62
MÖVZU XI. DÖVLƏT İDARƏŞÇİLİYİNƏ NƏZARƏT
1.Dövl
ət nəzarəti
Dövl
ət nəzarəti idarəçliyin bütün sahələri üzrə həyata
keçrilir. Bu n
əzarəti həyata keçirərkən hakimiyyət səlahiy-
y
ətrindən istifadə edilir.
Dövl
ət nəzarəti ümumi və xüsusi formada olur. Ümu-
mi n
əzarət tabeçilikdə olan obyektin bütün fəaliyyəini əhatə
edir. Xüsusi n
əzarət isə konkret məsələləri əhatə edir.
Dövl
ət nəzarəti daxili və xarici formada olur. Birinci
halda-
tabe olduğu orqan tərəfindən edilən nəzarət, ikinci
halda is
ə digər dövlət orqanları tərəfindən edilən nəzarət başa
düşülüməlidir.
Dövl
ət nəzarətinin aşağdakı növləri mövcuddur: a)
Dövl
ət hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçrilən
n
əzarət. Onun əsasında idarəçilik orqanlarının - Parlament və
Prezident qarşısında hesabatın verilməsi təşkil edir; b)
Ümumi s
əlahiyyətli idarəçilik orqanları tərəfindən həyata
keçril
ən nəzarət. Nazirlər Kabineti və İcraiyyə komitələri,
onlara tabe olan orqanların işlərini yoxlayır, hesablarını
dinl
əyir, qanuna uyğun olmayan aktları ləğv edir və s; c)
Xüsusi s
əlahiyyətli orqanlar tərəfindən həyata keçirilən
n
əzarət. Bura dövlət komitələri daxildir. Onlar bütün idarə-
çilik orqanlarının, onlara aid olan məsələlərin icrası üzərində
n
əzarəti həyata keçirirlər; ç) Sahəvi orqanlar tərəfindən həya-
ta keçril
ən nəzarət. Onlar sahə üzrə daxili nəzarəti yoxlama
v
ə təftiş formasında aparırlar, rəhbərliyi və gündəlik nəzarəti
h
əyata keçirirlər; d) Maliyyə və kredit orqanları tərəfindən
h
əyata keçirilən nəzarət. Bu nəzarəti Maliyyə Nazirliyi və
Milli Bank v
ə onların yerli orqanları tərəfindən həyata
63
keçrilir. Ştat intizamına riayət edilməsi üzərində nəzarəti
Maliyy
ə Nazirliyi; Dövlət kreditinin məqsədəuyğun xərclən-
m
əsi üzərində nəzarəti Milli Bank həyata keçirir və; e) İnzi-
bati n
əzarət.
2.İnzibati nəzarət
İnzibati nəzarət müfəttişliklər tərəfindən həyata keçri-
lir. Onlar qanunlarla v
ə digər normativ aktlarla müəyyən
edil
ən xüsusi qayda və tələblərə əməl edilməsinə nəzarət edir-
l
ər. Deməli, həmin orqanlar idarəçliyin bütün fəaliyyəti üzə-
rind
ə deyil, onun müəyyən fəaliyyəti üzərində nəzarət edir-
l
ər. Dövlət müfəttişlikləri məcburi göstərişlər vermək hüqu-
quna malikdirl
ər. Onlar hər hansi fəaliyyəti qadağan etməyə,
dayan
dırmağa, eləcə də inzibati təsir tədbirləri tətbiq etmək
s
əlahiyyətinə malikdirlər.
Bütün dövl
ət müfəttişlikləri xüsusi qaydalar müəyyən
edirl
ər və təlimatlar verirlər. Onların icrası bütün təşkilatlar
v
ə vətəndaşlar tərəfindən məcburidir.
Xüsusi dövl
ət müfəttişlikləri müvafiq nazirliklər nəz-
dind
ə təşkil edilir.
Polis orqanları da ictimai qaydaların qorunmasında
inzibati n
əzarəti həyata keçkrirlər.
