Muhandislik -geologik tadqiqotlar


B.  Zarrachalari    bog’langan    chaqiq    cho’kindi  tog’  jinslariga



Yüklə 6,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə64/335
tarix11.05.2022
ölçüsü6,89 Mb.
#86548
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   335
-qullanma

B.  Zarrachalari    bog’langan    chaqiq    cho’kindi  tog’  jinslariga
  gil, 
mergel (gil va kal’siy karbonat aralashmasi), qumoq tuproq,   qumloq tuproq, gilli 
slanetslar, lyoss va lyossimon tog’ jinslari  kiradi. 
Gil
 deb mayda (diametri 0,005 
mm dan kichik) tanga  shaklidagi zarralardan iborat va ko’p miqdorda suv (3 dan 
60%  gacha)  shimib  olish  qobiliyatiga  ega  tuproq  mineral  massalari    to’plamiga 
aytiladi.  Gil  quriganda  uning  hajmi  kamayib,    yoriladi.  Gil  suv  o’tkazmaydi, 
boshqa jinslarga nisbatan  petrofografik tarkibi jihatidan oddiy alyumosilikatlardan  
iborat  bo’lib,  unga  temirning  suvli  oksidlari  va  boshqa    minerallar  aralashgan 
bo’ladi.  Umuman  gillarning  tarkibi  juda    ham  o’zgaruvchan  bo’ladi.  Gillarning 
kelib  chiqishi  turlichadir.    Muzlik  gillar,  dengiz  gillari,  okean  gillari  va  boshqa 
gillar  bo’ladi.  
Eng ko’p gil yotqiziqlari dengizda hosil bo’ladi. 
Xalq  xo’jaligida  gillar  juda  muhim  rol’  o’ynaydi.  Ular    ayniqsa  qurilish 
ishlarida  ko’p  ishlatiladi:  ular  g’isht  tayyorlashda,    kanalizatsiya  quvurlari, 
cherepitsa va ko’prik yo’llari uchun  material sifatida ishlatiladi. Gilning tarkibida 
oz miqdorda  SaSO
3
 bo’lsa, ular ohakli yoki mergelli gil deb ataladi. Agar  SaSO
3
,  
MgSO
3
  tuzlari  tog’  jinsi  tarkibining  40-60%  ni  tashkil    etsa  qolgan  qismi  esa  gil 
zarrachalaridan iborat bo’lsa, ular  mergel’ deb ataladi. Shunday kilib, mergel’ gili 
bilan  kimyoviy    jinslar  o’rtasida  hosil  bo’lgan  cho’kindi  tog’  jinsi  hisoblanadi.  
Gillar  ustiga  imorat  qurganda  ularning  mineralogik  tarkibini    yaxshi  bilish  zarur, 
chunki  gil  tarkibidagi  ba’zi  minerallar  suv    ta’sirida  shishish  xususiyatiga  ega 
bo’ladi. 
Qumoq,  qumloq  tuproq  tog’  jinslari  ularning  tarkibidagi    gil 
zarrachalarining  protsent  miqdoriga  qarab  nomlangan,  buni    quyidagi  gilli 
cho’kindi  tog’  jinslarining  klassifikatsiyasida  ham    ko’rish  mumkin  (9.2-jadval). 
Agar gilli tog’ jinsida changli  zarrachalar miqdoriga nisbatan qumli zarracha ko’p 
bo’lsa,  u  holda    tog’  jinsining  nomiga  changli  degan  so’z  qo’shib  yozilmaydi.  
Masalan, qumoq tuproq og’ir, qumloq tuproq yengil va xokazo.

Yüklə 6,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   335




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə