Nəsr əsərləri

İNTELLEKT VƏ POEZİYA 

 

İndiki  mürəkkəb  bir  dövrdə  hər  şair,  xüsusən  ədəbiyyata 

mübarək  qədəmlər  atan  şair,  çox  çətin  problemlər  qarşısında 

qalır.  Bunu  lazımınca  dərk  edənlər,  gələcəkdən  də  o  yana  bir 

gələcək görür, arxasındakı zəngin keçmişi də götürüb irəli gedə 

bilir. Eynşteynin bir sözü məni həmişə heyrətləndirir və ruhlan-

dırır. Sual veriləndə ki, bu elmi zirvəyə çatmaq üçün sənə kim 

daha  çox  kömək  etmişdir,  o  deyib:  Dostoyevski.  Qəribədir, 

alim yox, yazıçı. 

Mən  çox  götür-qoydan  sonra  belə  qərara  gəldim  ki,  bu 

böyük  alimin  sözlərində  əsl  səmnmiyyət  və  elmi  əsas  vardır. 

---

                                                                                      

Seçilmiş əsərləri 

 

 

13

Bu, təkcə ədəbiyyatdan estetik zövq almaq məsələsi deyil. Nis-

bilik nəzəriyyəsinin kəşfi zamanı alimə təsir eləyən böyük Dos-

toyevski  psixologizmindəki  ruhi  «zəncir  reaksiyası»,  kompo-

zisiya paralelləri və polifoniya olub. Bəs biz elmin kəşflərindən 

nələr götürürük? Təəssüf ki, bundan çox zaman az istifadə edi-

rik.  Bu,  xüsusən  tələm-tələsik  yaradıcılığa  girişmiş  cavanlara 

aiddir. 

Elm  təkcə  formulalar  cəngəlliyi,  şeir-qafiyələr,  rədiflər, 

bəndlər,  beytlər  yığnağı  deyil.  Bu  cür  şeiri  əlifbanı  bilən  hər 

adam yaza bilər. 

İztirabdan,  narahatlıqdan  yoğrulmuş  şeir  başqa  şeydir. 

Tamam başqa! 

İntellektlə həyat birləşəndə, daha doğrusu, intellektin hə-

yati əsası olanda əsl şeir yarana bilər. 

Elələri  olur  ki,  elmi  də  var,  savadı  da,  lakin  yazılarında 

möhkəm quraqlıq  var. Mən  bütün  bunlarla dərs demək  istəmi-

rəm,  söylədiklərim  bizi  düşündürən  məsələdir,  amma  təkrar 

olunmasına çox ehtiyac var. Mən bununla demək istəmirəm ki, 

haqqında  sizə  danışacağım  Camal  tamam-kamal  bir  şairdir  və 

arzuladıqlarımın  hamısının  da  öhdəsindən  gəlmişdir.  Bu,  çox 

ağır yükdür, onun üçün baş çox ağrımalıdır, çiyinlər ağırlıqlara 

tab  gətirməlidir.  Camalda  nə  xoşuma  gəldi?  Onun  elmə,  sa-

vada,  həyata dərin  meyli. Camal,  sözün  yaxşı  mənasında təm-

kinli şairdir, bu, onun misralarını yersiz hay-küydən, pafosdan, 

obraz  ədasından  təmizləyir.  Adətən  təmkinli  sözü  ilk  baxışda 

laqeydlik,  quruluq,  soyuqluq  assosiyası  kimi  səslənir.  Mən 

xoşagəlimlik,  necə  olursa-olsun  ürəyə  yol  tapmaq  məqsədini 

güdən yalançı davranış təmkinini yox, istiqanlı, kövrək təmkini 

nəzərdə tuturam. Bax, buna görədir ki,  Camal sözləri qənaətlə 

«xərcləyir», hökm vermir, heç nəyi sübut etməyə çalışmır. Onu 

da  deyim  ki,  qənaətcillik  bəzən  Camala  baha  başa  gəlir—

oxucunu  çox  götür-qoy  etməyə,  misra  üstündə  «tər  tökməyə