Of azerbaijan high technical educational institutions

PAHTEI 
PROCEEDINGS OF AZERBAIJAN HIGH TECHNICAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS 
VOLUME 27 ISSUE 04 2023 
E-ISSN: 2674-5224 
a, b, c – model parametrləri; 
Q(
⋅
), G(
⋅
) – səmərəlilik meyarı və problemin məhdudlaşdırılması; 
γ - qeyri-müəyyənlik amilidir, 
η - müəyyənliyin təqdim olunma üsulundan asılı olan nizamlayıcı parametrdir. 
C
i
, a
ij, 
b
j
təsadüfi dəyişənlərin normal paylanması üçün məsələsinin deterministik ekvivalenti kimi 
təqdim edilə bilər. 
burada ξj - ehtimal xarakteristikaları vasitəsilə funksional məhdudiyyətlərin əmsallarının təyin 
edilməsinin qeyri-müəyyənliyini nəzərə alan termindir - paylanma qanunu, etibarlılıq ehtimalı və 
a
ij
və 
b
j 
təsadüfi dəyişənlərin σ
2
ij
və θ
2
j
dispersiyaları; 
c
i
, 
a
ij
, 
b
j 
– təsadüfi dəyişənlərin riyazi gözləntiləri; 
t
α
i
α
i
məhdudiyyətlərinə uyğunluq ehtimalının etibarlılıq səviyyəsinə uyğun olan 
t 
dəyəridir. 
Çoxkriteriyalı qərar vermə problemini aşağıdakı kimi formalaşdıraq. Bəzi x
n 
xətti fəzasında 
y
i
= 
ϕ
i
(
x
) funksiyaları müəyyən edilsin ki, bu da xüsusi səmərəlilik meyarları kimi qəbul edilə bilər.
Qalan
y
i
-ni müəyyən bi səviyyədə saxlayaraq, bir neçə xüsusi kriteriyaya ekstremumu 
(müəyyənlik üçün maksimum) çatdıran x* dəyərini müəyyən etmək tələb olunur, yəni: 
Funksional məhdudiyyətlər sistemi balans tənliklərinin növünün analitik asılılıqlarını və istehsal 
funksiyaları şəklində statistik asılılıqları ehtiva edir. Sonuncunun parametrləri müşahidələrin 
nəticələrinə əsasən qiymətləndirilir və buna görə də ehtimal qeyri-müəyyənliyi ehtiva edir. 
İnteqral qiymətləndirmələrin istifadəsi ilkin məlumatların qeyri-müəyyənliyi ilə qarşılaşır (orta ± 
səpələnmə) və bir neçə kvazi-optimal həllə gətirib çıxarır. Onlardan ən yaxşısının seçimi qərar 
qəbul edən şəxs tərəfindən həyata keçirilir. 
Çox kriteriyalı optimallaşdırmada qəbul edilən qərarların qeyri-müəyyənliyi kəskin şəkildə artır, 
çünki bura yerli optimallaşdırma problemlərinin ilkin məlumatlarının qeyri-müəyyənliyi, 

---

163