64
|
MİRAS NOYABR NOVEMBER
ArAŞdIrmA REsEARCH
to his close people that Hazrat Baba comes to his dreams as
grey-beard man, in white turban, green aba and demands
from him to dedicate himself to serve Allah evading everything
around. M. Mahmudbeyov notes frankly that Eyyub leaves
family and wealth, goes to Gabiristan fields and chooses as-
ceticism life. Local rumours say that Eyyub ate everything in
the fields and lived lonely in summer in Gabiristan. On that
time all Terekemes of Gabiristan went to Shamakhi and Guba
pastures and there was nobody there during tropical heat. But
in winter he moved to Babadag where foxes wandered around.
After some years of asceticism life (in some legends 7 years)
Sheikh Eyyub declared through his close people that Hazrat
Baba granted him Sheikh position, ordered him to promote
sect among population of Gabiristan. Sheikh Eyyub says
zikirchis to explain occurences in disciples’ lives and connected
with the name of Hazrat Baba..
According to Sheikh Eyyub’s instruction, in order to attract the
spirit to divine profusion’s cognize, the words “La iləha illal-
lah” and “Haqq Hayy” were read for thousand times in delu-
sions. Delusions were done once a week, after Juma namaz. All
disciples gathered on Friday in Ajidere, created half-circle near
the Sheikh after Juma namaz in the noon. First they read in
monotonous sound the words “La iləha illallah” for thousand
times and they read old zikirs if no new zikirs for a week, they
got from the Sheikh and afterwards shaking heads and bodies
shouted “Haqq Hayy”.
Sheikh Eyyub was a disinterested person. He did not use alms
of disciples and declared them that he is only caliph of Excellen-
cy Hazrat, the host of these alms entered his school. But since
Excellency Hazrat had no heirs on the earth, alms belong to
all disciples and it should be equally distributed among all. He
created a jumla among his disciples to share alms in a rightful
way. According to the jumla, disciples were divided into groups,
each group had one caliph. All alms were collected till Friday.
However, on Friday after Juma namaz and delusion finished,
təsir etmişdi, lakin tərəkəməliyi və ümmi olması ona İsmayıl
Şirvaninin irşad halqasına daxil olmağa mane olurdu.
Şirvanın sünni əhalisinin yaxşı tanıdığı və ziyarət etdiyi
Babadağla əlaqədar yad olunan Həzrət baba Şeyx Eyyubun
həyatında mühüm rol oynayır. Şeyx Eyyub yaxın adamlarına
bəyan edir ki, Həzrət Baba ağsaqqal bir kişi surətində, ağ çalma-
da və yaşıl əbada tez-tez yuxuda və ayıq olarkən onun gözünə
görsənir və hər bir şeydən əl çəkərək, özünü Allaha xidmətə
ithaf etməyi ondan tələb edir. M.Mahmudbəyov da səmimiyyəti
ilə qeyd edir ki, həqiqətən də, Eyyub ailəsini, var-dövlətini tərk
edərək, Qəbiristan çöllərinə çəkilir və zahidlik həyatını yaşayır.
Yerli rəvayətlərə görə yayda, Qəbristanın bütün tərəkəmələri öz
sürüləri ilə Şamaxı və Quba yaylaqlarına köç edərkən, demək
olar ki, tropik istilər zamanı Qəbristan çöllərində heç kimə rast
gəlinmədiyi bir zaman, Eyyub, əlinə keçəni yeyərək, bu çöllərdə
tənha yaşayırdı; qışda isə o, yalnız ac canavarların dolaşdığı
Babadağa köçürdü. Bir neçə il (bəzi rəvayətlərdə 7 il) bu cür
zahidlik həyatından sonra Şeyx Eyyub yaxınları vasitəsilə elan
edir ki, Həzrət Baba ona şeyxlik verib, qəbiristanlılar arasında
təriqəti təbliğ etməyi ona əmr edib. Şeyx Eyyub Həzrət babanın
adı ilə əlaqələndirilən və müridlərin həyatlarında baş verən
hadisələri izah etmək üçün zikrlər söyləyir.
Şeyx Eyyubun təliminə görə, ruhu ilahi bərəkətin dərkinə cəzb
etmək üçün cəzvlərdə 1000 dəfə “Lə iləhə illəlləh” və “Haqq
Hayy” sözləri oxunurdu. Cəzvlər həftədə bir dəfə, cümə namazı
qılındıqdan sonra icra olunurdu. Cümə günü bütün müridlər
Acıdərədə toplaşır, günorta, cümə namazı bitdikdən sonra,
şeyxin yanında yarımçevrə yaradırdılar. Əvvəlcə yeknəsək
səslə 1000 dəfə “Lə iləhə illəlləh” oxuyur, sonra, həftə ərzində
şeyxdən aldıqları zikrləri, əgər yeniləri yoxdursa – köhnələrini
oxuyur, daha sonra, başlarını və bədənlərini tərpədərək, vəcdə
gələnə qədər “Haqq Hayy” oxuyurdular.
