66
ğundan onu həyata keçirən orqanlar da hakimiyyət hüquqlu
s
əlahiyyətlərə malikdirlər.
Bu kimi səlahiyyətlər, eyni za-
manda, qanunçuluğun təmini vasitəsi hesab edilirlər. Onlar,
müvafiq hüquq normalar
ı ilə nizama salınırlar və xüsusi
metodlarla h
əyata keçirilirlər. Lakin, dövlət idarəçiliyi orqan-
larında qanunçuluğun həyata keçməsi-dövlət orqanları ilə
b
ərabər ictimai təşkilatlar və vətəndaşların köməyindən də
istifad
ə edilir.
2.Kontrol ic
ranın yoxlanması və nəzarətin nisbəti
İdarəçilikdə qanunçuluğun təmininin əsas metodları
t
əftiş, icranin yoxlanılması və nəzarətdən ibarətdir.
Bir qayda olaraq, kontrol v
ə icranın yoxlanması eyni
bir vaxtda yuxarı orqanlar tərərfirndən onlara tabe olan aşağı
orqanlara münasib
ətdə tətbiq edilir. İcranın yoxlanması
direktivl
ərin, qərarların, göstərişlərin, tapşırıqların düzgün
yerin
ə yetirilməsi üzərində keçirilən gündəlik nəzarətdən
ibar
ətdir, eyni zamanda yoxlamadan ibarətdir. Çatışmamaz-
lıqlar və qanun pozğunluğu müşahidə edildikdə, dərhal onlar
qaydaya salınır.
T
əftişin dairəsi yoxlamaya nisbətən genişidir. Belə ki,
icranın yoxlanması kontrol fəaliyyətinin tərkib hissəsidir. Hər
hansı bir obyektin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili
t
əftişinin məzmununu təşkil edir.
N
əzarətin məzmunu da qanunçuluğun təşkilindən iba-
r
ətdir. Nəzarətin kontrol və yoxlamadan fərqi ondan
ibarətdir
ki, n
əzarət tabeçilik əsasıda tətbiq edilmir. Yəni, nəzarət
orqanları nəzarət olanlara tabe olmayan orqanlar üzərində
h
əyata keçirilir. Əgər kontrol nəticəsində intizam cəzası
t
ətbiq edilirsə, nəzarət nəticəsində inzibati cəza tətbiq edilir.
N
əzarətin sistemi müxtəlifdir. O, ya Prokrorluq tərə-
find
ən ümumi nəzarət qaydasında həyata keçirilir və ya da
67
xüsusi dövl
ət müfəttişləri tərəflərindən inzibati nəzarət
qaydasında həyata keçirilir. Nəzarət, eyni zamanda dövlət
kontrolunun spesifik bir növü hesab edilir.
3.Dövl
ət idarəçiliyində qanunçuluğun təmin
edilm
əsində ictimaiyyətin rolu
Dövl
ət idarəçiliyində danunçuluğun təminində - icti-
maiyy
ət böyük rol oynayır. Bu, ondan irəli gəlir ki, birici
növb
ədə hər bir vətəndaş idarəçilik aparatının düzgün işlən-
m
əsinə maraqlıdır, ikincisi isə qanunçuluğun və vətəndaşların
hüquqlar
ını və hüquqi maraqlarının mühafizə edilməsi ilə
bilavasit
ə əlaqədardır.
Dövl
ət idarəçiliyində qanunçuluğun təmin edilməsində
ictimaiyy
ətin iştirakı formaları müxtəlifdir. Baxmayaraq ki,
ictimaiyy
ətin qanunsuz idarəçilik aktını ləğv etmək və təqsir-
kar v
əzifəli şəxsi cəzalandırma səlahiyyəti yoxdur. Lakin,
ictimai n
əzarət yolu ilə qanunçuluğun pozulması halları
mü
əyyən edilir. Bundan savayı, ictimai təşkilatlar qanunsuz-
luqlara dair
siqnallar verir,
ərizə və şikayətlər yazırlar. Bunlar
da, dövl
ət orqanlarına əsaslı kömək etmiş olurlar.
İctimaiyyət bəzi hallarda özlərinin kontrol orqanlarını
t
əşkil edirlər ki, onlar dövlət orqanları ilə paralel fəaliyyət
göst
ərir.
Bununla da, qanunçuluğun təmin etməsini yardım
göst
ərmiş olurlar.
Dövl
ət idaerəçliyində qanunstuzluğun təmin edilmə-
sind
ə həmkarlar ittifaqlarının rolu xüsusidir.
68
MÖVZU XIII. İNZİBATİ MƏSULİYYƏT
1.İnzibati məsuliyyətin anlayışı
İntizam məsuliyyəti xidmət və iş cavabdehliyinin po-
zulması hallarıda yaranır.
İnzibati xətanın tərkibinin müəyyən edilməsi, onun
intizam x
ətasından fərqini müəyyənləşdirir.
İnzibati xəta etmiş təqsirkar şəxslər
inzibati məsu-
liyy
ətə cəlb edilirlər. Həmin şəxslərə dövlət idarəçiliyi orqan-
larının xüsusi səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri tərəfindən inzibati
c
əza tədbiri tətbiq edilir.
İnzibati məsuliyyət dövlət hakimiyyət orqanları və
dövl
ət idarəçliyi orqanlarının geniş dairəsinin verdikləri akt-
larla mü
əyyən edilir.
İnzibati xəta dövlət idarəçliyinin orqanları tərəfindən
mühafiz
ə edilən inzibati hüquq münasibətləri dairəsində tö-
r
əyir. Elə ona görə də, inzibati cəza dövlət idarəçliyi orqan-
larının xüsusi səlahiyyətli vəzifəli şəxsləri tərəfindən
tətbiq
edilir. Onlar hüquqpozuntusunun xarakterini mü
əyyən edir.
İnzibati xəta edənin əlehinə iş qaldırır, həmin işə baxır,
müvafiq c
əza tədbiri tətbiq edir. İş üzrə çıxarılan qərarın
icrasını təmin edir. Daha ağır cəza tələb edən ağır inzibati
x
ətalar edildikdə və qanunda nəzərdə tutulan hallarda, inzi-
bati c
əzalar Məhkəmələr tərəfindən də tətbiq edilə bilər.
Misal: yol-q
əza hadisəsi, xırda xuliqanlıq.
İnzibati məsuliyyətin xarakterik xüsusiyyəti ondan
ibar
ətdir ki, dövlət idarəçliyi orqanları tərəfindən tətbiq edilən
c
əza tabeçilik qaydası üzrə deyil, bütün
xidmətçilərə və digər
v
ətəndaşlara aid edilə bilər. İnzibati məsuliyyətin intizam
m
əsuliyyətindən əsaslı fərqi də, elə bundan ibarətdir. Ona gö-