyd olunan parametrlərlə bərabər çap üçün açılmış ilkin pəncərənin «Свойства» əmrinin
köməyi ilə istifaə olunacaq vərəqin tipi, növü, mürəkkəbdən istifadə rejimi, səhifələrin çap ardıcıllığı, çap
keyfiyyəti müəyyənləşdirilə bilər. Bu pəncərənin «Найти принтер» əmri isə adətən, lokal (yalnız istifadə
edilən kompüter tərəfindən istifadə edilən) printerlərə aid deyil. Bu əmrdən xüsusi xidmətlərin malik
olduğu və şəbəkə printerlərindən yaralanma üçün istifadə edilir.
MS Word mətn redaktorunda yaradılmış sənədə müxtəlif obyektlərin əlavəsi məqsədilə
«Вставка» menyusunun əmrlərindən istifadə edilir. Bu əlaələrdən birincisi sənədə müəyyən böş aralığın
verilməsidir. Menyunun «Разрыв» əmrini verdikdən sonra açılan yeni pəncərədən ilkin üç rejimlə
aralığın bir səhifə, bir sütun və ya bir sətir olacağı variantlarından biri seçilir və yerinə yetirilir. Bu
pəncərədə sonrakı variantlarla yeni bölmənin haradan başlayacağını müəyyənləşdirmək olar. Yeni bölmə
cari səhifədən. yeni səhifədən, cüt və ya tək səhifədən başlaya bilər.
Sənədə səhifə nömrələrini əlavə etmək məqsədilə «Вставка» menyusunun «Номера страниц»
əmrindən istifadə olunur. Əmr verildikdən sonra açılan pəncərədə səhifə nömrəsinin səhifənin aşağısında
və ya yuxarısında yerləşəcəyi, secimdən asılı olaraq onun səhifənin solunda, sağında, mərkəzində və ya
güzgü əksli vərəqlərdə daxildə və ya xaricdə veriləcəyi müəyyənləşdirir. Sonra həmin pəncərədə olan
«Формат» düyməsini basmaqla növbəti səhifəyə keçilir. Bu səhifədə nömrələrin formatı (adi rəqəmlə,
rum rəqəmləri ilə, hərflərlə verilməsi), aktivləşmədən sonra başlıq və alt başlıqların nömrələnməsi
qaydası və nömrənin neçədən başlayacağı müəyyənləşdirilir və əmrin yerinə yetirilməsi ilə nömrələr
səhifəyə əlavə edilir.
Sənədə cari tarix və vaxtın əlavəsi məqsədilə «Вставка» menyusunun «Дата и время» əmrindən
istifadə edilir. Əmr verildikdən sonra açılan pəncərədə tarix və vaxtın veriləcəyi dil və onun formatı
36
seçilir. Xüsusi sahənin aktivləşdirilməsi ( həmin sahəyə işarənin əlavəsi) tarix və vaxtın avtomatik
yenilənməsini təmin edir.
«Вставка» menyusunun «Автотекст» əmri ilə sənədə avtomatik olaraq müxtəlif mətnlərin
(salamlama, xüdahafizləşmə, müraciət və s.) əlavəsi seçilmiş bəndə uyğun olaraq həyata keçirilir. Qeyd
edək ki, istifadəçi özü də tez-tez istifadə olunan avtomatik mətn yarada bilər. Adətən belə yaradılmış
avtomətn «Обычный» bəndində yerləşdirilir.
Yaradılmış sənədə xüsusi sahələrin əlavəsi məqsədilə «Поле» əmrindən istifadə edilir. Əmr
verildikdən sonra açılan pəncərədən sahənin kateqoriyası seçilir. Bu kateqoriyalar yerinə yetirilən
əməliyyatların avtomatlaşdırılmasına, vaxt və tarixə (cari vaxt və tarix, sənədin yaradılması,
dəyişdirilməsi, çapı və s. tarix və vaxtlar), nömrələməyə (səhifınin nömrəsi, abzasın nömrəsi, bölmənin
nömrəsi və s.), sənəd haqqında məlumatlara (müəllif, xüsusiyyətlər, sənəd yerləşən faylın adı və həcmi,
sənəddəki sözlərin, simvolların, səhifələrin sayı və s.), istifadəçi haqqında məlumatlara (istifadəçinin
ünvanı, inisialları, adı), əlaqə və müraciətlərə uyğun məlumatlara (başqa fayldan olan mətn hissəsi və ya
şəkil, müxtəlif hipermüraciətlər və s.. onlara müraciətlər), müxtəlif mənbələrdən götürülərək sənəd
hissələrinə birləşdirmələrə uyğun məlumatlara, göstəricilərə (mündəricat və sənəd elementlərinin
nömrələri və ya siyahı əlamətləri), düsturların və xüsusi simvolların qoyulmasına uyğun sahələrin sənədə
əlkavəsinə imkan verir. Sahə adətən sənədin digər hissəsindən fon və ola bilər ki. yazılışına görə fərqli
olsun. İş zamanı əlavə edilmiş sahə xüsusi obyekt kimi qəbul edilir.
