Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
72 
Hüquqi m
əsuliyyət münasibətləri  iştirakşılarına  (sub-
yektl
ərinə) gəldikdə, burada hüququ pozan fiziki və  hüquqi 
şəxsləri və hüququ qorumağa iqtidar olan dövlət orqanlarını 
göst
ərmək olar. Lakin, bəzi hallarda məsuliyyət tədbirlərini 
t
ətbiq etmək səlahiyyətlərini qeyri-dövlət  orqanlarına  və, 
h
ətta fərdi şəxslərə həvalə edilməsi, qanunvericilik yol verir, 
bel
ə halları qanunvericilik məxsusi olaraq şərtləndirir. 
 
5.İnzibati xətalara görə cəza  növləri 
 
İnzibati cəza inzibati xəta etmiş şəxsə tətbiq edilir. O, 
eyni zamanda t
ərbiyəvi  xarakter  daşıyır.  İnzibati  cəzanın 
qanunlarla, el
əcə də Respublikanın Ali  hakimiyyət və idarə-
çil
ik orqanlarının aktları ilə müəyyən edilir. İnzibati cəza təd-
birl
əri başlıca olaraq aşağıdakılardan ibarətdir: 
1)X
əbərdarlıq  -  inzibati cəzanın  bu  növü  yüngül  ol-
maqla m
ənəvi xarakter daşıyır. Xəbərdarlıq səlahiyyətli orqan 
t
ərəfindən yazılı formada həyata keçrilir; 
2)İnzibati cərmə - inzibati cəzanın bu növü maddi xa-
rakter daşıyır (pulnan ödənilir). Qanunvericilik inzibati cəri-
m
ənin müəyyən edilməsi və  tətbiqi  qaydasına  tənzim edir. 
C
ərimə  tətbiq etməyə  səlahiyyəti  olan  orqanların  və  onların 
v
əzifəli şəxslərin dairəsini və onların hansı hallarda və hansı 
miqdarda c
ərimə tətbiq edə bilmələri qanunvercilik tərəfindən 
mü
əyyən edilmişdir; 
3)İslah  əmək  işi  -  bu növ cəza  ictimai  qaydaları  mü-
hafiz
ə  edən  polis  işçilərinin tələblərinə  kobud surətdə  əməl 
etm
əyənlərə  və  xırda  xulqanlıq  edənlərə  qarşı  Məhkəmələr 
t
ərə-findən tətbiq  edilir.  Şəxs cəzanı  öz  iş  yerində  və  ya 
yaşadığı dairədə çəkir. Cəzanı çəkməkdən boyun qaçırdıqda 
x
ətakar Məhkəmə qərarı ilə həbs edilir; 
4)İnzibati həbs - bu növ inzibati cəza azadlıqdan məh-
rum edilm
əklə əlaqədar-Məhkəmələr tərəfindən tətbiq edilir. 

---

 
73 
İnzibati  həbs 15 sutkaya qədər tətbiq edilir. Həbsə  məhkum 
edil
ən xətakar ya ibtidai həbs evində və ya türmədə saxlanılır. 
Bununla bel
ə, o, məhkum hesab edilir; 
5)Müsadir
ə - inzibati cəzanın bu növü əmlak xarakteri 
daşıyır.  İnzibati  müsadirədə  xətakarın  əmlakı  əvəsiz olaraq 
dövl
ətin tərəfinə  müsadirə  edilir.  İnzibati  müsadirə  əsas və 
əlavə cəza kimi tətbiq edilə bilər; 
6)Bir  sıra  xüsusi  hüquqlardan  məhrum etmə.  Misal: 
n
əqliyyat idarə etmək hüququndan, ov etmək hüququndan və 
sair hüquqlardan mü
əyyən müddətə məhrum etmə. 
İnzibati  xətalara  qarşı  mübariz  metodu  təkcə  inzibati 
c
əzadan ibarət deyil, həm də  ictimai təsir tədbirlərindən 
ibar
ətdir. 
 
