Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
62 
 
 
MÖVZU XI. DÖVLƏT İDARƏŞÇİLİYİNƏ NƏZARƏT 
 
 
 
1.Dövl
ət nəzarəti 
 
Dövl
ət nəzarəti idarəçliyin bütün sahələri üzrə həyata 
keçrilir. Bu n
əzarəti həyata keçirərkən hakimiyyət səlahiy-
y
ətrindən istifadə edilir. 
Dövl
ət nəzarəti ümumi və xüsusi formada olur. Ümu-
mi n
əzarət tabeçilikdə olan obyektin bütün fəaliyyəini əhatə 
edir. Xüsusi n
əzarət isə konkret məsələləri əhatə edir. 
Dövl
ət nəzarəti daxili və  xarici formada olur. Birinci 
halda-
tabe  olduğu  orqan  tərəfindən edilən nəzarət, ikinci 
halda is
ə digər dövlət orqanları tərəfindən edilən nəzarət başa 
düşülüməlidir. 
Dövl
ət nəzarətinin  aşağdakı  növləri mövcuddur: a) 
Dövl
ət hakimiyyəti  orqanları  tərəfindən həyata keçrilən 
n
əzarət. Onun əsasında idarəçilik orqanlarının - Parlament və 
Prezident  qarşısında  hesabatın  verilməsi təşkil  edir;  b) 
Ümumi s
əlahiyyətli idarəçilik  orqanları  tərəfindən həyata 
keçril
ən nəzarət. Nazirlər Kabineti və  İcraiyyə  komitələri, 
onlara  tabe  olan  orqanların  işlərini  yoxlayır,  hesablarını 
dinl
əyir,  qanuna  uyğun  olmayan  aktları  ləğv  edir  və  s; c) 
Xüsusi s
əlahiyyətli orqanlar tərəfindən həyata keçirilən 
n
əzarət. Bura dövlət komitələri daxildir. Onlar bütün idarə-
çilik orqanlarının, onlara aid olan məsələlərin icrası üzərində 
n
əzarəti həyata keçirirlər; ç) Sahəvi orqanlar tərəfindən həya-
ta keçril
ən  nəzarət. Onlar sahə  üzrə  daxili nəzarəti yoxlama 
v
ə təftiş formasında aparırlar, rəhbərliyi və gündəlik nəzarəti 
h
əyata keçirirlər; d) Maliyyə  və  kredit  orqanları  tərəfindən 
h
əyata keçirilən nəzarət. Bu nəzarəti Maliyyə  Nazirliyi və 
Milli Bank v
ə  onların  yerli  orqanları  tərəfindən həyata 

---

 
63 
keçrilir.  Ştat  intizamına  riayət edilməsi üzərində  nəzarəti 
Maliyy
ə Nazirliyi; Dövlət kreditinin məqsədəuyğun xərclən-
m
əsi üzərində nəzarəti Milli Bank həyata keçirir və; e) İnzi-
bati n
əzarət. 
 
2.İnzibati nəzarət 
 
İnzibati nəzarət müfəttişliklər tərəfindən həyata keçri-
lir. Onlar qanunlarla v
ə  digər normativ aktlarla müəyyən 
edil
ən xüsusi qayda və tələblərə əməl edilməsinə nəzarət edir-
l
ər. Deməli, həmin orqanlar idarəçliyin bütün fəaliyyəti üzə-
rind
ə deyil, onun  müəyyən fəaliyyəti üzərində nəzarət edir-
l
ər. Dövlət müfəttişlikləri məcburi göstərişlər vermək hüqu-
quna malikdirl
ər. Onlar hər hansi fəaliyyəti qadağan etməyə, 
dayan
dırmağa,  eləcə  də  inzibati təsir tədbirləri tətbiq etmək 
s
əlahiyyətinə malikdirlər. 
Bütün dövl
ət müfəttişlikləri xüsusi qaydalar müəyyən 
edirl
ər və  təlimatlar verirlər.  Onların  icrası  bütün  təşkilatlar 
v
ə vətəndaşlar tərəfindən məcburidir. 
Xüsusi dövl
ət müfəttişlikləri müvafiq nazirliklər nəz-
dind
ə təşkil edilir. 
Polis  orqanları  da  ictimai  qaydaların  qorunmasında 
inzibati n
əzarəti həyata keçkrirlər. 
 
