Muqobil energiya manbalarining turlari Quyosh energiyasi

6. Oqim energiyasi

To‘lqinlar energiya olishning yana bir usuli hisoblanadi. Ular elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun mas’ul bo‘lgan generatorni aylantiradi. Shunday qilib, elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun to‘lqinli elektr stansiyalari gidrodinamik energiyadan, ya’ni bosimning pasayishi va dengiz to‘lqinlari orasidagi harorat farqidan foydalanadi. Bu boradagi tadqiqotlar hali ham davom etmoqda, biroq mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko‘ra, faqat Yevropa qirg‘oqlari yiliga 280 TVt/soatdan ortiq energiya ishlab chiqarishi mumkin, bu Germaniya energiya iste’molining yarmini tashkil etadi.
Dunyoning turli mamlakatlari energiyaga o‘tish rejalarini qanday amalga oshirmoqda?
Dunyo mamlakatlari qayta tiklanadigan energiya manbalariga o‘tish bo‘yicha o‘z oldilariga ulkan maqsadlarni qo‘ygan. Maqsadlar, shuningdek, Parij kelishuvining bir qismiga aylandi – 2030-yilga borib, uglerodsiz yechimlar global chiqindilarning 70 foizdan ortig‘ini tashkil etadigan sektorlarda raqobatbardosh bo‘lishi mumkin. Buni energiyaga o‘tish – ko‘mir iqtisodiyotini qayta tiklanadigan energiya bilan almashtirish jarayoni orqali amalga oshirish rejalashtirilgan. 2020-yilda, pandemiya va iqtisodiy tanazzulga qaramay, ko‘plab shaharlar, mamlakatlar va kompaniyalar dekarbonizasiya rejalarini e’lon qilishda yoki amalga oshirishda davom etdilar.
Hindiston 2021-yilda qayta tiklanadigan energiyani rivojlantirishga eng katta hissa qo‘shishi kutilmoqda. Bu yerda shamol va quyosh energiyasi bo‘yicha qator loyihalarni ishga tushirish rejalashtirilgan.
Yevropa Ittifoqi 2021-yilda quvvatlar o‘sishini prognoz qilmoqda. Bu yerda, hatto pandemiya sharoitida ham Yevropa Ittifoqi tarixidagi iqtisodiy kursning eng katta tuzatishi bo‘lgan Yashil bitim unutilmaydi. Loyihaning maqsadi 2030-yilgacha Yevropa Ittifoqida uglerodsiz makonni yaratishdir. Shu maqsadda issiqxona gazlari chiqindilarini 1990-yil darajasidan 40 foizga qisqartirish, qayta tiklanadigan manbalardan olinadigan energiya ulushini umumiy energiya iste’moli tarkibida 32 foizga yetkazish rejalashtirilgan.

Yevrokomissiya ma’lumotlariga ko‘ra, yillik 260 milliard yevrolik investisiyalar yordamida bu maqsadlarga erishish mumkin bo‘ladi. YeI energiya tizimida qayta tiklanadigan energiyaning ulushi ham doimiy ravishda o‘sib bormoqda. Shunday qilib, 2020-yilning birinchi yarmida Yevropa Ittifoqida elektr energiyasining qariyb 40 foizi qayta tiklanadigan manbalardan ishlab chiqarilgan.
Ayni paytda qayta tiklanadigan energetikani rivojlantirishga sarmoya kiritish bo‘yicha yetakchilar Xitoy, AQSH, Yaponiya va Buyuk Britaniyadir. “BloombergNEF” ushbu ma’lumotlarni kuzatishni boshlaganidan beri shamol, quyosh, bioyoqilg‘i, biomassa va chiqindilar hamda kichik gidroyenergetikaga global investisiyalar deyarli bir darajaga oshdi. Yillik asosda toza energiyaga investisiyalar 20 yil ichida 33 milliard dollardan 300 milliard dollarga oshgan.

Xitoy o‘n yil ichida qayta tiklanadigan energiya uskunalari bo‘yicha yetakchi ishlab chiqaruvchiga aylandi. Avvalo, biz quyosh panellari haqida gapiramiz. Dunyodagi eng yaxshi 10 ta quyosh batareyasi ishlab chiqaruvchisidan yettitasi Xitoy kompaniyalaridir. Umuman olganda, texnologiyalarning rivojlanishi qayta tiklanadigan energiya manbalarining yangi ob’yektlarini qurish xarajatlarini pasaytirdi. Bu Xitoyning 2060-yilga kelib uglerod neytral bo‘lishi to‘g‘risidagi rejalari amalga oshishini tezlashtiradi.
AQSH prezidenti Jo Baydendan ham energiyaga o‘tish yo‘lida jiddiy qadamlar kutilmoqda. U nafaqat mamlakatini Parij kelishuviga qaytardi, balki 2050-yilga borib issiqxona gazlarining sof emissiyasi va 100 foiz yashil energiyaga o‘tish niyatida ekanini ham ma’lum qildi.
Shuningdek, Yaponiya, Janubiy Koreya, Yangi Zelandiya va Buyuk Britaniya 2050-yilgacha faqat TEMdan foydalanishni rejalashtirmoqda. 2020-yil sanoat inqilobidan keyin Buyuk Britaniya elektr tarmog‘i uchun eng “yashil yil” bo‘ldi. Mamlakat 67 kun davomida ko‘mirsiz yashay oldi. Britaniya 2025-yilga kelib an’anaviy energiya manbalaridan voz kechishni rejalashtirmoqda.
Ispaniyada TEM faol rivojlanmoqda – prognozlarga ko‘ra, mamlakatdagi quyosh energiyasi sektori Germaniyadagiga qaraganda ikki baravar tez o‘sadi.
2020-yilda Shotlandiya elektr energiyasining 97 foizini qayta tiklanadigan manbalardan oldi. Ishlab chiqarilgan “yashil” energiya yordamida 7 milliondan ortiq xonadonning elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojini qondirish mumkin bo‘ldi. Shotlandiya 2030-yilga kelib uglerod gazidan neytral bo‘lishni rejalashtirmoqda.
Xuddi shu yil Avstriya uchun an’anaviy energiyadan butunlay voz kechish vaqti sifatida tanlandi va Saudiya Arabistoni 2030-yilgacha elektr energiyasining 50 foizini TEMdan olishni rejalashtirgan.