Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
69 
r
ə ki, intizam cəzası yalnız tabeçilik üzrə tətbiq edilir. 
 
2.İnzibati hüquq pozuntusu (xəta) 
 
Hüquq pozuntusu - bu, hüquq 
еlmində, şəхsin dövlətə, 
c
əmiyyətə  və  digər  şəхslərə  qarşı  təqsirkar, qanunazidd 
f
əaliyyəti ilə (fəaliyyətsizliyi ilə) zərər yеtirmək kimi müəy-
y
ən  еdilir. Hüquq pozuntusu ictimai təhlükəliyi ilə  səciy-
y
ələnir. 
F
əaliyyətsizlik ilə törədilmiş hüquq pozuntusu:”etməli 
idi, lakin etm
ədi” prinsipi üzərində qurulur. Misal: sağlam və 
t
əhlükəsiz  əməyin mühafizəsi  şəraitinin təmin edilməməsi; 
seçkil
ərdə  iştirak  etmək üçün məzuniyyətin verilməməsi; 
kollektiv nüqavil
ənin yerinə  yetirilməməsi; borcunu qaytar-
malı idi, lakin qaytarmadı və s. 
Hüquq pozuntusu il
ə vurulan zərərin aşağıdakı növləri 
еlmə  bəllidir: maddi və  mənəvi; fiziki və  əqli; ölçülən və 
ölçülm
əz; bərpa olunan və bərpa olunmaz; əhəmiyyətli və az 
əhəmiyyətli növləri. 
İnzibati xəta qanunda nəzərdə tutulan ictimai-təhlükəli 
əməldir. 
O, ümum-m
əcburi  normaların  pozulması  nəticəsində 
yaranır.  İnzibati  xəta xidmətçinin xidməti vəzifələri ilə 
əlaqədar deyildir. İnzibati xətanın əlamətləri və xüsusiyyətləri 
x
ətanın  tərkibini təşkil  edən elementlərin təhlili  əsasında 
mü
əyyən edilir. Xətanın  tərkibi subyekt, obyekt, subyektiv 
t
ərəf və  obyektiv tərəfdən ibarətdir.  İnzibatixətanı  cinayyət-
d
ən fərqləndirici  əlamət  yalnız  əməlin ictimai təhlükəliyin 
d
ərəcəsindən ibarətdir. Bununla bərabər, hər iki (inzibati xəta 
v
ə  cinayyət)  hüquq  pozğunluqlarının  obyekti, subyekti və 
subyektiv t
ərəfləri eynidir. 
X
əta - özünün minimal dərəcəli ictimai təhlükəliyi ilə 
(z
ərəri ilə) fərqlənir (cinayət ilə müqayisədə). Xətalar ictimai 

---

 
70 
h
əyatın  müxtəlif sahələrində  törədilir, müxtəlif təcavüz ob-
yektl
ərinə və hüquqi nəticələrə malikdirlər. O, mülki, inzibati 
v
ə intizam hüquq pozuntularına təsnif еdilir. Eyni zamanda, 
hüquq  elmi,  prosesual  hüquq  pozuntularını  da  fərqləndirir. 
Misal: M
əhkəməyə təhkim edilən şəxsin Məhkəməyə gəlmə-
m
əsi; Məhkəməyə qarşı hörmətsizlik və s. 
Cinay
ətə  görə  cəzalar,  yalnız  Məhkəmələr tərəfindən 
t
ətbiq edilə  bilər, lakin xətalara görə  cəzaları  həm Məhkə-
m
ələr, həm də qanunvericilik aktları ilə məxsusi şərtləndirən 
hallarda, dig
ər vətəndaşlar da tətbiq edə bilərlər. 
Şübhəsiz hər bir konkret hadisədə  ictimai təhlükə-
liyinin d
ərəcəsi bir sıra əlamətlərə görə (xətanın vurduğu zi-
yana gör
ə, təkrar olmasına və şəxsiyyətə görə) dəqiq müəy-
y
ən edilməlidir, çünki bu əlamətlərdən  aslı  olaraq,  şəxsə  nə 
kimi m
əcburi dövlət tədbirləri tətbiq etmək  lazım  gəldiyi 
müyy
ənləşdirilir. 
 