6.İnzibati xətaya görə məsuliyyəti yüngülləşdirən və 
ağırlaşdıran hallar 
 
M
əhkəmə doğru və dürüst qərar qəbul еtməkdən ötrü, 
n
əinki törədilmiş  xətanın  ictimai  təhlükəliyini, təqsirkarın 
şəхsiyyətini nəzərə  alır,  еyni  zamanda,  məsuliyyəti yüngül-
l
əşdirən və ağırlaşdıran halları da nəzərə almalıdır. 
Tör
ədilmiş xətada yüngülləşdirici və ağırlaşdırıcı hal-
lar, cinay
ətkarın  törətdiyi xətaya münasibətini göstərir,  еyni 
za
manda, şəхsi kеyfiyyətləri üzə çıхarır. 
Bütün  hallarının  üzə  çıxarılmasının  məqsədi, onun 
düzgün qiym
ətləndirilməsi ilə  cəzalandırılmasıdır. Məsuliy-
y
əti yüngülləşdirən və  ağırlaşdıran  halları  üzə  çıxarmadan, 
onları  düzgün  qiymətləndirmədən,  çıxarılmış  Məhkəmə  qə-
rarları, ədalətli ola bilməz!  
M
əsuliyyəti (cəzanı)  yüngülləşdirən  hallar  aşağıda-
kılardır:  
1.inzibati x
əta törətmiş şəxsin səmimi peşmançılığı; 
2.inzibati x
ətanın  yetkinlik  yaşına  çatmayanlar  tərə-

---

 
74 
find
ən törədilməsi; 
3.inzibati x
ətanın hamilə qadın və ya himayəsində az-
yaşlı uşağı olan qadın tərəfindən törədilməsi və s. 
 
M
əsuliyyəti (cəzanı)  ağırlaşdıran  hallar  aşağıdakı-
lardır: 
1.inzibati x
ətaya görə inzibati tənbeh almış şəxsin eyni 
x
ətanı il ərzində təkrar törətməsi; 
2.yetkinlik yaşına çatmayanların inzibati xəta törətmə-
y
ə cəlb edilməsi; 
3.inzibati x
ətanın bir qurup şəxs tərəfindən törədilməsi 
v
ə s. 
 
7.Hüquqi m
əsuliyyəti  istisna еdən hallar 
 
H
ər bir hüquq pozuntusu, məsuliyyətə səbəb olur, zira, 
c
əzasızlıq  yeni-yeni  hüquqpozuntularına  yol  açır.  Lakin, 
ümu
mi  qaydadan  aşağıdakı  istisna  halları  mövcuddur,  bun-
ların hər birisi qanunlarda məхsusi olaraq qеyd еdilir: 
I  Anlaqsızlıq  -  bu,  hüquq  pozuntusu  zamanı  şəхsin 
ruhi 
хəstəliyi və  ya  nakamlığından  irəli gələn, özünü idarə 
еdə  bilməməklə  əlaqədar olan, məsuliyyəti istisna edən hal-
dır.  
II Z
əruri müdafiə - bu, hüquq pozuntusu zamanı vuru-
lan z
ərərin potеnsial təhlükədən artıq olmaması şərti ilə, digər 
çıхış  yolların  olub-olmamasından  asılı  olmayaraq  törədilən, 
m
əsuliyyəti istisna edən  haldır.  (Potensial  təhlükə  həddini 
aşmaqla  törədildiyi halda, insan məsuliyyətə  cəlb olunur, 
lakin bel
ə  halda, məsuliyyəti yüngülləşdirən hal qeydə  alın-
malıdır).  
III Son z
ərurət - bu, hüquq pozuntusu zamanı vurulan 
z
ərərin potеnsial təhlükədən  artıq  olmaması  şərti ilə, digər 
çıхış yolun olmadığı halda törədilən, məsuliyyəti istisna edən 
haldır.  (Potensial  təhlükə  həddini  aşmaqla  törədildiyi halda, 

---