Sənədə klaviaturada olmayan simvolların əlavəsi məqsədilə «Вставка» menyusunun «Символ»
əmrindən istifadə edilir. Əmrdən sonra açılan pəncərədən şriftlər yöğömö və şriftin özü seçilir. Daha
sonra verilmiş cədvəldən simvol götürülür, «Вставить» düyməsini basdıqda həmin simvol sənədə əlavə
edilir. «Символ» əmrini verdikdə açılan pəncərənin köməyi ilə xüsusi təyinatlı işarələri (ticarət markacı,
mühafizə, paraqraf işarələri və s.) də sənədə əlavə etmək, eləcə də seçilmiş simvolun sənədə əlavəsini hər
hansı düymələrin kombinasiyasına da həvalə etmək, avtomatk olaraq onların digəri ilə əvəzlənməsini
müəyyən etmək mümkündür.
«Вставка» menyusunun «Примечание» əmrindən sənədin kursorun durduğu mövqeyinə xüsusi
qeydlərin qoyulması mümkündür. Qeydlərin ekranda istifadəçi istəyinə uyğun görünüb-görünməməsinin
təmini məqsədilə «Вид» menyusunun «Разметка» əmrindən istifadə edilməsi lazımdır. Qeydlərin ləğvini
isə qeydin kontekst menyusunun ləğvetmə əmri ilə həyata keçirmək mümkündür.
Müxtəlif müraciətlərin sənədə əlavə edilməsi üçün «Вставка» menyusunun «Ссылки» əmrindən
istifadə edilir. Əmr verildikdən sonra müraciətin forması seçilir. Bu haşiyələr (сноски), adlandırma
(название), qarşılıqlı müraciət(перекрестная ссылка), mündəricat və göstəricilər(оглавление и
указатели) ola bilər.
Hər bir seçilən varianta uyğun pəncərə açılır. Haşiyələr üçün açılan pəncərədə haşiyənin mətnə və
ya sənədə aid olması, onun mətnin, səhifənin və ya sənədin sonunda verilməsi, haşiyələrin nömrələnmə
qaydası və formatı və s. müəyyən edilir.
Adlandırma üçün pəncərə açıldıqda burada hansı obyektin cədvəlin, şəkilin və ya düsturun
adlandırılması müəyyənləşdirilir. Əgər adlandırılacaq obyekt başqadırsa «Создать» düyməsini basmaqla
onun adını siyahıya əlavə etmək olar. Burada adlandırmada nömrələmənin də aparılması
müəyyənləşdirilir.
Müraciətlərdən növbətisi qarşılıqlı müraciətlərin verilməsidir. Əvvəlcə müraciət olunacaq element
abzas, şəkil, cədvəl və ya başqa element siyahıdan seçilir və sonra parametrlər verilərək müraciət
müəyyənləşdirilir.
Burada olan sonuncu bənd (оглавление и указатели) mündəricatların verilməsi, cədvəl, şəkil və
ya istifadə olunan ayrı-ayrı sənəd tərkibinin elementlərinin yerləşdiyi bölmə və ya səhifələrin siyahısını
almaq olar. Qeyd edək ki, mündəricatın avtomatik verilməsi üçün əvvəlcədən fəsil başlıqları birinci
səviyyəli (заголовок 1), paraqraf başlıqları ikinci səviyyəli (заголовок 20, alt paraqraflar üçüncü
səviyyəli başlıqlar (заголовок 3) kimi və s. , əsas mətn hissəsi isə əsas mətn (основной текст) kimi elan
edilməlidir.
Word mətn redaktorunda hazırlanmış sənədə şəkillərin və müxtəlif təsvirlərin əlavəsi üçün
«Вставка» menyusunun «Рисунок» əmrindən istifadə edilir. Əmr verildikdən sonra açılan pəncərədə
şəkilin və ya təsvirin hansı mənbədən götürüləcəyi müəyyənləşdirilir. Bu mənbələr aşağıdakılardır: