O‘rta asr o‘zbek leksikografiyasi taraqqiyoti
Toli Imoniyning “Badoyi al-lug‘at”, “Sangloh”, “Lug‘ati atrakita”, “Xulosai Abbosi” (“Sangloh”ning qisqa varianti), Muhammad Rizo Xansarning “Muntaxob-al-lug‘at”, “Abushqa” lug‘atlarining yuzaga kelishi. Mavzuviy lug‘atlarning yaratilishi. Muhammad Changiyning “Kelurnoma” asari tahlili.
Xonliklar davri o‘zbek tilshunosligi
Abulg‘oziy Bahodirxonning “Shajarai tarokima” (1658-1661) va “Shajarai turk” (1663-1664 y.) asarlari turkiy xalqlarning kelib chiqishi, tarqalishi bo‘yicha izoh beruvchi noyob obida ekanligi. Olimning lingvistik qarashlari, atamalar etimotologiyasiga doir kuzatishlari.
Chor Rossiyasi va Sho‘rolar hukmdorligi davrida
o‘zbek tilshunosligi
XIX asr oxirida va XX asr boshlarida yaratilgan o‘zbek tili grammatikasi bo‘yicha dastlabki asarlar. O‘zbek tilini o‘rganishga ko‘maklashadigan o‘quv qo‘llanma va lug‘atlarning nashr etilishi. N.Ostroumov, V.Nalivkin, M.Nalivkina, I.A.Belyayev, M.A.Terentev, V.A.Alekseyev, S.Lapin kabi shaxslarning bu boradagi xizmatlari.
XX asr boshlarida Mahmudxo‘ja Behbudiyning (1875-1919) “Risolai asbobi savod” (1904 y.), Ilk o‘zbek alifbolarining yuzaga kelishi (1875-1919) “Ikki emas, to‘rt til kerak”, “Til masalasi”, “Sart so‘zi majhuldir”, “Sart ma’lum bo‘lmadi” kabi maqolalari. “Kitobatul atfol” kabi (1908 y.) asarlari mazmuni.
Avloniyning lingvistik qarashlari (1878-1934 y.) Uning “Birinchi muallim”, “Turkiy guliston yoxud axloq”, “Alifbo” asarlari.
A.Fitratning tilshunoslik merosi (1886-1938). “Sarf” va “Nahv” asarlari “Tilimiz maqolasi” tahlili. “Chig‘atoy gurungi” tashkilotining o‘zbek adabiy tili uchun kurashi.
Ashurali Zohiriyning lingvistik merosi (1885-1937). Uning “Imlo” (1916 y.) kitobi. Olimning o‘zbek adabiy tilining grammatik me’yorlari to‘g‘risidagi qarashlari.
Ye.D.Polivanov – mashhur turkolog olim. Uning hayoti va ijodiy faoliyati. “Toshkent dialektining tovushlar tarkibi” (1922 y.) “O‘zbek tilining qisqacha grammatikasi” (I, II, III qismlar) asarlari haqida.
Dostları ilə paylaş: |
