|
Nigar HüseynovaApal
, oğlunun adını da
MinalSON -Dünya Edebiyatı (Türk Xalqları Edebiyatı) (1)Apal
, oğlunun adını da
Minal
qoyub. Qızı on bir, oğlu yeddi yaşına çatdıqda
Mansur ölüb. Aradan bir müddәt keçәndәn sonra bunlar böyüyüb vә bu әsnada xalq arasında
Apalın gecәlәri evdәn çıxıb sәhәrә yaxın evә gәldiyi, onun pis yola düşdüyü dedi-qodusu yayılıb,
bunu da Minala deyiblәr. Minal bu dedi-qodunun düz olub-olmadığını öyrәnmәk mәqsәdi ilә bir
gecә ipi götürüb bir tәrәfini bacısının, digәr tәrәfini dә öz ayağına bağlayıb ki, bacısı durduqda o
da oyansın vә ardınca gedib mәsәlәdәn halı olsun. Gecәnin bir vaxtı bacısı durub, ipi dartdıqda o
da oyanıb. Bacısı evdәn çıxıb getdikdә o da bacısının dalına düşüb. Bacısı Apal bir dağa qaçaraq
üz tutub o da ardınca. Bacısı dağda bir mağaraya girdikdә Minal da ardınca girib, lakin
gördüklәrinә inana bilmәyib. Mağara qızıldan imiş, baş küncdә dә “
qırx çiltən
” (insanlar arasında
yaşayan, lakin gözә görünmәyәn vә qeyriadi güclәrә malik qırx dәrviş) varmış. Dәrvişlәrin
ağsaqqalı Apala hirslәnib vә “Niyә insanoğlu ilә birlikdә gәldin?” deyib. Apal da, “Yox yalnızca
mәn gәldim!” deyә cavablayıb, ancaq qayıdıp geri baxdıqda qardaşı Minalı görüb. Bu әsnada qırx
çiltәndәn biri durub Apala vә Minala dadlı bir maye verib. Minal onu içәn kimi dәli olub, lakin
ürәyindә bacısının tәmiz olması düşüncәsi qalıb, hәr yerdә “
Apal ak
” deyәrәk gәzib. Onun bu
sözünü eşidәn kalmuklar “
Ak, Allahın adıdır, Apal da Allah, Minal da Allaham deyir, bunlar
öldürülməlidir
” deyәrәk ikisini dә yandırıb külünü suya atıblar. Suya atılan küllәr rәngarәng
köpüklәrә dönüb. Bu әsnada xanın qızı qırx qız ilә çayın sahilinә gәzmәyә gedibmiş. Qızlardan
biri bu rәngli köpüyü görüb vә barmağıyla dadına baxıb. Köpüyün dadının lәzzәtini görüb digәr
qızları da çağırıb, onlar da dadıblar vә tamamı hamilә qalıb. Bir müddәt sonra onların hamilә
olduğunu eşidәn xan dәliyә dönüb vә qızların öldürülmәsini әmr edib. Xanın vәziri dә qızları
öldürmәk mәqsәdi ilә dağa aparıb, ancaq onlara qıya bilmәyib buraxıb. Qızlar dağda yaşamağa
başlayıb vә vaxtı gәldikdә doğublar, onların evladları da böyüyüb bir-biri ilә evlәnib vә qırğızlar
törәyib (Dıykanbayeva, 2010:207-208).
Əbülqazi Bahadır Xan, Şәcәrә-i Tәrakimә adlı әsәrindә Oğuz Xaqanın nәvәlәrindәn
birinin Qırğız olduğunu qeyd edib (Bahadır Xan, 1996:245).
Qırğızların danışdığı Türkcә aparılan axırıncı araşdırmalara görә bәzi fonәtik, qrammatik
vә leksik yönlәriylә ortaq olan Altaycanın Teleut, Telengit, Oyrot diyalәktlәri ilә birlikdә
Türkcәnin şimalqәrb alt qrupunda göstәrilib (Cumakunova, 2013:1709).
Qırğız yazılı әdәbiyyatı da digәr Türk xalqlarının әdәbiyyatları kimi şifahi olaraq
başlayıb vә özülü bu әdәbiyyat üstündә yaranıb. Onların xalq әdәbiyyatı әsrlәr boyu Qırğız
xalqının ictimai hәyatında aparıcı rol oynayıb. Xalq ozanları hәr cür ictimai, siyasi vә mәdәni
hadisәlәri, tәbiәtlә bağlı duyğularını, mәhәbbәtlәrini üç tәlli “
qomuz
” adlanan musiqi alәtlәrilә
dilә gәtirәrәk bu gәlәnәyi әsrlәr boyu canlı tutublar (Güngör, 2015:28).
Qırğız şifahi әdәbiyyatının әn önәmli әsәrlәri
Dostları ilə paylaş: |
|
|