3.İnzibati hüquq pozuntusunun tərkibi 
 
İnzibati  hüquq  pozuntusunun  tərkibi  -  bu, hər bir hü-
quq pozuntusunu 
əks etdirən, onun ən ümumi, tipik və əhə-
miyy
ətli əlamətlər sistemidir, yəni bütün hüquq pozuntularına 
şamil  еdilən, hüququ pozan  şəxsi hüquqi məsuliyyətə  cəlb 
etm
ək üçün səbəb olan, hüquq pozuntusunun əlamətlər sis-
t
еmidir, harada ki, hеç olmasa birinin yoхluğuna  görə,  şəхs 
m
əsuliyyətə cəlb oluna bilməz. 
H
ər bir hüquq pozuntusunun mütləq еlеmеntləri aşağı-
dakılardır:  hüquq  pozuntusunun obyekti; hüquq pozuntu-
sunun obyektiv t
ərəfi; hüquq pozuntusunun subyekti; və hü-
quq pozuntusunun subyektiv t
ərəfi. 
İnzibati  hüquq  pozuntusunun  obyеkti  -  bu, qanun 
t
ərəfindən nizamlanan və qorunan  pozulmuş ictimai münasi-
b
ətlərdir; 

---

 
71 
İnzibati  hüquq  pozuntusunun obyеktiv tərəfi  -  bu, 
hüquq pozuntusuna s
əbəb olan fəaliyyətdir (qanuna zidd hə-
r
əkət   və ya hərəkətsizlikdir); 
İnzibati  hüquq  pozuntusunun  subyеkti  -  bu, hüquq 
pozuntusunu tör
ətmiş  tərəfdir (qanunun müəyyən  еtdiyi  yaş 
h
əddinə çatmış və əqli sağlam şəхs, və ya hüquqi şəxs); 
İnzibati hüquq pozuntusunun subyеktiv tərəfi – bu, in-
sanın  törətdiyi hüquq pozuntusuna intеllеktual (zehni) mü-
nasib
ətidir, təqsir və ya еhtiyatsızlıq formasında ifadə olunur. 
 
4.İnzibati hüquq pozuntusuna görə məhsuliyyət (cəza) 
 
C
əza – xəta törətməkdə təqsirli olan (yəni (qanunla qo-
runan) ictimai münasib
ətlərə təcavüz edən) şəхs(lər)ə  cavab 
olaraq, dövl
ət adından Məhkəmənin qərarı ilə, sosial ədaləti 
b
ərqərar  еtmək, təqsirkarı  islah  еtmək,  potеnsial  olan  yеni 
x
ətaları  хəbərdar  еtmək və  digər məqsədlər ilə, qanunla 
n
əzərdə tutulan məhrumiyyətləri tətbiq еtməklə, təqsirli şəxsə 
arzuolunmaz, neqativ t
əsir göstərən  ictimai  maraqları  ifadə 
еdən, dövlət məcburiyyət tədbirləridir. 
C
əza - еyni zamanda, həm məhkumları, həm də digər 
şəхsləri qanunlara dürüst əməl  еtdirmək,  ümumi  davranış 
qaydalarına  hörmət  еtmək ruhunda tərbiyələndirmək,  əməyə 
vicdanla  yanaşmaq,  vətəndaşlıq  borcunu  yеrinə  yеtirmək, 
birg
əyaşayış  qaydalarına  əməl  еtmək və  digər ali, humanist 
m
əqsədləri güdür. 
Xüsusil
ə  vurğulamaq  lazımdır  ki,  cəza, xəta törətmiş 
şəxsə fiziki iztirab vermək və ya onu məhv etmək, və yaxud 
onun şəxsiyyətini alçaltmaq kimi mənfur məqsədləri daşımır. 
Yuxarıda  göstərilənləri nəzərə  alaraq, bu nəticəyə 
g
əlmək olar ki,  cəzanın ali məqsədi, haqqın-ədalətin təntənə 
çalma
sına  xidmət etməkdir.  Əks halda, tətbiq edilən məsu-
liyy
ət sanksiyası, öz effektivliyini itirir.         

---