Şeyx Eyyub təmənnasız bir insan idi. O, müridlərin nəzirlərindən
istifadə etmir, onlara elan edirdi ki, o yalnız, onun məktəbinə
daxil olmuş bu nəzirlərin sahibi olan Həzrət babanın xəlifəsidir,
NOYABR NOVEMBER MİRAS
|
65
ArAŞdIrmA REsEARCH
alms were distributed among the groups and later the group
caliph shared them among members of this group. These alms
consisted of sheep, flour, butter, bread, etc.
Zikirchis were allowed to eat the food baked by any Moslem and
make acquaintance of anyone and become friends irrespective of the
sect.
After Sheikh Eyyub died, the position of Sheikh passed to his
son Molla Muhammad. Molla Muhammad did not do any
novelties in training of zikirchis. Molla Muhammad suggested
the disciples periodically various zikirs like Sheikh Eyyub.
After Molla Muhammad’s death, no new zikirs existed when
Ahmad Pasha become Sheikh. According to the zikirchis, all
needed issues were explained and no unknown and unperceived
things remained.
Ahmad Pasha abolishes jezvs execution mainly on Friday, de-
fines them to be implemented in any available place and gives
women the right to participate at the delusion.
Ahmad Pasha engaged in economy and trade actively as com-
pared with father and grand-father. He soon became one of the
largest plot holders and cattle-breeders of Shamakhi region. He
occupied with carpet-making and camel trade. Ahmad Pasha’s
possession of such financial resources worried a lot Tsar gov-
ernment and a criminal case instituted against him in 1888.
Ahmad Pasha was expelled to one of central governorships of
Russia and died there in 1896.
Zikirchis school continued later rituals in the Soviet time,
played important role in the preservation of Islamic values.
It was fixed in 3rd issue of the “Collection of Materials for De-
scription of Districts and Tribes of the Caucasus” (CMDRTC)
consisted of Mahmud bey Mahmudbeyov’s article that, 41
zikirs of Sheikh Eyyub will be published. But we could not ob-
tain those zikirs.
We took rather much quatrains from 80-year old Zumurkhan
lakin Həzrət babanın, yer üzündə, bu nəzirlərin adlarına çatacağı
varisləri olmadığından, onlar bütün müridlərə mənsubdurlar
və hamı arasında bərabər bölünməlidir. Nəzirlərin düzgün
paylanması üçün o, müridlər arasında cümlə təsis etmişdi.
Cümlədə müridlər dəstələrə bölünürdülər, hər bir dəstənin bir
xəlifəsi olurdu. Bütün nəzirlər cümə gününədək yığılırdı. Cümə
günü isə, cümə namazı və cəzv bitdikdən sonra, nəzirlər əvvəlcə
dəstələr arasında bölünürdü, sonra isə dəstə xəlifəsi onları öz
dəstəsinin üzvləri arasında bölürdü. Bu nəzirlər qoyun, un, yağ,
çörək və s. ibarət idi.
Zikrçilərə hansı təriqətə mənsub olmasına baxmayaraq, hər hansı
bir müsəlman tərəfindən bişirilmiş qidanı yeməyə və fərq qoy-
madan hər bir kəslə tanışlıq və dostluq etməyə icazə verilirdi.
Şeyx Eyyub vəfat etdikdən sonra, şeyxlik onun oğlu Molla
Məmmədə keçdi. Molla Məhəmməd zikrçilik təlimində heç bir
yenilik etmədi. Şeyx Eyyub kimi Molla Məhəmməd də vaxtaşırı
müridlərə müxtəlif zikrləri təlqin edirdi.
Molla Məhəmmədin ölümündən sonra, şeyxlik oğlu Əhməd
Paşaya keçdikdə daha yeni zikrlər olmadı. Zikrçilərə görə, lazım
olan hər bir şey izah olunub, artıq heç bir anlaşılmayan və aydın
olmayan məsələ qalmayıb.
Əhməd paşa cəzvin mütləq cümə günü icra olunmasını ləğv edir,
onları mümkün olan hər bir yerdə icra etməyi müəyyənləşdirir,
qadınlara da cəzvdə iştirak etmək hüququ verir.
Əhməd Paşa atasından və babasından fərqli olaraq təsərrüfat və
ticarətlə aktiv şəkildə məşğul olur. O, tezliklə Şamaxı qəzasının
ən iri torpaq sahiblərindən və maldarlarından birinə çevrilir.
O, xalçaçılıq, eləcə də dəvə ticarəti ilə məşğul olurdu. Əhməd
Paşanın bu cür maddi imkanlara sahib olması çar hökumətini
narahat edir və 1888-ci ildə ona qarşı cinayət işi qaldırılır.
Əhməd Paşa Rusiyanın mərkəzi quberniyalarından birinə
sürgün edilir və 1896-cı ildə orada vəfat edir.
Zikrçilər məktəbi sonralar, Sovet dövründə də ayinlərini da-
vam etdirmiş, islami dəyərlərin unudulmamasında mühüm rol
oynamışlar.
Dostları ilə paylaş: |