Nahj ul-farodis

(Odam payg‘ambarning o‘g‘lonlari din kidiklar taqi qushlar qacha boshladilar )

“Emdi men seni öltürür- men, tedi erse, Hâbîl aydı: Sen meni öltürseng, men sanga elgimni sunmaz-men, qatılmaz-men, Tangrı te‘âlâdin qorqar-men, tedi. Yana bir kün keldi, baqar Hâbîl yatıp uyquğa barıp turur. Bu Qâbîl bir uluğ taş aldı taqı Hâbîlning başinğa urmış erdi. Başı yançıldı taqı vefâtı boldı erse, ‘âlâm qararigqu boldı, qatığ yel qoptı, ‘Âdâm peyğâmbarning oğlanlarıdin kedikler taqı quşlar qaça başladılar”. (Nash 235 b) Qo‘lyozmadagi “كديك لار” kalimasini noshir nashrda ham shunday keltirgan va “Keyiklar” deb snoskada izoh qoldirgan.

Bu dunyodagi hindular va habashilar Odam alayissalomning o‘g‘li Qobilnig urug‘idan ekanligi ifodalangan jumlani musannif quyidagicha keltiradi:

“بو دونياداكيم هندولار تقي حبشي لار جملاسي انينك اورغي دين تورور تيب ايدي”

( Matn 339 b )
(Bu dunyadkim hindular taqi habashilar jumlasining urig‘idin turur teb aydi)

“Muhammed bin ‘Ali’t-Tirmizl aydı rahmhi: Âdâm peyğâmbar ^las qaçan kim uçtmah içinde buğdaydın yemiş erdi taqı ol buğdayning quwatı birle Havvâğa şuhbat qılmış [erdi], andın bolğan Qâbıl erdi, tep aydı. Taqı Ye’cüc Me’cûc qavmı taqı Qâbıl neslidin turur, tep aymış. Vâqidi aydı: Qaçan kim Qâbîl, Hâbilni öltürdi erse, teni cümlesi qarardı. Bu dünyâdaki hindülar taqı habeşller cümlesi anıng uruğıdin turur, tep aydı ”. (Nash 236 b) Matndagi “بو دونياداكيم ” kalimasini, nashrda “Bu dünyâdaki” shaklida to‘g‘rilab keltirgan.

Ya’qub (a.s) ning o‘g‘li Yusuf (a.s) ni, 12 yoshga to‘lganda ham oldilarida yotishini musannif quyidagi matn bilan ifodalaydi:

“يعقوب بيغانبر عليه سلام قتيندا ايتور اردي ( Matn 353 b)

(Ya’qub payg‘ambar alayhis-salom qatinda aytur erdi )
“Ya‘qûb peyğâmbar ‘as aydı: Ey oğlum, sen peyğâmbar bolğaysen hem taqı pâdşâh bolğaysen. Hurmetinğ taqı ‘izzetinğ ziyâda bolğay, atınğ ‘âlamda münteşir bol­ğay taqı üküş kimerse- ler şendin fâyida alğay, tep ta‘bir qıldı. Taqı bu tüşni qarındaşları eşittiler erse, hasedlig boldılar. Yana on ekki yaşınqa tegmiş erdi taqı babası Ya‘qüb peyğâmbar ‘as qatında yatur erdi. Ya‘qûb peyğâmbar Yûsufnı özge oğlanlarıdın ziyâda sewer erdi, keçe taqı kündüz qatındm ketermez erdi, anınğ üçün kim Yûsuf anası Râhil ölüp turur erdi. Hâtırı munğış bolmasun tep artuq şefaqat qılur erdi”. (Nash 225 b) Noshir matndagi “ايتور ” kalimasini “yatur” so‘ziga almashtirib, jumlani mazmunini to‘g‘rilab qo‘ygan.

“اول بيغامبرتقي كليب بو اكي سينكا بو خبرني ايميش اردي اول يكيت اول عابد اوزاسي دين كيتي ”

(Matn 373 b)
(Ul payg‘ambar tqi kelib bu ikki sining bu xabarini aymish erdi ul yigit ul obid uzasi din ketti )

“Ey peyğâmbar, barğıl, ol ekki kimerseke habar bergil kim men ol zâhidniriğ cümle tâ'atını habta qıldım, tâ'atını baştın qılsun menim qullarımğa hör köz birle baqğanı üçün taqı ol fâsiqniriğ cümle yazuqım yarlıqadım özini miskin 'âciz körüp öriğinlerni özidin artuq körgeni üçün, tep aydı erse, ol peyğâmbar taqı kelip bu ekkisinge bu habarnı aymış erdi ol bulut ol 'âbid üzesidin ketti taqı ol fâsiq üzesinge keldi”. (Nash 259 b) Matnni “يكيت” kalimasi bilan o‘qisak ma’no buzilishiga katta ta’sir qiladi. Noshir bu jumlani “يكيت” kalimasini o‘rniga “bulut” kalimasini qo‘llagan. Gapning umumiy mazmuni ham noshirning gapiga to‘g‘ri keladi.

Umra yoki haj amallarida, Safo va Marva tog‘i oralig‘ida sayr qilinadigan holatni musannif mazkur matn bilan ifodalaydi:

“صفا مروه اراسندا قطر منيب تكبير بيرلا يوريكان كشي كا اخشاتيم (Matn 374 b) ”

(Safo Marva orasinda qatr minib takbir birla yuriygan kishi ka o‘xshattim)

“Amal ibnü Şeybe aytur: Şafâ Merve arasında sa‘y qılur erdim. Baqar-men, bir kimerse qatırğaminmiş, ileyinde qullar taqı hâdimlar yügrü yöriyürler, musulmânlarni süre zahmat tegrü, tekebbür birle yöriyürler. Qaçan kim hec qılip Bağdâdqa keldim erdi, bir kimerse kördüm, yalıng baş, yalıng adaq, miskin, ‘âciz bolup yöriyür. Baqtım taqı Şafâ Merve arasında qatır minip tekebbür birle yörigen kişike ohşattım taqı aydım: Ey derviş, sen ol kimerse ermez-mü-sen kim Şafâ taqı Merve arasında qatır minip qullarıng birle yöriyür erding? tep aydım erse, ol aydı kim: Ârı, men ol kimerse turur-men. Ka‘bede Haq te‘âlânıng ewinde cümle halâyıq yalıng baş taqı yalıng adaq ihram kedip miskinlik birle, alçaqlıq birle yöriyür erken men anda tekebbür birle qullar hâdimlar birle yöriyür erdim.”,(Nash 260 b ) matnda “ تكبير ” nashrda esa “ tekebbür ” keltirilgan . Aslini olganda qo‘lyozmadagi ham nashrdagi ham to‘g‘ri kelaveradi. Chunki Safo va Marva oralig‘ida yurganda takbir aytib ham yuriladi, takabburlanganga o‘xshab ham yuriladi.

Musannif, bir amirni fisq ishlar bilan mashg‘ul bo‘lgan holatini quyidagi matn bilan ifodalaydi:

“ابو سليمان داراني رحمة الله عليه اشتي كيم فلان اميرفسق مجلس قوروب تورور منكير ايش بيرلا مشغول تورور تيب ” (Matn 375 b)