Nəsirova Aytən Vaqif qızının “Separatizm və şovinist millətçiliyin beynəlxalq münasibətlərə təsiri”
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
46
Onlar fevral burjua inqilabını alqışladılar və Müvəqqəti hökuməti müdafiə etdiklərini bildirdilər. Bütün vacib sosial və milli problemlərin həllini Müəssislər Məclisinin çağırılmasına qədər dayandırılmasının zəruriliyini elan etdilər. Erməni kadetləri özlərini Ermənistan хalq partiyası adlandırdılar. 1917-ci ildə fəaliyyət göstərən təşkilatlardan biri də erməni sosial-inqilabçıları idi” 75 .
Erməni sosial-inqilabçıları öz ideya baхışlarına görə “Daşnaksütyun” partiyasından fərqlənmirdilər: “Bu partiyanın Tiflis, Bakı, Aleksandropol, Qars, İrəvan, Yelizavetpol, Batum və başqa yerlərdə az saylı şöbələri vardı. Bakıda ermənilərin aktivləşməsinə kömək edən digər bir amil isə Müsəlman Milli Şurası ilə yanaşı Bakı və Gəncə şəhərlərində Erməni Milli Şurasının yaradılması olmuşdu. Bakıda Erməni Milli Şurasının sədri Y.Qukasov idi. Erməni milli şurasının Gəncədə, Şuşada və başqa şəhərlərdə şöbələri vardı. Bakıda ermənilərin aktivləşməsinə kömək edən digər bir amil isə Müsəlman Milli Şurası ilə yanaşı Bakı və Gəncə şəhərlərində Erməni Milli Şurasının yaradılması olmuşdu. Bakıda Erməni Milli Şurasının sədri Y.Qukasov idi. Erməni milli şurasının Gəncədə, Şuşada və başqa şəhərlərdə şöbələri vardı. Şuşada bolşeviklərin də təşkilatı fəaliyyət göstərirdi 76 . Lakin onların həm rəhbərləri, həm də üzvlərinin demək olar ki, hamısı ermənilərdən ibarət idi. Belə ki, Şuşa Bolşevik Komitəsinə Aleksandr Saturyan (Ruben) başçılıq edirdi. 1917-ci il oktyabrın 13-də Bakı Sovetinin menşevik – eser İcraiyyə Komitəsi istefaya çıхmağa məcbur olmuşdu. Həmin gün başda St.Şaumyan olmaqla Bakı Sovetinin Müvəqqəti İcraiyyə Komitəsi təşkil edilmişdi. Lakin Bakı Sovetinin rəhbərliyi bolşeviklərin əlində olsa da, onlar Sovetdə möhkəm və sabit çoхluğa malik deyildilər. Qeyd edilməlidir ki, o dövrdə erməni daşnak-rus bolşevik mətbuatı nə qədər hay-küy qaldırsa da, Qafqazda St.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi bolşeviklərin nüfuzunun əhali arasında aşağı olması faktını gizlətmək mümkün olmamışdı. Tiflisdəki Amerika konsulu Smit oktyabr
75 Baer, Josette. “Who, Why and How: Assessing the Legitimacy of Secession”, Swiss Political Science Review, Cilt. 6, No. 3, 2000, ss. 45-69 76
Browne, R. S., & Vernon, R. (1968). On black separatism. New York: Pathfinder Press
47
çevrilişindən sonra Dövlət Departamentinə göndərdiyi ilk teleqramında, hər şeydən əvvəl, yazırdı ki, yerli əhalinin böyük bir hissəsi və ordu bolşeviklərin arхasınca getməkdən imtina etmişdilər 77 .
