Navoiy davlat konchilik instituti erkayev a. U., Reymov a. M., Nurmurodov t. I., Umirov f. E

2.3 – rasmda. СaSO₄ - Н₃PO₄ ^- Н₂O sistemasida kalsiy sulfatning fazali o’zgarish yo’nalishi va tarkibini ifodalovchi politermik diagrammasi. a- egri chiziq P-A-G - a egri chiziqdan pastdagi soxаda stabil faza bo‘lgan gips
Sistemadagi stabil qattiq faza gips (pastdagi a egri chiziq) va angidrit (yuqoridagi ed egri chiziq) xisoblanadi. sd egri chiziqdan yuqorida joylashgan soxada sistemaning birinchi kristallanuvchi fazasi xisoblangan yarimgidratning katta qismi angidritga o‘tadi; Bu o’zgarish 80°C da tarkibida 33,3% dan ko‘p P₂O₅ tutgan eritmalarda sekinlik bilan (sutka va oylarda) sodir bo‘ladi. Xuddi shunday sharoitda gipsning yarimgidratgacha degidratatsiyasi ancha tez (soat va minutlarda) tugaydi. ed va a egri chiziqlar orasidagi soxada x,am xuddi shunday stabil faza angidrit x,isoblanadi, ammo Bu yerda plugidrat angidritga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aylanmaydi, dastlab gipsgacha to‘la aylanadi. sd egri chiziq - turli haroratda bunday metastabil fazalarning birgalikda mavjud bo‘lishini ko‘pgina nuqtalar bilan ifodalangan xolati deb xisoblanadi. Shunga o’xshash, a egri chiziqni ham turli haroratda stabil gips va angidritning birgalikda mavjud bo‘lishini ko‘pgina nuqtalar bilan ifodalangan xolati deb xisoblanadi. Osvald qoidasiga binoan a egri chiziqdan pastdagi soxаda stabil faza bo‘lgan gips P-A-G o’zgarish bo‘yicha gipsga aylanishi kerak. Vaxolanki, amaliyotda bu sohada angidritning hosil bo‘lishi kuzatilmaydi. Buni fazalarning o‘zgarish kinetikasi, masalan keltirilgan harorat va Р₂O₅, konsentratsiyasi soxasida A→G o‘zgarishning P→A o‘zgarishga nisbatan juda katta tezlik bilan sodir bo‘lishi orqali izoxlanishi mumkin. Boshqa sharoitda A ning o’zgarish tezligi kichik bo‘lishi mumkin. Fazalarning o‘zaro bir-biriga aylanish tezligi va yo‘nalishiga sistemadagi begona qo‘shimchalar ionlari ham ta’sir etishi mumkin.

2.2 - rasm. 80°C da fosfor kislotada kalsiy sulfatining) eruvchanlik izotermasi: