Navoiy innovatsiyalar universiteti

Ijodiy bayon
Elektr stansiyasi
Hozir hayotimizni radio, televideniye, telefon, telegrafsiz, turli xil yoritish jihozlari va qizdirish asboblarisiz, mashina va qurilmalarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Bularning hammasi elektr energiyasi (toki) bilan ishlaydi.
Elektr energiyasi qayerdan olinadi? Uni elektr stansiyalarida maxsus mashinalar – elektr toki generatorlari hosil qiladi. Generatorlarning turlari ko’p. Energiyasi kichkina uyni yoritish uchungina yetadigan mitti elektr generatorlardan tortib, katta shaharni elektr energiyasi bilan ta’minlay oladigan ulkam elektr generatorlarigacha bor.
Gidroelektr stansiyalari Sirdaryo, Chirchiq, Bo’zsuv kabi sersuv daryolarda yoki tog’dan tushadigan tezoqar daryolarda quriladi.
Olimlar va muhandislar elektr energiyasining yangi manbalarini izlamoqdalar. Masalan, dengizning qirg’oqqa urilib-qaytib turadigan to’lqinlarini ishga solish mumkin emasmikan? Elektr stansiyalarining turbinalarini aylantirish uchun dengiz suvi kuchidan foydalkanib bo’lmasmikan? Ma’lum bo’lishicha, mumkin ekan. Saxovatli quyosh milliard yillardan buyon o’z nurini yerga sochib turadi. Quyosh nuri ham energiya. Odamlar uni elektr tokiga aylantirishni o’rganib oldilar. Buning uchun maxsus yarimo’tkazgichli asboblar – fotoelementlar yaratilgan. Ular birgalikda quyosh batareyalarini tashkil qiladi. Quyosh radiostansiyasi energiyasini amalda foydalanish uchun qulay bo’lgan energiya turlariga aylantirib berish masalalari bilan shug’ullanadigan texnika sohasi geliotexnika deb ataladi. Geliotexnika yordamida elektr energiyasi yetib bormagan joylar (masalan, chorvadorlar istiqomat qiladigan joylar)ni elektr toki bilan ta’minlash, uylarni elektr nurlari yordamida isitish, isssiqxonalarni isitish va boshqa ko’pgina ishlar amalgam oshirilgan. Kosmik kemalar va Yerning sun’iy yo’ldoshlarini elektr energiyasi bilan aynan quyosh batareyalari ta’minlaydi.
Ko’rinadiki, elektr energiyasi bilan hayotimiz charog’on, yo’llarimiz, xonadonimiz nurga to’lgan. Shunday ekan, undan tejab foydalanish, behuda sarf qilmaslik, undan foydalanish qoidalariga rioya qilish barchamizning vazifamizdir.
(232 so’z. “Bolalar ensiklopediyasi”dan)