MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI
36
Şəfiqə Nağıyeva
Və kil lər Kol le gi ya sı Rə ya sət He yəti üzvü nün ver di yi mə lu mat lara əsasən Kol le-
gi ya ya da xil olan “çox say lı şi ka yət lər” əsasın da və kil Şə fi qə Na ğı yeva nın və-
kil lik fə a liy yəti 21 iyul 2016-cı il ta rix li Rə ya sət He yəti nin qə rarı ilə da yan dı rı lıb.
Həm çi nin id dia olu nur ki, Ş. Na ğı yeva “ça lış dığı hü quq məs lə hət xa na sın da bir
çox hü quq po zun tu ları na yol ver miş di”
176
. Şə fi qə Na ğı yeva isə öz növ bə sin də
id dia edir ki, o Rə ya sət He yəti nin ic la sı na ça ğı rıl ma yıb və və kil lik fə a liy yəti-
nin da yan dı rıl ma sı ilə bağ lı qə rarı xə bər sayt ların dan öy rənib. Və kilin mü əy-
yən müd dət səh hətin dəki prob lem lər uc ba tın dan xəs tə xa na da ol ma sı və üzr lü
sə bəb lər dən ic las da iş ti rak edə bil mə mə si nə bax may araq, qə rar onun iş ti rakı
ol ma dan çıxarı lıb
177
.
Yalçın İmanov
2007-ci ildən eti barən Və kil lər Kol le gi ya sı nın üzvü olan Yal çın İma nov, Xə di cə
İs ma yı lova da da xil ol maq la, bir sı ra yük sək nü fuz lu mü xa li fət çi lərin iş lərin də
mü da fi ə çi qismin də çıxış et miş dir. 12 fevral 2016-cı ildə, İmanov ba rə sin də
“etik ol ma yan” davra nış lar gös tər di yi üçün in ti zam təd biri gö rül mə si ilə bağ-
lı Nə ri manov Ray on Məh kə mə si nin ha kimi tə rəfin dən şi ka yət gön dəril miş di
178
.
Bu he sa batın ha zır lan ma sı dövrün də Yal çın İma nova qar şı in ti zam təd biri gö-
rül mə miş dir, la kin bun dan son ra və kilə qar şı qal dı rıl acaq hər han sı in ti zam ic-
ra atı ona qar şı zo ra kı lıq kimi qiy mət lən di ril mə yə əsas ve rə bi lər.
Vəkillərin müstəqil fəaliyyətinə digər vasitələrlə müdaxilələr
Azər bay can da və kil lər on lara qar şı tət biq olu nan ci na yət və in zi bati ic ra at lar-
la yana şı, öz fə a liy yət lərin də bir sı ra di gər mü da xi lə lərə və təz yiq lərə də mə-
ruz qa lır lar. Və kil lər As lan İs ma yı lovun tim sa lın da ol duğu kimi, fi ziki zo ra kı lığa
və ya hədə-qor xu lara mə ruz qala bilər lər. As lan İs ma yılov 2013-ci ilin may ay-
ın da Baş Mü tə şək kil Ci na yət kar lığa Qar şı Mü ba rizə ida rə si nə ça ğı rıl mış, ora da
ona hədə-qor xu gə lin miş və fi ziki zo ra kı lığa mə ruz qal mış dı. İda rə də ona bil di-
ril miş di ki, bu ona sa də cə “xə bər dar lıq” xa rak teri da şı yır dı.
Və kil lər ey ni za man da öl kə dən çıx mağa qa dağa və ya ak tiv lərin don du rul-
ma sı kimi qa dağa lar la in zi bati tən beh təd bir ləri nə də mə ruz qa la bilər lər.