3.İçtimai nəzarət 
 
Dövl
ət  işlərində  vətəndaşların  iştirakı  formalarından 
biri d
ə, idarəçilik aparatı üzərində kütləvi içtimai nəzarətdir. 
İçtimai nəzarət - ictimai təşkilatlar, ictimai orqanlar və vətən-
daşlar tərəfindən həyata  keçrilir.  İctimai  nəzarət öz məzmu-
nuna gör
ə idarəçlik orqanlarının hüquqicraedici fəaliyyəti ilə 
əlaqədardır. Dövlət, ictimai nəzarətin inkişafına xüsusi diqqət 
verir v
ə lazım gəldikdə, onun funksiya və səlahiyyətini hüqu-

---

 
64 
qi nöqteyi-n
əzərdən möhkəmləndirir. Buna misal olaraq, 
h
əmkarlar  ittifaqı  haqqında  əsasnaməni və  əmək mübahi-
s
ələrinin baxılması haqqında qanunvericiliyi göstərmək olar. 
Dem
əli, ictimai nəzarətin həyata keçirilməsi məsələsi hüquq 
normalarında  nəzərdə  tutulur.  İctimai  nəzarət idarəçilik 
orqanlarının,  idarələrin, müəssisələrin və  vəzifəli  şəxslərin 
f
əaliyyətləri üzərində həyata keçrilir. 
İctimai  nəzarətin  əsas  metodları  qanun  pozğunluq-
larına  qarşı  xəbərdarlıqdan  və  qanunu  pozanları  tərbiyə 
etm
əkdən ibarətdir. Bu məqsədlə  kütləvi  yoxlamalar,  baxış-
lar, reydl
ər, tədqiqatlar, iclaslar, müzakirələr, konfranslar və, 
h
ətta xüsusi araşdırmalar həyata keçrilə bilər. Çatışmamazlığı 
aradan qaldırmaq üçün təkliflər, mülahizələr irəli sürülür və, 
n
əhayət ictimai təsir tədbirlərei tətbiq edilir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
65 
 
 
MÖVZU XII. QANUNÇULUĞUN TƏMİNİ 
QAYDALARI 
 
1.Ümumi anlayış 
 
Qanunçuluğu təmin etmək – bu, o deməkdir ki, qanun-
suzluğa yol verməmək, qanunpozğunluğuna qarşı xəbardarlıq 
etm
ək, onu doğuran səbəbləri aradan götürmək üçün tədbirlər 
görm
ək, vətəndaşların  və  təşkilatların  pozulmuş  hüquqlarını 
b
ərpa etmək, təqsirkarları  cəzalandırmaq,  dövlət  idarəçiliyi 
aparatın işçilərini - dövlət qanunlarına riayyət etmək yoluna 
g
ətirməkdir və s. 
Qanunçuluğun  təmini sahədə  dövlət idarəçiliyinin 
f
əaliyyəti iki istiqamətdə həyata keçirilir: 
1)
İdarəçilik  aparatının  bütün  ranqları  və  işçiləri tərə-
find
ən dövlət  intizamını  mühafizə  etmək  üçün  qanunçuluğa 
ciddi 
əməl edilməsi yolu ilə və; 
2)İdarəçilik  aparatının  gündəlik fəaliyyətində  vətən-
daşların  hüquqlarını  və  qanuni mənafelərinin  qorunmasını 
t
əmin edilməsi yolu ilə. 
Bu v
əzifələri yerinə  yetirmək üçün hər bir idarəçilik 
orqanı, hər bir vəzifəli şəxs, ictimai təşkilatlar və vətəndaşlar 
qanunçuluğa əməl edilməsini izləməyə borcludurlar. 
Dövl
ət qanunçuluğun  təmin edilməsi məqsədi ilə 
xüsusi orqanlar yaratmış ki, bunlar da Məhkəmə, Prokrorluq, 
kass
asiya orqanlarından və digər hüquq mühafizə orqanların-
dan v
ə dövlət müfəttişliklərindən ibarətdir. 
Qanunsuzluğun  pozulması  hallarının  müəyyən edil-
m
əsi və  onun  aradan götürülməsi məqsədi ilə  həmin orqan-
lara  mü
əyyən səlahiyyətlər  verilmişdir.  Deməli, qanunçulu-
ğun təmininə dair fəaliyyət-dövləti xarakterli fəaliyyət oldu-

---