Nyutoning ikkinchi qonuni ilgarilanma harakat dinamikasining asosiy qonununi bo‘lib, kuch ta’sirida moddiy nuqtaning mexanik harakati qanday o‘zgarishini ifodalaydi.
Agar o‘zgarmas massali (m=const) jismning kuch ta’sirida olgan tezlanishi shu kuchga to‘g‘ri proporsional bo‘lsa:
(2.1)
Agar bir xil kuch ta’sirida (F=const) har xil jismlar turli xil tezlanish olsa, bunda jism massasi qancha katta bo‘lsa, ularning inersiyasi ham shuncha katta bo‘ladi, tezlanishi esa shuncha kichik bo‘ladi:
(2.2)
(2.1) va (2.2) dan foydalanib, kuch va tezlanishni vektor kattalik ekanligini hisobga olib, quyidagini yozamiz:
(2.3)
Bu tenglama Nyutonning ikkinchi qonunini ifodalaydi, u quyidagicha ta’riflanadi: Kuch ta’sirida jism erishgan tezlanish ta’sir etuvchi kuchga to‘g‘ri, jism massasiga esa teskari proporsionaldir va u kuchning ta’sir tomoniga qarab yo‘nalgan.
(2.3) da k - proporsionallik koeffitsienti bo‘lib, va m kattaliklarni qaysi birliklar sistemasida o‘lchanganiga bog‘liq. SI sistemasida proporsionallik koeffitsienti k=1 ga teng. U holda
(2.4)
Agar jismga bir vaqtning o‘zida bir necha kuch ta’sir qilsa, u holda Nyuton ikkinchi qonunini matematik ifodasini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin.
(2.5)
Demak, inersial sanoq sistemasida harakatlanayotgan jism tezlanishini uning massasiga ko‘paytmasi jismga ta’sir etayotgan hamma kuchlarning vektor yig‘indisiga tengdir.
Galileyning ilmiy ishini davom qildirib Issak Nyuton(2.1-rasm) o`zining
2-1 rasm Issak Nyuton(1642-1727)
buyuk harakat nazariyasini yaratdi. Nyutonning nazariyasi uning mashhur uch harakat qonunlarida aks etgan. Nyuton o`zining kitoblarida Galileydan qarzdorligini tan olgan. Haqiqatdan ham Nyutonning birinchi qonuni Galileyning xulosasiga yaqin.
Dostları ilə paylaş: |
