Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
88 
muxtariyy
ət. 
AVTORİTARİZM  (latın.  au(c)toritas  -  tam hakimiyyət, 
t
əsir, nüfuz) – 1. dеmokratik institutların məhdudlaşdırılması, 
c
əmiyyətin  asılı  vəziyyətə  salınması,  insan  hüquqları  və 
azadlıqlarının boğulması məqsədlərilə, orduya və cəza orqan-
larına arхalanan, bütün hakimiyyəti bir şəхs (və ya bir qrup 
şəхslər) tərəfindən  özbaşına  mənimsənilməsilə  səciyyələnən 
dövl
ət-hüquqi  rеjimdir.  Lakin,  avtoritar  rеjimli  dövlətlərdə 
dеmokratik  görüntülər özünə  yеr  tapa  bilər. Misal: müstəqil 
siyasi  partiyaların,  müstəqil kütləvi informasiya vasitələrin 
(KİV)  və  s.  mövcudluğu.  2.  Seçkilərin  saxtalaşdırılması, 
müxalif
ətə  qarşı  ciddi  təzyiqlər göstərilməsi,  korrupsiyanın 
tüğyan  etməsi, dövlət  aparatının  ciddi  iyerarxiyası  və 
bürokratikl
əşməsi A. rejimli dövlətlər üçün səciyyəvidir. A. 
rejiml
ərinin ümumi təməli olsa da, lakin ümumi standartı 
yoxdur, y
əni A. rejimləri  “yumşaq”  təsirdən  –  “sərt” təsirə 
q
ədər  geniş  amplitudaya  malikdir,  bəzi A. rejimlərində 
mü
əyyən siyasi-hüquqi imkanlar vətəndaşlar  üçün  yaradıla 
bil
ər, digərlərində  isə  bunlar (imkanlar) “yox” dərəcəsində 
m
əhdudlaşdırıla bilər. 
AYRI-
SEÇKİLİK – bax diskriminasiya.  
AZAD  İQTİSADİ  ZONA  (ingilis  free economic  area)  – 
azad ticar
ət zonası, harada ki, həm yerli həm də xarici kom-
mersiya  qurumları  üçün  xüsusi  imtiyazlı  şərait mövcuddur. 
Burada  “imtiyazlı  şərait” deyəndə  ya vergi və  rüsumlardan 
kommersiya t
əşkilatlarının tam azad olunması və ya olduqca 
cüzi (1%-
ə  qədər) vergilərin və  rüsumların  mövcud  olması 
başa  düşülür.  A.İ.Z.-lar dövlətə  sərmayələrin cəlb edilməsi, 
yerli 
əhalinin  rifahının  artırılması,  iqtisadi-ticarət dövriy-
y
əsinin artırılması məqsədilə təsis edilir. Bax həmçinin porto-
franko. 
AZAD MANDAT  –  hakimiyy
ətin  seçkili  orqanına  seçilmış 
Deputatın, seçicilərin tapşırığı ilə bağlı olmadığını və onların 

---

 
89 
qarşısında heç bir məsuliyyət daşımadığını bildirən qayda. Bu 
qaydada Deput
atın  vaxtından  qabaq  geri  çağrılması  da 
yoxdur.  Hazırda  A.M.  prinsipi  demək olar ki, bütün dem-
okratik dövl
ətlərdə rədd edilib. 
AZLIĞIN  HÖKUMƏTİ  –  parlamentar dövlətlərdə  parla-
mentd
ə  çoxluğa  malik  olmayan  partiyalar  (koalisiyası)  tərə-
find
ən digər partiyaların  (yaxud daha  nüfuzlu  partiya(lar)ın) 
bu Hökum
əti Parlamentdə (müəyyən şəraitdə) səsvermə yolu 
il
ə  dəstəkləməyə  vəd etdikləri  halda  formalaşdırılmış  Höku-
m
ət.  
 