Belə ki, De mo kra ti ya və İn san Hü quq ları Re surs Mər kəzi nin rəh bəri Əsa bə-
li Mus ta fa yevin öl kə dən çıxışı na qa dağa qo yul ma sı nı gös tər mək olar. 8 iyul
2016-cı il ta rixin də Sum qa yıt İn zi bati-İq ti sadi Məh kə mə si 2 say lı Re gi o-
nal Vergi De par ta menti nin Əsa bə li Mus ta fa yevin öl kə dən çıxışı na qa dağa
qoyul ma sı ilə bağ lı mü ra ci əti ni təmin et di. Və kili isə id dia edir ki, bu qa-
dağa, Av ro pa İn san Hü quq ları Məh kə mə si nin Azər bay can la bağ lı onun gön-
dər di yi 13 iş üzrə çıxar dığı qə rar lar la əlaqə li dir
179
. AİHM-nin qə rar ları nın
dər cin dən son ra, hü quq şü nas dər hal növ bəti gün Sum qa yıt Şə hər Məh kə-
mə si nə çağı rıl dı.
176
Report Informasiya Agentliyi, Məşhur vəkilin fəaliyyəti dayandırılıb, onunla bağlı Baş Prokurorlu
ğa müraciət göndərilib, http://report.az/hadise/meshur-vekilin-fealiyyeti-dayandirilib-onunla-bagli-
bas-prokurorluga-muraciet-gonderilib/ .
177
Şəfiqə Nağıyeva Kollegiyadan çıxarıldı — Şok ittiham, http://www.qafqazinfo.az/kriminal-5/sefiqe-
nagiyeva-kollegiyadan-cixarildi-sok-ittiham-154520 .
178
DİHM,
Azərbaycan: İdman üçün Hüquqlar: Digər insan hüquqları müdafiəçisi Azərbaycanda vəkil
likdən xaric edilmə təhlükəsi altındadır, https://www.fidh.org/en/issues/human-rights-defenders/
azerbaijan-sport-for-rights-another-human-rights-lawyer-at-risk-of .
179
Əsabəli Mustafayev: Məhkəmə qərarı mənim AİHM-də müvəfəqiyyət qazandığım işlərlə əla qə dar dır,
http://www.contact.az/docs/2016/Social/070100160843en.htm#.V9-HhJCKRjd .
MÜDAFİƏSİZ MÜDAFİƏÇİLƏR: AZƏRBAYCANDA VƏKILLIK SƏNƏTININ SISTEMATIK PROBLEMLƏRI 37
Bəzi hal lar da, və kil lər qa nun veri ci li yə uy ğun ola raq təm sil et dik ləri iş lər dən qa-
nun suz olaraq uzaq laş dı rılır
180
. Bu cür ad dımın atıl ma sın da əsas məq səd və kil-
lərin mü da fiə et dik ləri iş lər də şa hid qis min də gös tə ril mə si ol muş dur. Mə sə lən,
30 sen tyabr 2014-cü il də, Anar Qa sım lı, Fa riz Na maz lı və Əla if Hə sənov İn ti-
qam Əli yevin işin dən (bax yuxarı) və kil kimi uzaq laş dı rıl mış və əsas olaraq da
on ların iş ma te ri al larına şa hid qismin də əla və olun ma sı gös tə ril miş dir. Ey ni lə,
12 mart 2015-ci il də Yal çın İmanov (bax yuxarı) şa hid qismin də işə da xil edil-
dik dən son ra, Xə di cə İs ma yı lova nın işin dən və kil olaraq uzaq laş dı rıl dı. Bu hal
iki iş dən birin də və kil şa hid qismin də din di ril mə li ol duq da iş lərin ey ni ic ra at da
bir ləş di ril mə sin dən son ra ya ra na bil əcək ma raq ların toq quş ma sı nın qar şı sı nın
alın ma sı məq sədi lə hə yata keçi ril miş di. Lakin, və kil lərin bilə rək dən iş lərə şa hid
qismin də da xil edil mə si və on ların mü da fi ə dən uzaq laş dı rıl ma sı və kil lərin rolu
üz rə bey nəl xalq stan dart lara, xü susi lə və kil və müş təri ara sın da kon fi den si al lıq
prin sipi nin qo run ma sı na zid dir
181
.
