Nigar Hüseynova

Kıllık
 
Kitab”
  (әxlaq  elmiylә  bağlıdır), 
“
İrşadüs-Sıbyan”
  (Dağıstanda  Üsuli-Cәdid  hәrәkatıyla  bağlıdır),  “
Məcmuul Manzumat”
  (dini 
әsәrdir), “
Məcmuul Әşab”
 (Qumuq әdәbiyyatı  ilә bağlıdır),  “
Vəsilətün Nəcat” 
(tәriqәt elmiylә 
bağlıdır) bunların tamamı Qumuq Türkcәsiylә yazılıb. 
 
NOQAY ӘDӘBİYYATI
 
Noqaylar özlәrini 
Qaranoqay
 vә ya "
Noqay-Qaraqaş
" adlandırır. 2002-ci ildә aparılmış 
siyahıya  almanın  yekunlarına  әsasәn  Rusiya  Federasiyasında  t
әqribәn 
91 000  nәfәr  noqay 
Dağıstan,  Stavropol,  Qaraçay-Çәrkәz,  Hәştәrxan  (Astraxan)  bölgәlәrindә  vә  Çeçenistanda 
yaşayır.  
Noqay Türkc
әsi, Türk lәhcәlәrinin 
Qıpçaq-Noqay
 alt qrupuna daxildir.  
Noqay,  XV-XVI  yüzilliklәrdә  Qızıl  Orda,  Krım  vә  Kazan  xanlıqları  daxilindә  yaşayan 
Qazaxlar kimi bir çox köçәri türk tayfasına da ad olub (Akbaba, 2013:238). 
 
Monqol  dilindә  “köpәk”  anlamına  gәlәn  noqayın  bu  türk  boyuna  ad  olması  Qızıl  Orda 
әmirlәrindәn biri olan Əmir Noqayın adıyla bağlıdır (Tavkul, 2002:858). 
Noqaylar miladi XIV yüz ildәn tarix sәhnәsindә görünüblәr, ancaq onlar öncәki çağlarda 
“noqaylar” kimi adlandırılmayıblar. “Noqay” adının bir xalqa verilmәsi XIV yüzildә gerçәklәşib.