Nahj ul-farodis

(Yo‘q ersa qachug‘ini bag‘lab evindin chiqsun yo‘q ersa halok bo‘lgay )
“Abbâs razhu aydı: Yâ Resülallâh, taqı ziyâda bahşiş qılınğ! tedi erse, Peyğâmbar ⁽as aydı: Kim kim qapuğin bağlap ewinde tursa, menim qılıçımdın emânda bolsun! tedi erse, Abü Sufyân atınğa mündi, taqı çapup Mekkeke kirdi taqı çaqırdı: Ey Mekke halqı, uş Muhammed keldi on minğ er birle, cümle silâhlığ erenler, heç kimerseninğ qarşu turmaqqa yarağı yoq. Uş men musulmân boldum, [qılıçdın qurtuldum. Kimke] qılıçdın qurtulmaq kerek erse, musulmân bolsun, yoq erse qapuğını bağlap ewindin çıq[ma]sun, yoq erse helâk bolğay tep Mekke halqınğa i‘lâm qıldı erse, Mekke kâfirları cümle qorqtılar; bacıları eldin qaçıp çıqtılar, bacıları musulmân boldılar” (Nash 35 b) ya’ni qo‘lyozmadagi “uyidan chiqsin” so‘zi, nashrda o‘limdan qo‘rqsa, musulmon bo‘lmasa, eshigini berkitib uyidan chiqmay o‘tirsin degan mazmun ifodalangan, aslida nashrdagi ma’no to‘g‘ri keladi. Juda ko‘p o‘rinlarda qo‘lyozmada birlik siyg‘asida keltirilgan, lekin noshir u joydagi kalomning mazmuni ko‘plik shaklini taqozo qilgani uchun nashrda gapni ko‘plik holida keltirgan. Ikkinchi bobning birinchi faslida Payg‘ambar alayhissalom haqidagi Oli-Imron surasining 144- oyatining ma’nosini musannif yoki kotib qo‘lyozmada quyidagi matnda ifodalaydi:

“اگا بو محمد اولار بولسا يا اولدورور بولسا” (Matn 93 b)

(Agar bu Myhammad o‘lar bo‘lsa yo o‘ldurur bo‘lsa )
“Bu âyat ma‘nısi ol bolur kim: va-mâ Muhammadun illâ rasülun ermez bu Muhammed meğer Tarîgrımng elçisi turur, qad halat min qablihiⁱr-rusulu taqı bu Muhammeddin oza üküş Peyğâmbarlar keçti, a-fa-in mâta av qutila ^,nqalabtum 'alâ a'qâbikum eğer bu Muhammed öler bolsa ya öldürü[lü]r bolsa, siz imândın yüz ewrüp artqaru qayıtğay-sizler, va-man yanqalîb 'alâ 'aqibayhi fa-lan yadurru ’ilâha şayian kim kim îmândın yüz ewrüp artmğa qayıtsa, hergîz Tangrı te‘âlâqa neerse ziyân qılmadı, eğer ziyân qıldı erse, özinge qıldı, va-sa-yaczi'llâhu ’ş-şâkirina Haq te‘âlâ qıyâmatda edgü cezâ bergey imân ni‘metinge şükür qılğuçılarqa”. (Nash 68 b) Matn Nabiy alayhissalom o‘lsa yoki o‘ldirilsa degan ma’noni ifodalash kerak, noshir “lü” qo‘shimchani kiritish bilan shu ma’noni ifodalagan. Nabiy alayhissalom vafot etganlaridan keyin, ba’zi arablar Abu Bakr roziyallohu anhuga “namoz o‘qiymizu va lekin zakot bermaymiz” degan jumlani musannif yoki kotib “zakot beramiz ” shaklida ifodalagan, noshir buni ham mohirlik bilan to‘g‘rilagan:
“نماز قیلوبیز ولیکین زکات بیرمیز تیدیلار“ (Matn 94 b)
(Namoz qilubiz zakat bermiz tedilar)
“Arablarnıng ba‘zıları Abü Bekrke inqiyâd qılmadılar. Aydılar: Namâz qılur-biz, velîkin zekât bermez [-miz] tediler erse, inqiyâd boyun bermek bolur. Abû Bekr razhu aydı: Peyğâmbar Wqa bergen zekâtdın bir pâra tap eksük bolsa, çerig birle barğay-men taqı helâk qılğay-men tedi. Ol ‘Arablar zekâtm qabül qılmadılar taqı imândın yüz ewürdi-1er erse, Abü Bekr razhu çerig ıda berdi taqı anlamı helâk qıldılar”. (Nash 96 b) Ikkinchi bobning ikkinchi faslida Umar (r.a) xodimiga o‘zlarining huzurlariga Badr jangida qatnashgan sahobalar kirishini, keyin esa Uhud jangida qatnashganlar kirishi ifodalangan mazmundagi matnni qo‘lyozmada musannif quyidagicha keltiradi:
خاديم جيقتي تقي ايدي امير المؤمنين ايدي احد تقوشيندا غزاة قيلغان صحابه لاركيرسون لار تيدي “
(Matn 110 b)
(Xodim chiqti taqi aydi Amir-al mo‘minin aydi Uhud tuqushinda g‘azot qilg‘on sahobalar kirsun lar tedi)
“Ömer aydı razhu: Çıqğıl taqı ayğıl kim ol şahâbalar kim Bedr toquşında Peyğâmbar ^las hazratında kim ğazât qıldılar, anlar burun kirsünler, tep aydı erse, cümledin burun anlar kirdi taqı mübârek bolsun, tediler erse, anlarqa taqı ‘Ömer razhu du‘â qıldı taqı ikrâm birle uzattı, anlar taqı çıqtılar Andın soûğ hâdim çıqtı taqı aydı: [Yâ] emlre’l-mu’minîn, [taqı kim kirsün?] Aydı: Uhud toquşmda ğazât qılğan şahâbalar kirsün-1er, tedi erse, ol şahâbalar mecmü‘ı birle kirdiler erse, bu Mekkeninğ eşrefleri uluğları Süheyl ibnü ‘Ömer ve taqı Abü Cehlniriğ qarmdaşı Hâriş taqı Abü Cehlninğ oğlı ‘fkrime taqı Abû Sufyân, bularğa bu ‘Ömerninğ işi irîğen ağır keldi”,(Nash 80 b) Turk tilidagi nashrga e’tibor bersangiz qo‘lyozmadagi tushunarsiz bo‘lgan jihatlari qavsga olingan kalimalarni qo‘shish bilan bayon qilingan. Ba’zi o‘rinlarda matnda “بارسا” kalimasi nashrda “borsam” shaklida kelgan. Musannif yoki kotib qo‘lyozmada “xato qilib gunoh sodir qilgan insonga azob-uqubat bo‘lmasligi “ haqidagi mazkur matnni keltiradi:
“اكار حق تعالي نينك حكمي انداغ بولسا اردي كيم ” (Matn 117 b)