B 
 
BALLOTİROVKA  (italyan  ballottare-kürə  vasitəsilə  seç-
m
ək,  ballotta-kürə)  –  seçkilərdə  öz namizədliyini irəli sür-
m
ək; səsvermə, seçkilər vasitəsilə müəyyən seçkili orqana və 
ya komissiyaya seçm
ə,  formalaşdırma  məsələsini həll etmə. 
Antik dövürd
ə,  Avropanın  ilkin  demokratik  dövlətlərində 
gizli s
əsvermə  vasitəsi  kimi,  ağ  və  qara kürələrin urnaya 
(seçki qutusuna) salınma forması tətbiq edilirdi. Elə buradan 
“B.” termini ir
əli gəlir. 
BANK  (italyan  banco-kürsü, oturacaq, d
əyişmə  dukanı)  – 
v
ətəndaşlara və digər (misal: hüquqi) şəxslərə maliyyə-kredit 
xidm
ətlərini göstərən  iqtisadiyyatın  mühüm  instutu. B.-ların 
f
əaliyyəti: pul vasitələrinin toplanması, qorunması və artırıl-
ması,  kreditlərin və  ssudaların  (borcların)  verilməsi, pul 
hesablaşmaların və valyuta mübadiləsinin aparılması, pul və 
qiym
ətli kağızların emissiyası, əmanətçilərə faizlərin ödənil-
m
əsi, depozit xidmətlərinin göstərilməsi və s. üzərində quru-
lur. H
əmin xidmətlərin göstərilməsi nəticəsində  “B.” gəliri 
formalaşır. İlk öncə müəssisələr arasında sadə vasitəçi xidmə-
ti göst
ərməklə təşəkkül tapan B.-lar sonralar iqtisadiyyata və 
siyas
ətə  mühüm təsir göstərən vasitələrə  çevrildilər. Hüquqi 

---

 
90 
status baxımından: dövlət; beynəlxalq və kommersiya (özəl) 
B.-lar növl
əri mövcuddur. 
BAŞ  KATİB  –  yüksək inzibati vəzifə: 1. ictimai-siyasi qu-
rumlarda mü
əyyən fəaliyyət dairəsində yüksək səlahiyyətlərə 
malik olan ya seçil
ən və  ya təyin  olan  şəxs;  2.  birpartiyalı 
sistemli dövl
ətlərdə partiyanın ali qurumu tərəfindən seçilən 
(t
əyin olan) həm  partiyanın  həm də  dövlətin  başçısı;  3.  bir 
sıra  beynəlxalq təşkilatların  (BMT,  Avropa  Şurası,  NATO) 
icra funksiyalarını yerinə yetirən, seçilməsinin (təyin olunma-
sını) mürəkkəb prosedur qaydaları olan məsul vəzifə. 
BAŞ  TUTMAYAN  SEÇKİLƏR  (VƏ  YA  REFEREN-
DUM)  –  mü
əyyən səbəblərdən (seçkilərdə  (və  ya referen-
dumda) seçicil
ərin fəallığının  aşağı  olması,  səslərin düzgün 
hesabl
anmamasının  sonradan  aşkar  olunması,  seçki  (səsver-
m
ə) prosesinin normal axarının pozulması, eyni seçki dairə-
sind
ə, namizədlərin eyni sayda səs toplaması, törədilən qanun 
pozuntuları  nəticəsində  seçicilərin iradəsinin müəyyənləş-
dirilm
əsinə  imkan verilmədikdə, seçki dairəsində  səsvermə 
zamanı səsvermənin nəticələri etibarsız sayılmış seçki məntə-
q
ələrinin  sayı  həmin seçki dairəsində  olan seçki məntəqə-
l
ərinin ümumi sayının müəyyən 2/5 hissəsindən çoxunu təşkil 
etdikd
ə, Məhkəmə qərarı əsasında) seçkilərin (və ya referen-
dumun) 
əsl nəticələrinin müəyyənləşdirilməməsi; müəyyən 
olunmaması, seçkilərin (və ya referendumların) yekunlarının 
t
əsdiq  olunmaması.  Belə  halda, Mərkəzi  Seçki  Komissiyası 
(MSK) mü
əyyən qaydada təkrar seçkilər keçirir. 
BAYRAQ  –  üz
ərində  dövlət, təşkilat  (ictimai  birlik,  siyasi 
partiya, kommersiya v
ə ya beynəlxalq təşkilatı), yaxud hərbi 
hiss
ə, birləşmə və gəminin fərqlənmə nişanı olan yazı, rəmz, 
b
əzək nəqş  edilən  ağac  və  ya dəstəyə  bağlanılan,  bərkidilən 
bir v
ə  ya bir neçə  rəngli  qumaş  parça;  Dövlət  Bayrağı  – 
dövl
ətin rəsmi fərqləndirici nişanı (simvolu) dövlət suverən-
liyinin r
əmzi. Təsviri qanunla (bir qayda olaraq Konstitusiya 

---