Nəticə
Uyğun olmayan və qanunsuz intizam icraatlarının tətbiqi
Yuxarıda sa da lanan iş lər dən də ay dın olur ki, in ti zam və ci na yət ic ra at ları və-
kil pe şə si nin müs tə qil şə kil də ic ra edil mə si nə zidd olaraq tət biq edi lir. Bu təd-
bir lər və kil lərin öz və zi fə ləri ni hə yata keçir mə si nə ca vab olaraq və ya təz yiq
va si tə si kimi hə yata keçi ril miş, elə cə də bey nəl xalq stan dart lara zidd olaraq
təm sil et dik ləri şəxs lər ilə ey ni ləş di ril mə si nə sə bəb ol muş dur. Bu ra dan ay dın
olur ki, və kil lər bir çox hal lar da haq sız yerə, müş təri ni inam la mü da fiə et di-
yinə və in san hü quq ları nı qo ru duğu na görə hə dəf olaraq se çil miş dir. Di gər
hal lar da isə, və kil lər sa də cə ifa də azad lığı nı re al laş dır dıq ları na görə sank si ya-
lara mə ruz qal mış lar. Qə rəz li şəkil də tət biq edi lən in ti zam təd bir ləri və kil lərin
öz pe şə ləri ni müs tə qil şə kil də hə yata keçir mə ləri nə ma neə olur. Bu, Və kil lər
Kol le gi ya sı nı və kil lik fə a liy yəti ni qo ru yan və tən zim lə yən or qan dan, in san hü-
quq ları nı qo ru yan və kil lərə qar şı təz yiq aləti nə çev ri lən bir qu rum və ziy yəti-
nə gəti rib çıxa rır. Və kil lər Kol le gi ya sı nın in ti zam ic ra at ları nın tət biqin dəki rolu
xü susi lə na ra hat lıq doğu rur. Belə ki, Kol le gi ya, in ti zam təd bir ləri va si tə si ilə,
müş tə ri ləri nin lay iq li mü da fi ə si üçün hə yata keçir mə li olan va cib hə rə kət lər
kimi ye rinə yeti rən ən sə riş tə li üzv ləri nin ara dan gö tü rül mə sin də yar dım çı rol
oy na yır.
Bu nun la əla qə dar, BHK qeyd et mək is tər di ki, və kil lərin və zi fə si müş tə ri ləri-
nin ma raq ları nı əzm lə mü da fiə et mək dən və la zım gəl dik də, çə kiş mə pro sesi
za manı sərt söz lər və ar qu ment lər səs lən dir mək dən qaç ma maq dır
182
. Av ro pa
Ha kim ləri Məş və rət Şu ra sı tə rəfin dən 13–15 no yabr 2013-cü il ta rixin də qə bul
olu nan Av ro pa Və kil lər və Hü quq Cə miy yət ləri Şu ra sı nın və kil lər və ha kim lər-
lə bağ lıb 16 saylı rə yin də (2013) de yi lir ki, “və kil məh kə mə yə qar şı hör mət və
nə za kət gös tər mə li, mü da fiə et dik ləri şəxs lərin ma raq ları nı öz ma raq ların dan
kə nar və ya ona və ya di gər şəxsə qar şı ya ran acaq nə ti cə lərin dən asılı ol ma-
dan qor xu suz ca və vic dan la mü da fiə et mə li dir lər. Və kil bi lər ək dən məh kə mə yə
yal nış və təh rif olun muş mə lu mat ver mə mə li dir”.
180
Misal olaraq, 29 oktyab 2013-cü ildə Cavad Cavadov və Xalid Bağırov Baş Prokurorluğun qərarı ilə
Leyla Yunusun müdafiəsi işindən uzaqlaşdırılmışdı.
181
Digər sənədlərlə yanaşı, bax:
BMT İHŞ Ümumi Şərh 32, sit., bənd 34;
Vəkillərin Rolu üzrə Əsas Prin
sip lər, sit., prinsiplər 8 və 22.
182
Bax AİHM,
Nikula Finlandiyaya qarşı, Ərizə nömrə 31611/96, 21 mart 2002, səh. 54.