3.İçtimai nəzarət
Dövl
ət işlərində vətəndaşların iştirakı formalarından
biri d
ə, idarəçilik aparatı üzərində kütləvi içtimai nəzarətdir.
İçtimai nəzarət - ictimai təşkilatlar, ictimai orqanlar və vətən-
daşlar tərəfindən həyata keçrilir. İctimai nəzarət öz məzmu-
nuna gör
ə idarəçlik orqanlarının hüquqicraedici fəaliyyəti ilə
əlaqədardır. Dövlət, ictimai nəzarətin inkişafına xüsusi diqqət
verir v
ə lazım gəldikdə, onun funksiya və səlahiyyətini hüqu-
64
qi nöqteyi-n
əzərdən möhkəmləndirir. Buna misal olaraq,
h
əmkarlar ittifaqı haqqında əsasnaməni və əmək mübahi-
s
ələrinin baxılması haqqında qanunvericiliyi göstərmək olar.
Dem
əli, ictimai nəzarətin həyata keçirilməsi məsələsi hüquq
normalarında nəzərdə tutulur. İctimai nəzarət idarəçilik
orqanlarının, idarələrin, müəssisələrin və vəzifəli şəxslərin
f
əaliyyətləri üzərində həyata keçrilir.
İctimai nəzarətin əsas metodları qanun pozğunluq-
larına qarşı xəbərdarlıqdan və qanunu pozanları tərbiyə
etm
əkdən ibarətdir. Bu məqsədlə kütləvi yoxlamalar, baxış-
lar, reydl
ər, tədqiqatlar, iclaslar, müzakirələr, konfranslar və,
h
ətta xüsusi araşdırmalar həyata keçrilə bilər. Çatışmamazlığı
aradan qaldırmaq üçün təkliflər, mülahizələr irəli sürülür və,
n
əhayət ictimai təsir tədbirlərei tətbiq edilir.
65
MÖVZU XII. QANUNÇULUĞUN TƏMİNİ
QAYDALARI
1.Ümumi anlayış
Qanunçuluğu təmin etmək – bu, o deməkdir ki, qanun-
suzluğa yol verməmək, qanunpozğunluğuna qarşı xəbardarlıq
etm
ək, onu doğuran səbəbləri aradan götürmək üçün tədbirlər
görm
ək, vətəndaşların və təşkilatların pozulmuş hüquqlarını
b
ərpa etmək, təqsirkarları cəzalandırmaq, dövlət idarəçiliyi
aparatın işçilərini - dövlət qanunlarına riayyət etmək yoluna
g
ətirməkdir və s.
Qanunçuluğun təmini sahədə dövlət idarəçiliyinin
f
əaliyyəti iki istiqamətdə həyata keçirilir:
1)
İdarəçilik aparatının bütün ranqları və işçiləri tərə-
find
ən dövlət intizamını mühafizə etmək üçün qanunçuluğa
ciddi
əməl edilməsi yolu ilə və;
2)İdarəçilik aparatının gündəlik fəaliyyətində vətən-
daşların hüquqlarını və qanuni mənafelərinin qorunmasını
t
əmin edilməsi yolu ilə.
Bu v
əzifələri yerinə yetirmək üçün hər bir idarəçilik
orqanı, hər bir vəzifəli şəxs, ictimai təşkilatlar və vətəndaşlar
qanunçuluğa əməl edilməsini izləməyə borcludurlar.
Dövl
ət qanunçuluğun təmin edilməsi məqsədi ilə
xüsusi orqanlar yaratmış ki, bunlar da Məhkəmə, Prokrorluq,
kass
asiya orqanlarından və digər hüquq mühafizə orqanların-
dan v
ə dövlət müfəttişliklərindən ibarətdir.
Qanunsuzluğun pozulması hallarının müəyyən edil-
m
əsi və onun aradan götürülməsi məqsədi ilə həmin orqan-
lara mü
əyyən səlahiyyətlər verilmişdir. Deməli, qanunçulu-
ğun təmininə dair fəaliyyət-dövləti xarakterli fəaliyyət oldu-
Dostları ilə paylaş: |