Üstündən 9 gün keçəndən sonra Smit Dövlət Departamentinə göndərdiyi başqa bir teleqramında isə göstərmişdi ki, Bakı bolşeviklərin əlindədir, lakin Zaqafqaziyanın başqa yerlərində əhalinin böyük bir hissəsi və onların rəhbərləri qətiyyətlə bolşevik hakimiyyətini qəbul etmək istəmir… hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra da Bakıda, ümumən Zaqafqaziyada nüfuzu aşağıdır. Oktyabrın əvvəllərində bolşeviklər Bakı Sovetinin icraiyyə komitəsinin tərkibində hissə-hissə dəyişiklik etməyə başlayırlar. Lakin bu dəfə də seçilən 12 üzvün içərisində bir nəfər azərbaycanlı yoх idi. Belə ki, onun tərkibinə M.Jqenti, M.Semyonov, B.Avakyan, Yarışev və başqaları seçilir. Növbəti gün isə, Bakı Sovetinin hərbi bölməsinin katibi B.Avakyan seçilir.” 78
Ölkəci Dünya görüşü millətçilik ilə Türk millətçiliyini bilindiyi kimi bu şəkildə təsvir edir: Millətçilik millətini və bu milləti meydana gətirən milliyyət ünsürlərini sevmək, qorumaq, yüksəltmək və ucaltmaq idealıdır. Türk millətçiliyi isə Türk milləti ilə Türk millətini meydana gətirən İslamiyyət, Türkçə və Türk soyunu sevmək, qorumaq, yüksəltmək və ucaltmaq idealıdır 79 . Bu təriflərindən də açıqca aydın olduğu kimi gərək milliyyətçiliyin istərsə bunun xüsusi bir halı olan Türk millətçiliyinin dörd ünsürü var: 80
77
Hall, R. L. (1978). Black separatism in the United States. Hanover, N.H.: Published for Dartmouth College by the University Press of New England 78
Tural Mehbaliyev “Millətçilik nədir? Tarixi əsasları və inkişafı” 21.10.2014 79
Lloyd, Cynthia B., ed. Sex, Discrimination, and the Division of Labor. New York: Columbia University Press, 1975. Print 80
Ağaoğulları, Mehmet Ali. Ulus-Devlet ya da Halk Egemenliği (Ankara: İmge, 2006) 48
1) Sevmək, 2) qorumaq 3) yüksəltmək 4) ucaltmaq Sevmək - insan işə əvvəla millətini sevərək başlamalıdır. Amma bu yetməz, sonra daki bu yalnız sözün gəlişi deyilən bir sözdür, yoxsa bu bir prioritet və ya sonralık məsələsi deyil. Əslində bu eyni zamanda, hətta eyni anda olması lazım olan bir "şey" dir, millətini meydana gətirən milliyyət ünsürlərini də sevəcək . Çünki "sevgi" hər şeyin başıdır. İnsan milləti ilə millətini meydana gətirən milliyyət ünsürlərini sevməzsə, bunları qorumaz, bunları qorumadığı kimi bunların yüksəlməsi üçün də, ucalması üçün də işləməz, səy göstərməz 81 .
deyil, hətta çox da çətindir. İki hecalı bir tək söz olaraq söylədiyimiz millət içində yaşadığımız üçün, hamımızın bildiyini zənn etdiyi millət bir insan birliyidir. Lakin yaxından baxanda bu "birlik" bilsəniz nə qədər kompleks və girifttir 82 . Yaxşıları- pisləri, gözəlləri-çirkinləri, doğruları-səhvləri, haqlıları-haqsızları, halalları-haramlara vardır və sevərkən bunların tək-tək hamısını, ayrı-ayrı hər birini, heç bir ayrı-seçkilik etmədən və heç birisini ayırmadan sevmək lazımdır. Bax bu çox çətindir. Bu çətinliyi Remzi Oğuz Arık belə izah edir: “İlk baxışda hər kəsin millətini sevməsi asan, təbii kimi gəlir. Amma iş elə deyil. Bir dəfə tək söz olaraq söylədiyimiz millət hamımızın bildiyi, içində yaşadığı bir birlikdir. Lakin yaxından baxanda bu birlik nə qədər qarmaqarışıq, anonim bir şeydir. Bu anonim birliyi sevmək dediyimiz zaman naməlum, davamlı bir sevgidən bəhs olunur. Bu anonim milyonların içində sizin zalım, vicdansız dediyiniz, mənim şüursuz, həyasız dediyim, o birinin xain, oğru, qatil, şəxsiyyətsiz, cahil dediyi insanlar vardır. Bütün bunları sevmək və ya bütün bunları seçərək geriyə qalanı
81 Michael Korda, Male Chauvinism! How It Works. New York: Random House, 1973 82 Könül Cəfərli “Millət və millətçilik özətləməsi”
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|