Namangan pedagogika kolleji

Ma’naviyat daqiqasi

Tanlash ... tanlash doim azoblidir. Va bu har doim zarar etkazadi. Bilaman.

REJA:
1 Murakkab o’lcovlar haqida tushuncha
2Murakkab va Aralash o’lchovlarni farqini o’rgatish
3Misollar keltirish




15-Mavzu: Murakkab 4/4,4/8, 4/2, 6/4, 6/8,6/16, 9/8,12/8) va murakkab aralash (5/8.5/4, 7/8, 7/4) o’lchamlar.
Reja:

1. 
   Murakkab o’lcovlar haqida tushuncha
   
2. 
   Murakkab va Aralash o’lchovlarni farqini o’rgatish
   
3. 
   Misollar keltirish
   

Murakkab metr oddiy metrlarning qo‘shilishi natijasida hosil bo‘ladi.
Murakkab taktdagi kuchli hissalarning soni uni tashkil etuv- chi oddiy metrlar sonidan kelib chiqadi. Masalan: 3/4+3/4=6/4
bu demakdir, oltita chorakdan iborat taktda ikki aksentli hissa mavjud. Bilamizki, to‘liq takt faqat kuchli hissadan boshlanadi. Shunday ekan, keltirilgan misoldagi aksentli hissalardan birin- chisi eng kuchli hissadir. Ikkinchisi unga nisbatan sal kuchsizroq bo‘ladi. Shuning uchun u nisbatan kuchli hissa deb ataladi
Murakkab metrlar uch xil bo‘ladi: bir turdagi, aralash va o‘zga- ruvchan metrlar.
Bir turdagi murakkab metrlar, o‘z navbatida, ikki hissali va uch hissali metrlarga ajraladi.
Murakkab ikki hissali metrlar oddiy ikki hissali metrlar qo‘shilishi natijasida hosil bo‘ladi. Ulardan to‘rt hissali metr (2 hissa + 2 hissa) ko‘p qo‘llaniladi — 4/4, 4/2, 4/8. 4/4 o‘lchovi C belgi bilan ham belgilanishi mumkin (28-misolga qarang).
Murakkab uch hissali metrlar oddiy uch hissali metrlar qo‘shilishi natijasida hosil bo‘ladi. Ulardan olti hissali (3+3) va to‘qqiz hissali (3+3+3) metrlar keng tarqalgan: 6/4, 6/8; 9/4, 9/8.
6/4=3/4+3/4. 34-misol.
Murakkab metrda yozilgan misollar musiqa adabiyotida ko‘p uchraydi.
Aralash metrlar ikki va uch hissali metrlar qo‘shilishi natijasida hosil bo‘ladi. Ulardan besh hissali metrlar (3+2 yoki 2+3) ko‘proq uchrab turadi: 5/4=2/4+3/4, 5/4=3/4+2/4; 5/8

Yetti hissali metrlar (2+2+3; 2+3+2; 3+2+2) kamdan kam uchraydi: 7/4=2/4+2/4+3/4, 7/4=2/4+3/4+2/4, 7/4=3/4+2/4+2/4; 7/8=3/8+4/8.





O‘zgaruvchan metr musiqa asari davomida o‘zgarib turadigan metrga aytiladi. O‘zgaruvchan metr tekis va notekis almashinadi. Tekis, ya’ni vaqti-vaqti bilan almashinadigan metrning o‘lchovlari kalit yonida ketma-ket joylashgan ikkita kasr raqam bilan ifodala- nadi.
O’n beshinchi mavzu yuzasidan nazorat savollari

1. 
   Murakkab o’lchov deb qanday o’lcovlarga aytiladi?
   
2. 
   Murakkab o’lchovlarga qayilar kiradi?
   
3. 
   Murakkab o’lchovli asarlarga dirijorlik qilish?