Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
79 
(qiym
ətli kağız) sahibi divident (gəlir) götürməklə yanaşı öz 
aksiya  payının  həcminə  uyğun  olaraq  A.B.-i idarəetmək 
hüququna malikdir. 
AKT  –  (la
tın  actus-hərəkət,  actum-sənəd)  -  1) hərəkət; 2) 
mü
əyyən hüquqi nəticələrə səbəb olan, hüququn səlahiyyətli 
subyekti t
ərəfindən qəbul edilən, rəsmi yazılı sənəd. 
AKTİV SEÇKİ HÜQUQU (latın activus-fəal) vətəndaşların 
seçki hüququ: dövl
ətin seçkili Ali hakimiyyət orqanlarına və 
B
ələdiyyələrə  namizəd(lər)i seçmək və  geri  çağırmaq  hüqu-
qu, habel
ə referendumda səsvermək hüququ. A.S.H. müəyyən 
şərtlərə  cavab verən  (misal:  18  yaş  həddinə  çatan,  anlaqlı 
olan) dövl
ət vətəndaşlarına şamil edilir. A.S.H. Konstitusiya 
il
ə verilir və o, nə alına (satın alına, müsadirə oluna), nə də 
d
əyişdirilə, hədiyyə  şəklində  pay verilə  bilməz. A.S.H.-nun 
pozulması - müəyyən hüquqi məsuliyyətə səbəb ola bilər. 
AKTİVİST (siyasi) – siyasi fəal, yəni yüksək bilik və qabi-
liyy
ətə malik olan, siyasi proseslərdə yüksək fəallıq göstərən, 
bir qayda olaraq oratorluq qabiliyy
ətinə malik olan və insan-
ları  öz  ardınca  apara  bilən, müdafiə  etdiyi siyasi konsep-
siyanın, ideyanın daşıyıcısı. 
AQRAR MƏSƏLƏ (latın agrarius-torpaq; ager-sahə) - kənd 
t
əsərrüfatının inkişafı yolları haqqında, aqrar quruluşu, aqrar 
islahatları,  aqrar  münasibətləri (torpaq mülkiyyət  forması, 
torpaq sahibliyi v
ə  torpaqdan istifadə)  haqqında  və  (əgər 
vardırsa) aqrar böhranlar haqqında məsələ. 
ALARMİST (fransız alarmiste, alarme-həyəcan sözündən) – 
panikaya  meylli  şəxs;  xırda  məsələdən böyük təşvişə  düşən 
şəxs; və bunların əsasında yoxlanmamış, təsdiqlənməmiş (bə-
zi hallarda is
ə yalan) şaiyələri yayan şəxs; vəlvələ, çaxnaşma 
salan şəxs. 
ALİ BAŞ KOMANDAN (fransız command; latın commando 
- 
tapşırıram, əmr edirəm) - bir qayda olaraq dövlət başçılarına 
m
ənsub olan (Konstitusiyada təsbit edilən), müharibə zamanı, 

---

 
80 
b
əzən isə  həm də  dinc (müharibəsiz)  şəraitdə  də  ən yüksək 
h
ərbi vəzifə. A.B.K. vəzifəsi ilk dəfə  Rusiya  imperiyasında 
1914-cü ild
ə təsis edilmişdir. 
ALİ (DÖVLƏT) HAKİMİYYƏTİ ORQANLARI - dövlət 
funksiyalarını  və  məsələlərini öz səlahiyyətləri çərçivəsində 
h
əyata keçirmək məqsədi ilə, qanuni (Konstitusiya ilə) 
b
ərkidilmiş,  dövlət-hakim səlahiyyətləri ilə  təchiz  edilmiş, 
dövl
ət məmurlarından ibarət olan (bəziləri bir şəxs tərəfindən, 
dig
ərləri  kollegial  şəkildə  idarə  olunan), təşkilati  və  təsər-
rüfatı  baxımından  təmin  edilmiş,  dövlətin  bütün  orqanları 
sistemin
ə  və  vətəndaşlara  başçılıq  edən dövlətin Ali idarə-
etm
ə  orqanları.  A.(D).H.O. hakimiyyət səlahiyyətləri tətbiq 
olunark
ən,  onlara  qarşı  hər  hansı  bir  təzyiq göstərilməsi, 
maneçilik tör
ədilməsi yol verilməzdir, onlar tərəfindən qəbul 
edil
ən  aktların  (Qanunlar,  Fərmanlar, qərarlar və  s.)  icrası 
aşağı  dövlət və  qeyri-dövlət strukturları  və  vətəndaşlar 
(insanlar) üçün m
əcburidir,  əks halda, həmin  aktların  icra 
edilm
əməsi müəyyən hüquqi məsuliyyətə səbəb ola bilər.  
Dövl
ətlərin quruluşundan asılı olaraq A.(D). H.O. for-
malaşması qaydası, tərkibi, səlahiyyət və funksiyaları müxtə-
lif ola bil
ər. Azərbaycan  Respublikasında  A.(D).H.O.  struk-
turuna Qanunvericilik, İcra və Məhkəmə hakimiyyəti orqan-
ları daxildirlər. 
ALİ  MƏHKƏMƏ  –  öz səlahiyyətləri çərçivəsində  dövlət 
(respublika) m
əhkəmələrinin məhkəmə  fəaliyyətinə  nəzarət 
ed
ən, ümumi və ixtisaslaşdırılmış məhkəmələrin icraatına aid 
edil
ən mülki, cinayət və digər işlər üzrə kassasiya qaydasında 
v
ə  nəzarət  qaydasında  və  yeni  açılmış  hallar  üzrə  ədalət 
mühakim
əsini həyata keçirən, məhkəmə praktikasını öyrənən 
v
ə  ümumiləşdirən, məhkəmə  statistikasını  təhlil edən, məh-
k
əmə işlərinə baxıldıqda meydana çıxan məsələlərlə əlaqədar 
dövl
ət (respublika) qanunvericiliyin tətbiqi barəsində məhkə-
m
ələrə  rəhbər izahatlar verən və  onların  (izahatların)  dövlət 

