Muhandislik -geologik tadqiqotlar

  
 
 

---

52 
 
9.2-jadval (
V.V.Oxotindan
) 
 
Tog’ jinsi 
(grunt)ning 
nomi 
Zarrachalar miqdori, % hisobida 
Gillar 
<0,005mm 
Changlilar 
0,005-0,05 
Qumliklar 
0,05-2 мм 
Shag’alli-
lar 2-20 
mm 
Og’ir gil 
60 
 
 
 
Yengil gil 
30-60 
 
 
 
Qumoq tuproq 
og’ir changli 
20-30 
 
 
 
Qumoq tuproq 
(suglinok) 
o’rtacha 
changli 
15-20 
Ko’p  
qumlikka 
nisbatan 
Kam 
changliga 
nisbatan 
10 
Qumok tuproq 
Yengil changli 
 
10-15 
 
 
 
Qumoq tuproq 
(supes’) og’ir 
changli 
6-10 
 
 
 
Qumloq tuproq 
yengil changli 
6-3 
 
 
 
Qum changli 
3 
 
 
 
 
 
Bundan  tashqari,  gilli  jinslarga  plastiklik  soniga  qarab  ham    nom  beriladi. 
Plastiklik  soni  gilli  tog’  jinslarning    tarkibidagi  gilli  zarrachalarning  miqdoriga 
bog’liq (9.3-jadval)  bo’lib, quyidagicha klassifikatsiyalanadi. 
 
  9.3-jadval 
Gilli jinslarning plastiklik soniga qarab klassifikatsiyasi  (V.V.Oxotindan) 
Sinfi 
Jinsning plastiklik 
xarakteristikasi 
Plastiklik 
soni 
Jinsning nomi 
I 
Yuqori plastiklik 
17 
Gil 
II 
O’rtacha plastiklik 
17-7 
Qumloq tuproq 
III 
Kam plastik 
7 
Qumoq tuproq 
IV 
Plastikmas 
0 
Qum 
 

---

53 
 
Qumoq  va  qumloq  tuproqning  qurilish  xossalari  lyossimon  tog’  
jinslarinikiga  yaqin.  Lyoss  va  lyossimon  tog’  jinslari  O’rta  -  Osiyo      hududining 
78% ini  qoplagan bo’lib, ular asosan tog’ yon  bag’irlarida, tekisliklarda tarqalgan. 
Qurilish  ishlari,  qishloq  xo’jalik  maydonlari  shu  tog’    jinslari  tarqalgan 
yerlarda olib boriladi. 
Kimyoviy    cho’kindilar
  -  Tog’  jinslarini  nurab,  suvda    erib,  suv  bilan 
birga ketib, undan cho’kma holida ajralib hosil  bo’ladi. Ular muhitning sharoitini 
o’zgarishi,  turli  tarkibli    eritmalarni  o’zaro  ta’siri  va  bug’lanish  (gips,  angidrit, 
magnezit, dolomit, ohakli tuflar) mahsulidir.  
Organik  yotqiziqlar
  -  o’simliklar  (fitogenlar)  va    hayvonot  dunyosi 
(zoogenlar)  qoldiqlarining  o’zgarishidan  hosil    bo’lgan  jinslardir.  Ko’plab 
dengizda  yashovchi  organizmlar  hayoti    mobaynida  o’zlarining  skeletlari, 
chig’anoqlari, tosh qobiqlari   uchun suvdan kal’tsiy tuzlarini, erigan qumtuproqni 
o’zlashtirib  oladilar, halok bo’lganlaridan so’ng havzalar tubiga tushib,  zichlashib 
organik  jinslarining  qatlamli  qoldiqlarini  tashkil    etadilar.  Qurilish  maqsadlari 
uchun mel (bo’r), ohaktoshning turli  ko’rinishlari, diatomit va trepellar ishlatiladi.