---

 
81 
(respublika) m
əhkəmələri tərəfindən yerinə  yetirilməsinə 
n
əzarət edən və digər səlahiyyətlərini həyata keçirən müstəqil 
Ali M
əhkəmə orqanıdır; Konstitusiya subyektidir. A.M. for-
malaşmasının  (təyin edilib seçilməsinin) mürəkkəb Kon-
stitusiya  hüquqi  qaydası  vardır.  A.M,  aşağıdakı  tərkibdə 
f
əaliyyət göstərir:  Mülki  işlər üzrə  Məhkəmə  kollegiyası, 
Cinay
ət  işləri üzrə  Məhkəmə  kollegiyası,  onun  Rəyasət 
Heyy
əti-Plenumu. 
ALKOQOLİZM (ərəb-uyuşdurucu maye) - (alkoqol düşkün-
lüyü)  -  c
əmiyyətin bəzi üzvləri  arasında  yayılmış,  spirtli 
içkil
əri müntəzəm surətdə içmək nəticəsində baş verən və içki 
h
ərisliyi ilə xarakterizə olunan xəstəlik və bundan irəli gələn 
neqativ hallar. A. inzibati v
ə  maddi məsuliyyət ilə  cəzalan-
dırılır. 
ALOGİZM  (yunan  a-inkar və  logos-zəka, təlim, söz) – 
yürüdül
ən siyasətin və  siyasi cərəyanın  heç bir məntiqə 
uyğun olmaması, bəşəriyyət tərəfindən qəbul edilmiş ümumi 
normalara zidd getm
əsi, intuisiyanın, etiqadın, vəhyin mənti-
q
ə qarşı qoyulması. Buna nümunə olaraq kommunizmi, faşız-
mi, ifrat mill
ətçiliyi göstərmək olar. Belə  siyasət bir qayda 
olaraq süquta m
əhkumdur. A. qatı forması antilogizmdir. 
ALTERNATİV (fransız alternatıve; latın alter-ikisindən biri 
sözünd
ən)  -  müəyyən siyasi situasiyalarda (misal üçün: 
seçkil
ərdə; referendumda) siyasi subyektin iki və ya daha çox 
(misal üçün: namiz
ədlərdən  və  ya siyasi konsepsiyalardan) 
mümkünatdan birinin seçm
əli olduğu variant. 
AMNİSTİYA  -  (yunan  amnētia-bağışlamaq,  unutmaq)  -  ci-
nay
ət törətmiş şəxsləri tam və ya qismən cinayət cəzasından 
azad etm
ək, cinayət cəzasını  yüngülləşdirmək məqsədlərinə 
xidm
ət edən, səlahiyyətli hakimiyyət  orqanı  (Qanunvericilik 
orqanı)  tərəfindən qəbul edilən,  Ali  humanist  akt.  İki  kate-
qoriya A.-lar mövcuddur: C M bu v
ə ya digər maddəsilə məh-
kum  olunmuş  bütün  şəxslərə  şamil  edilən  -  “ümumi amnis-

---